Khi nào nên bắt đầu tầm soát phát hiện ung thư sớm?

Hiện nay, tỉ lệ mắc ung thư có xu hướng gia tăng nhanh, đặc biệt ở các nước đang phát triển như Việt Nam. Vì thế việc khám tầm soát, phát hiện sớm ung thư ngày càng được quan tâm.

Theo bác sĩ Nguyễn Duy Khoa, Đơn nguyên Nội Theo yêu cầu III, Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội tầm soát ung thư là một trong ba bước của dự phòng ung thư. Trong đó, dự phòng bước 1 là phòng ngừa ban đầu nhằm cố gắng loại trừ hoặc giảm tối đa sự tiếp xúc với các chất gây ung thư để hạn chế xảy ra sự khởi phát bệnh ung thư. Dự phòng bước 2 là tầm soát và phát hiện sớm ung thư khi chưa có biểu hiện của bệnh, thậm chí những dấu hiệu của tiền ung thư. Dự phòng bước 3 là tìm biện pháp điều trị có kết quả nhằm kéo dài số năm sống thêm của bệnh nhân.

Tại Việt Nam hầu hết mọi người chỉ quan tâm tới dự phòng bước 3, có bệnh mới tìm cách chữa. Dưới đây là một số khuyến cáo về thời gian nên bắt đầu tầm soát với một số bệnh ung thư theo khuyến cáo của Hiệp hội Ung thư Mỹ:

Ung thư vú

- Phụ nữ từ 40 đến 54 tuổi nên bắt đầu sàng lọc ung thư vú hàng năm bằng chụp X-quang tuyến vú.

- Phụ nữ từ 55 tuổi nên chụp X-quang tuyến vú hai năm một lần hoặc tiếp tục duy trì một năm một lần.

- Với phụ nữ có nguy cơ cao bị ung thư vú nên được tầm soát thêm bằng chụp MRI tuyến vú hàng năm bắt đầu từ tuổi 30 như: có đột biến BRCA, bố, mẹ, anh chị em ruột hoặc con của người mang đột biến BRCA, có tiền sử xạ trị vào vùng ngực từ 10 đến 30 tuổi, hội chứng Li‐Fraumeni, hội chứng Cowden- Bannayan Riley-Ruvalcaba.

Ung thư đại tràng, trực tràng và polyp

Người lớn từ 45 tuổi trở lên có nguy cơ mắc ung thư đại tràng trung bình nên được sàng lọc bằng xét nghiệm phân, nếu xét nghiệm phân dương tính thì cần được nội soi đại tràng kiểm tra.

Các xét nghiệm dùng để sàng lọc gồm có: Xét nghiệm hóa miễn dịch phân hàng năm (FIT) hoặc xét nghiệm tìm máu trong phân hàng năm (FOBT).

Với những người có nguy cơ cao nên được kiểm tra thường xuyên hơn bằng nội soi đại tràng và bắt đầu kiểm tra ở độ tuổi sớm hơn. Cụ thể gồm người bị đa polyp đại trực tràng, có bố mẹ hoặc anh chị em bị ung thư đại trực tràng, nghi ngờ hoặc đã chẩn đoán một số hội chứng liên quan đến gia đình, đặc biệt hội chứng lynch hoặc hội chứng đa polyp có tính chất gia đình, mắc viêm đại tràng trong thời gian dài, tiền sử xạ trị vào vùng bụng hoặc khung chậu do ung thư khác trước đó.

Ung thư cổ tử cung

- Xét nghiệm ung thư cổ tử cung nên bắt đầu từ tuổi 21.

- Phụ nữ trong độ tuổi từ 21 đến 29 nên làm xét nghiệm Pap cách 3 năm một lần. 

- Phụ nữ trong độ tuổi từ 30 đến 65 nên làm xét nghiệm Pap cộng với xét nghiệm HPV được thực hiện 5 năm một lần. Nhưng cứ sau 3 năm thì bạn nên làm xét nghiệm Pap một lần.

- Phụ nữ trên 65 tuổi đã được xét nghiệm ung thư cổ tử cung thường xuyên trong 10 năm qua với kết quả bình thường thì có thể ngừng sàng lọc 

- Tất cả phụ nữ đã được tiêm vắc xin ngừa HPV vẫn nên tuân theo các khuyến nghị sàng lọc cho các nhóm tuổi của họ.

Ung thư phổi

Sàng lọc ung thư phổi hàng năm bằng chụp CT liều thấp cho một số người có nguy cơ cao mắc như:

- Có độ tuổi từ 55 đến 74 và có sức khỏe bình thường

- Hiện đang hút thuốc hoặc đã bỏ hút thuốc trong 15 năm qua 

- Có tiền sử hút thuốc từ 30 bao-năm trở lên (số bao-năm= số bao hút trong một ngày nhân với số năm hút thuốc)       

Ung thư tuyến tiền liệt

- Bắt đầu ở tuổi 50 nên được tầm soát ung thư tiền liệt tuyến 

- Có cha hoặc anh trai bị ung thư tuyến tiền liệt trước 65 tuổi, thì nên được tầm soát ung thư tuyến tiền liệt từ 45 tuổi.

- Với nhóm nguy cơ cao hơn (nhiều thành viên trong gia đình chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt trước tuổi 65) thì nên được tầm soát ung thư tuyến tiền liệt bắt đầu từ tuổi 40.

Hà An