Mức sinh con giảm thấp tới ngưỡng báo động tại nhiều địa phương

21 tỉnh, thành có mức sinh thấp, thậm chí một số nơi rất thấp

Phát biểu tại hội thảo Mức sinh thấp tại Việt Nam: Thực trạng và giải pháp diễn ra tại Hà Nội ngày 10/11, PGS.TS Nguyễn Thị Liên Hương, Thứ trưởng Bộ Y tế, cho biết, trên thế giới, mức sinh ở hầu hết các châu lục đều liên tục giảm và giảm xuống rất thấp so với mức sinh thay thế.

Điều này dẫn đến thiếu hụt nguồn lao động, các vấn đề về dân số già và chăm sóc người cao tuổi. 

Dự báo tình trạng thiếu lao động sẽ phổ biến trên toàn thế giới sau năm 2055, ảnh hưởng đến phát triển không bền vững về con người. Đây là một thách thức hàng đầu của nhân loại trong thế kỷ 21.

Trong thời gian qua Việt Nam đã khống chế cấp độ gia tăng dân số thành công, đạt mức sinh thay thế từ năm 2006 và duy trì cho đến nay. Tuy nhiên, chúng ta đang đối mặt với sự chênh lệch mức sinh giữa các tỉnh thành phố. 

Cụ thể, theo Thứ trưởng Hương, 33 tỉnh, thành có mức sinh cao, 21 tỉnh, thành có mức sinh thấp, thậm chí một số nơi rất thấp, tập trung ở vùng Đông Nam Bộ, đồng bằng sông Cửu Long, duyên hải miền Trung. Các tỉnh mức sinh thấp có quy mô dân số là 37,9 triệu người, chiếm khoảng 39,4% dân số cả nước.

Vì thế, mức sinh thấp sẽ tác động rất lớn đến phát triển bền vững cho cả nước.

"Đặc biệt, tình trạng mức sinh thấp không chỉ diễn ra ở các tỉnh thành có điều kiện kinh tế cao mà diễn ra ở các tỉnh có điều kiện kinh tế còn khó khăn như đồng bằng sông Cửu Long. Đây là nơi chiếm vị trí quan trọng trong sản xuất, ảnh hưởng đến an ninh lương thực", Thứ trưởng Hương nhấn mạnh. 

Mức sinh thấp kéo dài sẽ để lại nhiều hệ lụy như già hóa dân số nhanh, thiếu hụt lao động, ảnh hưởng đến an sinh xã hội...

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, nhiều nước trên thế giới đã thành công trong việc giảm sinh nhưng chưa có nước nào thành công trong việc đưa mức sinh rất thấp về mức thay thế cho dù có nhiều chính sách khuyến sinh với nguồn lực đầu tư lớn. 

Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 tăng 10% tỷ suất sinh ở các tỉnh thành có mức sinh thấp (trung bình mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ có dưới 2 con). 

ThS.BS Mai Trung Sơn, Cục Dân số (Bộ Y tế), cho biết, tại hầu hết các vùng kinh tế xã hội đều có xu hướng giảm sinh, tuy nhiên khu vực Đông Nam Bộ, đồng bằng sông Cửu Long không chỉ giảm mà còn giảm sâu xuống.

"Cụ thể, mức sinh tại khu vực Đông Nam Bộ giảm xuống rất thấp, còn 1,56 con, tại đồng bằng sông Cửu Long là 1,8. Nếu mức sinh này giảm xuống dưới 1,3 thì hầu như không có khả năng hồi phục về mức sinh thay thế", BS Sơn nhấn mạnh. 

Mức sinh tại khu vực đồng bằng sông Hồng từng giảm xuống thấp nhưng hiện nay đã tăng cao trở lại. 

Tại hội thảo, bộ công cụ chính sách can thiệp thực tiễn mức sinh cho các nước khu vực châu Á - Thái Bình dương do Tổ chức Economist Impact nghiên cứu đã được công bố. Bộ công cụ là một phần quan trọng trong dự án Fertility Counts, một sáng kiến nhằm giải quyết các thách thức về kinh tế và xã hội liên quan đến mức sinh thấp ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.  

Bốn nhóm chính sách được đề cập trong bộ công cụ này là chăm sóc trẻ em, chính sách tại nơi làm việc, ưu đãi tài chính và hỗ trợ sinh sản. 

Tỷ lệ vô sinh ở Việt Nam cao 

Theo Thứ trưởng Hương, Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ vô sinh cao, khoảng 7,7%. Trong đó vô sinh nguyên phát là 3,9% và vô sinh thứ phát là 3,8%. 

Thứ trưởng cho rằng cần có những giải pháp can thiệp, hỗ trợ trong thời gian tới để giúp cho cá nhân, cặp vợ chồng hiếm muộn được hưởng hạnh phúc làm cha mẹ, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống. 

GS.TS Nguyễn Viết Tiến, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội Phụ sản Việt Nam, cũng cho biết, nước ta đang đứng trước nhiều thách thức, mức sinh chênh lệch nhất là xu hướng mức sinh thấp. Số phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ (15-49) tiếp tục gia tăng. Điều này đặt ra thách thức trong việc đáp ứng nhu cầu tránh thai.

Tỷ lệ phá thai, vô sinh cũng chiếm tỷ lệ cao và có xu hướng gia tăng.

"Có một con số đáng buồn là trong thời gian ngắn (2014-2021), nhu cầu chưa được đáp ứng về tránh thai tăng gấp đôi. Đằng sau đó là bao nhiêu trường hợp phá thai, mang thai ngoài ý muốn, vô sinh… Đây là vấn đề rất đáng quan ngại cho các nhà hoạch định chính sách", BS Sơn nói. 

Phần trăm phụ nữ 20-24 tuổi có con sinh ra trước 18 tuổi tại nước ta rất cao, 8,5%. Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ phá thai ở mức cao. Phá thai, nhất là phá thai không an toàn, lạm dụng thuốc phá thai nội khoa sẽ dẫn đến rất nhiều hệ lụy, tăng tỷ lệ vô sinh hiếm muộn, ảnh hưởng đến sức khỏe bà mẹ và trẻ em.