Khó tiêu cũng là bệnh

Chứng khó tiêu không phải là một triệu chứng mà bao gồm nhiều triệu chứng như: chướng bụng, đầy hơi, khó chịu, mau no đặc biệt là sau khi ăn làm cho bệnh nhân có cảm giác chậm tiêu. Có bệnh nhân bị buồn nôn hoặc nôn sau ăn, đôi khi kèm theo triệu chứng hoa mắt, chóng mặt. Có bệnh nhân khác lại bị ợ hơi, có cảm giác vướng nghẹn ở cổ họng. Tất cả các triệu chứng trên liên quan đến rối loạn về co bóp của dạ dày hoặc của thực quản.

Ngoài ra, người bị chứng khó tiêu có thể bị đau ở vùng thượng vị mà dân gian thường gọi là đau vùng chấn thuỷ. Ợ nóng tức là cảm giác nóng rát ở phần giữa ngực. Các triệu chứng đau thượng vị và ợ nóng liên quan đến sự tăng tiết dịch vị hoặc tăng cảm giác đau của từng người.

Truy tìm thủ phạm

Chứng khó tiêu có thể xảy ra ở hai nhóm bệnh nhân khác nhau. Nhóm đầu tiên được gọi là “khó tiêu chức năng” tức là những bệnh nhân bị chứng đầy bụng khó tiêu nhưng khi khám bệnh và làm các xét nghiệm hoàn toàn không phát hiện có gì bất thường. Nhóm thứ hai là những bệnh nhân có một bệnh thực thể về tiêu hoá hoặc có một nguyên nhân nào đó gây ra các triệu chứng khó tiêu. Mặc dù chứng “khó tiêu chức năng” không có nguyên nhân cụ thể nhưng người ta ghi nhận có một số yếu tố làm khởi phát hoặc làm nặng thêm triệu chứng:

Do cách ăn uống: khi ăn thức ăn chua cay, nhiều gia vị, nhiều dầu mỡ rất dễ bị khó tiêu. Có người chỉ cần ăn nhiều tinh bột và chất xơ cũng bị đầy bụng khó tiêu. Có khi do ăn quá nhanh, nhai không kỹ, nuốt vội nên dẫn đến dễ nuốt nhiều hơi trong lúc ăn. Giờ giấc ăn uống không ổn định, ăn no mà nằm ngay cũng có cảm giác tức bụng...

Do lạm dụng một số chất kích thích như rượu, cà phê, thuốc lá: các chất này làm tăng tiết axít dịch vị, làm tăng cảm giác nóng rát ở vùng thượng vị và gây ợ chua.

Do nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori: người ta ghi nhận một nửa số người bị chứng khó tiêu có nhiễm Helicobacter pylori và khi điều trị khỏi nhiễm khuẩn này thì triệu chứng có thể thuyên giảm hoặc mất đi.

Do căng thẳng thần kinh, bị stress: nhiều áp lực trong công việc cũng làm rối loạn co bóp dạ dày và tăng tiết dịch vị.

Do tác dụng phụ xảy ra trên đường tiêu hoá của một số thuốc chữa bệnh: như kháng sinh, thuốc giảm đau hạ sốt, thuốc kháng viêm, corticoid, thuốc dãn phế quản...

Làm sao phát hiện bệnh?

Chứng khó tiêu có thể xảy ra do các bệnh về tiêu hoá hoặc do các bệnh không liên quan đến tiêu hoá: viêm loét dạ dày - tá tràng, thậm chí là ung thư dạ dày, trào ngược dạ dày - thực quản; các bệnh về tuỵ gây thiếu các men tuỵ để tiêu hoá các chất như đường, đạm, mỡ…; các bệnh rối loạn chuyển hoá như đái tháo đường, cường giáp... Ngoài ra, viêm gan, sỏi mật, sau cắt túi mật... cũng gây khó tiêu do thiếu dịch mật để tiêu hoá chất béo.

Để phát hiện các bệnh này, mọi người phải đi khám bệnh và nếu cần phải làm thêm một số xét nghiệm mới xác định được nguyên nhân. Đặc biệt, nếu các triệu chứng khó tiêu xảy ra kèm theo một số dấu hiệu cảnh báo thì không nên chủ quan bỏ qua mà phải tìm cho ra nguyên nhân, như: triệu chứng khó tiêu mới xảy ra ở một bệnh nhân trên 45 tuổi, có sốt, có ói hay đi tiêu ra máu, thiếu máu, chán ăn, sụt cân, nuốt đau, khó nuốt, trong gia đình có người bị ung thư dạ dày...

Điều trị phải tuỳ nguyên nhân

Để điều trị chứng khó tiêu, trước tiên chúng ta phải tìm hiểu nguyên nhân. Tuỳ theo nguyên nhân sẽ có cách điều trị tương ứng. Trong trường hợp bị khó tiêu chức năng, chủ yếu là triệu chứng đầy hơi, chướng bụng, mau no… người ta có thể thử sử dụng các thuốc làm tăng co bóp dạ dày giúp đẩy hơi và thức ăn đi xuống ruột và hạn chế hiện tượng trào ngược.

Thuốc thường được dùng là Domperidon maleate. Thuốc này cải thiện tình trạng đầy hơi, khó tiêu và làm cho mau đói bụng. Tuy nhiên, chỉ nên sử dụng khoảng 5-7 ngày, nếu sau đó chứng khó tiêu vẫn không thuyên giảm, chúng ta phải đến bác sĩ để khám bệnh và tìm xem có bệnh thực thể nào gây ra chứng khó tiêu hay không, ví dụ như viêm loét dạ dày-tá tràng, ung thư dạ dày… Nếu bệnh nhân bị đau thượng vị, có thể kết hợp các thuốc giảm tiết axít hoặc trung hoà axít dịch vị sẽ làm cho bệnh nhân giảm đau và cảm thấy dễ chịu hơn.

Cũng cần lưu ý, một số thuốc có thể gây ra các tác dụng phụ trên hệ tiêu hoá nhất là khó tiêu, buồn nôn. Nếu phát hiện các thuốc này gây ra triệu chứng, tốt nhất nên đến bác sĩ để được đổi sang thuốc khác. Không nên dùng kéo dài các thuốc hỗ trợ tiêu hoá như các vitamin, các men tuỵ vì nếu bổ sung lâu ngày sẽ làm cho các tuyến tiêu hoá của cơ thể “lười” tiết các men, làm cho tình trạng khó tiêu xảy ra lâu hơn.

Theo TS.BS Bùi Hữu Hoàng

SGTT