Liên tiếp trẻ bị rắn cắn nguy kịch, bác sĩ hướng dẫn sơ cứu nhanh nhất

2 trẻ bị rắn cắn khi đang ngủ dưới nền nhà

Bé trai V.T. (28 tháng tuổi, Tuyên Quang) đã điều trị được 2 tuần tại Bệnh viện Nhi Trung ương.

Trước đó, đêm 25/7, khi trẻ đang nằm ngủ dưới nền nhà cùng gia đình thì bị rắn cắn vào ngón cái bàn chân trái. Sau khi bị cắn, bệnh nhi đau và quấy khóc, gia đình phát hiện 1 con rắn trong gầm giường gần đó và đã đánh chết rắn, không lưu lại hình ảnh.

Biết là rắn độc, gia đình đã đưa bệnh nhi đến nhà một thầy lang lấy thuốc về đắp. Sau 1 ngày đắp thuốc, bàn chân bệnh nhi sưng nề, hoại tử lan lên tới đùi, co giật toàn thân, tới lúc này, gia đình mới hốt hoảng đưa trẻ đi cấp cứu.

Trẻ được đưa vào Bệnh viện đa khoa tỉnh trong tình trạng suy hô hấp, suy tuần hoàn, hôn mê, liệt cơ hô hấp. Các bác sĩ nhanh chóng cấp cứu, liên hệ hội chẩn với các bác sĩ Bệnh viện Nhi Trung ương.

TS.BS Phan Hữu Phúc, Phó Trưởng khoa Điều trị tích cực Nội khoa cho biết, khoảng 36 tiếng sau khi bị rắn cắn, trẻ được đưa tới Bệnh viện Nhi Trung ương trong tình trạng suy hô hấp, suy tuần hoàn, hôn mê, co giật, hoại tử lan rộng ở cẳng bàn chân trái, có hội chứng chèn ép khoang, tiêu cơ vân… tiên lượng rất nặng.

Dựa trên đặc điểm vết cắn, tính chất sưng nề, hoại tử tiến triển, kèm theo liệt cơ hô hấp, các bác sĩ hướng đến trẻ bị rắn hổ đất cắn.

Ngay trong đêm, bệnh nhi được truyền 40 lọ huyết thanh kháng nọc rắn hổ và thở máy, hỗ trợ tuần hoàn...

Sau 4 ngày điều trị, bệnh nhi đã được rút ống nội khí quản, tỉnh táo, hồi phục hoàn toàn về sức cơ, cẳng bàn chân trái đỡ sưng nề, vận động tốt. Tuy nhiên, ngón cái bàn chân trái bị rắn cắn đã hoại tử khô, có thể cần phẫu thuật cắt bỏ.

Cùng ngày, bệnh viện cũng tiếp nhận bệnh nhi N.H. (3 tuổi, Nghệ An) bị rắn cắn khi đang ngủ dưới nền nhà.

Người nhà cho biết, bé bị con rắn sọc đen sọc trắng cắn vào vùng cánh tay phải. Gia đình cũng đưa trẻ đến nhà thầy lang tại địa phương chữa trị. Tuy nhiên, chỉ sau 1 giờ đắp thuốc lá, bé rơi vào tình trạng sụp mi, giãn đồng tử 2 bên, nói khó, liệt tứ chi, liệt cơ hô hấp tiến triển... 

Lúc này gia đình vội đưa trẻ đến bệnh viện địa phương cấp cứu, đặt nội khí quản và chuyển đến Bệnh viện Nhi Trung ương.

Từ hình ảnh gia đình cung cấp, bác sĩ xác định trẻ bị rắn cạp nia miền Bắc cắn. Đây là một trong số loại rắn có nọc độc mạnh nhất, thường gây giãn đồng tử, liệt cơ tiến triển lan xuống tứ chi, đặc biệt gây liệt cơ hô hấp đe dọa trực tiếp đến tính mạng của nạn nhân.

"Cái khó là huyết thanh kháng nọc rắn cạp nia hiện chưa được sản xuất tại Việt Nam, nguồn cung trong nước phụ thuộc vào nước ngoài, thường khan hiếm, thiếu hoặc không có", ThS.BS Trần Thị Mỹ Hạnh, khoa Điều trị tích cực Nội khoa, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết.

Các bác sĩ đã nỗ lực liên hệ các bệnh viện trong nước, nước ngoài để tìm nguồn cung cấp huyết thanh kháng nọc rắn cạp nia miền Bắc.

Sau khi hội chẩn, các bác sĩ quyết định truyền 10 lọ huyết thanh kháng nọc rắn đa giá. Hiện tại, sau 14 ngày điều trị tích cực trẻ đã tỉnh, có nhiều nhịp tự thở, biết thực hiện các động tác theo yêu cầu của bác sĩ, kết quả điện não đồ bình thường và kế hoạch rút máy thở trong một vài ngày tới.

Một trường hợp khác, bé trai Q.H. (13 tuổi, Thái Nguyên) được đưa đến Bệnh viện Nhi Trung ương cấp cứu hôm 1/8 trong tình trạng rối loạn đông máu nặng, giảm albumin máu.

Ngay lập tức, trẻ được truyền 10 lọ huyết thanh kháng nọc rắn lục tre, truyền Plasma tươi và chăm sóc tích cực. Chỉ sau 1 ngày điều trị, tình trạng cháu đã ổn định và được xuất viện.

Đừng cố chích, nặn, hút nọc độc 

BSCKII Phạm Thị Thanh Tâm, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, mùa hè là mùa rắn sinh sôi, phát triển, vì thế trong giai đoạn này các ca bị rắn cắn cũng tăng lên. Các bệnh nhân thường bị rắn cắn trong hoàn cảnh nằm ngủ trên nền nhà, sinh hoạt gần cánh đồng hoặc các nơi có gia cầm…

Khi bị rắn độc cắn, người bệnh thường thấy đau buốt tại chỗ cắn, thấy dấu răng sâu, vết thương chảy máu khó cầm, vùng chi bị cắn sưng nề, nổi phỏng nước, hoại tử lan dần.

Ngoài ra, có thể có các dấu hiệu toàn thân như nhìn mờ, sụp mi, đau rát họng, nói khó, nuốt sặc, liệt cơ tiến triển lan xuống tứ chi, thậm chí co giật, hôn mê.

"Các bệnh nhân bị rắn cắn cần được theo dõi ít nhất 24 giờ trong bệnh viện. Huyết thanh kháng nọc rắn được chỉ định trong các trường hợp có biểu hiện nặng toàn thân do rắn độc cắn hoặc có rối loạn đông máu nặng", BS Tâm cho biết.

Vối huyết thanh kháng nọc rắn, thời điểm sử dụng tốt nhất là 4 giờ đầu, tuy nhiên trong 24 giờ đầu vẫn có hiệu quả, một số trường hợp quá 24 giờ vẫn có thể sử dụng.

Tuy nhiên, nhiều người bị rắn cắn lại áp dụng kinh nghiệm dân gian để sơ cứu, đến khi có các biểu hiện suy hô hấp, tím tái, xuất huyết nặng… thì mới vội vàng đến các cơ sở y tế đã qua thời điểm vàng dùng huyết thanh.

Nguy hiểm hơn, họ bỏ qua thời điểm vàng xử trí và cấp cứu để hạn chế tình trạng hoại tử chi thể, rối loạn đông máu, nhiễm trùng, thậm chí tử vong.

Chuyên gia khuyến cáo các biện pháp sơ cứu khi bị rắn độc cắn hoặc nghi ngờ rắn độc cắn như sau:

- Để bệnh nhi nằm yên. Đặt nơi bị cắn thấp hơn so với tim để hạn chế hấp thu nọc độc.

- Rửa sạch vết thương bằng xà phòng và nước muối sinh lý.

- Dùng một miếng gạc khô và sạch để băng kín vùng bị cắn.

- Băng ép tại chỗ rắn cắn lên tới gốc chi, băng tương đối chặt nhưng vẫn còn sờ thấy mạch đập, không garô động mạch.

- Dùng nẹp cứng để cố định chi.

- Duy trì băng ép, bất động chi và vận chuyển kịp thời người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất.

- Nên chụp hình, mô tả con rắn để bác sĩ để dễ dàng nhận biết loại rắn, nhằm có biện pháp cấp cứu kịp thời.

Bác sĩ Tâm cũng khuyến cáo cha mẹ không sử dụng các biện như cố gắng hút nọc độc của rắn; chích, rạch, nặn, bóp tại vùng vết cắn; không tìm kiếm các phương pháp dân gian, vì mất đi thời gian vàng sơ cứu bệnh nhân.

Để phòng nguy cơ rắn cắn, nên tránh tới những nơi có thể có rắn như những khu vực có cỏ cao, bụi cây um tùm, hang có nhiều gạch đá, khu vực gần chuồng gia cầm.

Khi đi trên cỏ rậm hoặc vườn cây có nhiều lá khô nên mang giày ống cao và mặc quần dài phủ ra ngoài giày. Tránh ra vườn sau mưa rào, trời tối.

Không cho trẻ nằm ngủ dưới nền nhà.