Ngăn ngừa các yếu tố làm gia tăng nguy cơ ung thư

Gia tăng mắc mới và tử vong do ung thư

Mỗi năm tại Việt Nam có hơn 120.000 ca ung thư mới được phát hiện và hơn 75.000 bệnh nhân qua đời vì căn bệnh này.

Năm 2020, Việt Nam xếp thứ 91/185 về tỷ suất mắc mới và thứ 50/185 về tỷ suất tử vong trên 100.000 người. Thứ hạng này tương ứng của năm 2018 là 99/185 và 56/185. Như vậy, có thể thấy là tình hình mắc mới và tử vong do ung thư ở Việt Nam đều đang tăng nhanh. Ung thư cũng gia tăng ở nhiều quốc gia phát triển như Anh, Pháp, Ý, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Hoa Kỳ.

Trong 5 loại ung thư có tỷ lệ mắc cao nhất ở Việt Nam, ở nam giới, ung thư gan chiếm tỷ lệ mắc và tử vong hàng đầu, tiếp theo là các ung thư phổi, dạ dày, đại trực tràng và vòm họng. Ở nữ giới, ung thư vú chiếm tỷ lệ mắc và tử vong hàng đầu (20,6%).

Các chuyên gia cho biết, không chỉ số lượng người bệnh ung thư gia tăng mà chi phí điều trị các bệnh ung thư cũng liên tục gia tăng. Việc phát hiện sớm các trường hợp mắc ung thư giúp cho công tác điều trị đơn giản hơn và chi phí chỉ bằng 20% so với điều trị muộn.

Một nghiên cứu về ung thư cho thấy, năm 2012 riêng tổng chi phí trực tiếp cho điều trị 6 bệnh ung thư phổ biến ở Việt Nam (trong đó có 5 bệnh liên quan đến rượu bia) đã lên tới gần 26.000 tỷ đồng. Ung thư không chỉ gây nghèo hóa đối với nhiều gia đình, mà còn là gánh nặng đối với cộng đồng nói chung.

Tránh "án tử" từ dự phòng các yếu tố nguy cơ

Các chuyên gia về ung thư cho biết, những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ung thư đó là: chế độ dinh dưỡng không hợp lý, hút thuốc lá, uống rượu bia, thừa cân béo phì và lười vận động. Ngoài ra còn các yếu tố nguy cơ khác như ô nhiễm môi trường, yếu tố nguy cơ nghề nghiệp, nhiễm virus HPV, virus viêm gan, yếu tố gia đình…

Dù là một trong những thách thức sức khỏe cộng đồng quan trọng nhất của thế kỷ 21, nhưng Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết, khoảng 40% trường hợp ung thư có thể được ngăn ngừa bằng cách: có chế độ dinh dưỡng hợp lý, không hút thuốc lá, hạn chế uống rượu bia, tăng cường vận động thể lực.

Đơn cử, với thuốc lá, đây là nguyên nhân của 30% các loại ung thư như ung thư phổi, thanh quản, thực quản, tụy... nhưng theo nghiên cứu của Bộ Y tế, gần một nửa nam giới hút thuốc lá. Đặc biệt, hút thuốc là nguyên nhân của 90% trường hợp ung thư phổi. Chưa kể 1,1% nữ giới cũng hút thuốc và hàng triệu người không hút thuốc nhưng thường xuyên hít phải khói thuốc.

Theo TS Trương Đình Bắc, Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), trước đây nhiều người dân chỉ hiểu rằng uống nhiều rượu, bia sẽ bị viêm gan, xơ gan dẫn đến ung thư gan. Tuy nhiên, hiện nay nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng: Rượu bia còn là nguyên nhân trực tiếp gây ra khoảng 7 loại ung thư như: Khoang miệng, họng, thanh quản, thực quản, đại trực tràng, gan và ung thư vú ở phụ nữ. Trong khi đó, ở nước ta, 77% nam giới uống rượu, bia và gần một nửa (45%) uống ở mức nguy hại.

Ung thư: Phát hiện sớm, điều trị khỏi

GS.TS Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế, nguyên Giám đốc Bệnh viện K nhấn mạnh ung thư là căn bệnh có thể điều trị khỏi hoàn toàn nếu được phát hiện sớm, điều trị kịp thời và đúng phương pháp. Phát hiện càng sớm thì việc điều trị càng đơn giản, tỷ lệ chữa khỏi cao và chi phí điều trị thấp.

Tại Việt Nam, số ca tử vong vì ung thư cao gấp 9 lần số người chết do tai nạn giao thông. Theo Bộ Y tế, tình trạng này là do đa phần người bệnh đi khám, phát hiện, điều trị muộn - ước tính có số này khoảng trên 70%, chỉ đến khi không chịu nổi mới đến bệnh viện để khám bệnh. Phát hiện muộn còn khiến việc điều trị ung thư phức tạp, tốn kém và hiệu quả thấp.

Ví dụ, ung thư phổi, ung thư gan có tới 80-90% số bệnh nhân đến khám, điều trị ở giai đoạn muộn. Còn điều tra của Bộ Y tế cho thấy, mới có 31% số phụ nữ 30-49 tuổi được sàng lọc ung thư cổ tử cung.

Với ung thư vú, năm 2018 Việt Nam phát hiện 15.000 ca mắc ung thư mới, 6.000 ca tử vong. Có khoảng gần 43.000 người đang sống cùng căn bệnh này. GS.TS Trần Văn Thuấn, cho hay, với ung thư vú nếu phát hiện ở giai đoạn sớm, tỉ lệ chữa khỏi đến 95%.

Tuy nhiên tại Việt Nam, vẫn có đến 50% bệnh nhân ung thư vú đến viện ở giai đoạn muộn. Tại cộng đồng, chỉ có 24,2% phụ nữ có thực hành tự khám vú hàng tháng trong số những người tham gia chiến dịch sàng lọc, phát hiện sớm ung thư vú.

Phát hiện ung thư ở giai đoạn sớm là vô cùng quan trọng, là cơ hội may mắn cho bất cứ ai để chữa khỏi bệnh. Vì vậy người dân, nhất sau tuổi 40, hoặc có yếu tố nguy cơ cao, tiền sử gia đình có người mắc ung thư, cần khám sức khỏe định kỳ, sàng lọc phát hiện sớm ung thư. Khi đã chẩn đoán mắc ung thư, cần tuân thủ điều trị theo phác đồ do bác sĩ đưa ra.