Điều chỉnh chính sách dân số, người dân có thoải mái sinh con?

Trước đó, tại buổi khai mạc Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII hôm 4/10, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh công tác dân số là vấn đề rất lớn và khó, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, liên quan đến việc bảo vệ, phát triển giống nòi, quốc gia, dân tộc.

Trong 25 năm kiên quyết thực hiện chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình, mỗi cặp vợ chồng chỉ có 2 con theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 khóa VII, Việt Nam đã thành công, giảm được tốc độ gia tăng dân số.

Tuy nhiên dân số Việt Nam vẫn có những vấn đề còn tồn tại, như: tình trạng chênh lệch mức sinh giữa các vùng; chênh lệch giới tính nghiêm trọng; Việt Nam đang bước vào thời kỳ "già hóa dân số", đứng trước nguy cơ "chưa giàu đã già", bỏ lỡ cơ hội của "thời kỳ dân số vàng"…

Tổng Bí thư đề nghị Trung ương đi sâu phân tích nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém trên đây, rút ra những bài học kinh nghiệm thành công cũng như chưa thành công của công tác dân số ở nước ta và tham khảo kinh nghiệm của thế giới. Từ đó, đề ra quan điểm chỉ đạo, mục tiêu và nhiệm vụ, giải pháp phù hợp để nắm bắt thời cơ thuận lợi, vượt qua khó khăn, thách thức, làm tốt hơn nữa công tác dân số trong trong tình hình mới.

Về chính sách dân số liên quan đến mức sinh, ông Nguyễn Văn Tân, Phó tổng cục trưởng phụ trách Tổng cục Dân số-Kế hóa gia đình, Bộ Y tế cho biết, Bộ đề xuất 3 phương án điều chỉnh mức sinh.

Phương án 1: Duy trì kéo dài mức sinh như hiện nay

Ông Tân cho biết, với phương án này, chính sách dân số sẽ tiếp tục vận động mỗi cặp vợ chồng sinh 2 con, tuy nhiên không quy định thành luật với chính sách linh hoạt.

Theo đó, ở những địa phương đang sinh nhiều con (hơn 3 con) thì vận động sinh ít đi để có điều kiện nuôi dạy tốt hơn.

Ngược lại những nơi tỷ lệ sinh thấp thì phải vận động nâng mức sinh lên. Đặc biệt tại khu vực TP Hồ Chí Minh, Đông Nam Bộ tỉ suất sinh rất thấp. Tại TP Hồ Chí Minh có những giai đoạn trung bình một phụ nữ tuổi sinh đẻ có 1,3 con. Hay tại khu vực Đông Nam Bộ tổng tỷ suất sinh chỉ đạt 1,7 con. Những vùng tỉ suất sinh thấp thì nên khuyến khích sinh.

Phương án 2: Tiếp tục duy trì mỗi cặp vợ chồng nên có 1-2 con

Với chính sách này sẽ hướng tới mục tiêu nhằm tiếp tục giảm mức sinh, giảm tốc độ gia tăng dân số, gia đình sinh con ít hơn sẽ có điều kiện chăm sóc, nuôi dạy trẻ tốt hơn.

Tuy nhiên phương án này cũng có mặt trái của nó, khi mà mức sinh tiếp tục giảm xuống. Theo ông Tân, kinh nghiệm ở nhiều quốc gia trên thế giới cho thấy, khi mức sinh giảm xuống đến ngưỡng nào đó, để tăng mức sinh trở lại là cả một chặng đường khó khăn. Nhiều nước đang phải đối mặt với tình trạng dân số già vì mức sinh giảm, vẫn chưa thể đưa mức sinh tăng trở lại.

Như tại Hàn Quốc, năm 1983 Hàn Quốc đạt mức sinh thay thế là 2,1 . Tuy nhiên lo ngại sự gia tăng dân số trở lại nếu thay đổi chính sách, quốc gia này tiếp tục duy trì chính sách vận động sinh ít con.

Đến khi mức sinh thay thế xuống ở ngưỡng trung bình 1,6 con quốc gia này mới nới lỏng chính sách và đến năm 2005, mức sinh thay thế chỉ còn 1,08 con.

Hàn Quốc triển khai nhiều biện pháp để ứng phó với mức sinh ngày càng thấp, như sinh con được trợ cấp; mẹ được nghỉ 2 năm để nuôi con mà không mất việc; chồng được nghỉ 2 tuần khi vợ sinh… nhưng mức sinh tại đây vẫn chưa tăng lên nhiều. Đến 2012 mức sinh nhích lên 1,27- 1,28 con.

Tương tự, tại Singapore hiện đang khuyến khích sinh từ năm 1989 đến nay nhưng không mang lại kết quả.

Vì thế, phương án hai cũng cần được thảo luận, tính toán kỹ để cân nhắc.

Phương án 3: Cho người dân đẻ thoải mái

Với phương án này, chính sách dân số sẽ dừng vận động sinh 1 – 2 con và sẽ không cấp phương tiện tránh thai miễn phí.

“Và với phương án này, rất có thể, dân số Việt Nam sẽ gia tăng trở lại”, ông Tân nói.

Trong 3 phương án này, theo ông Tân Bộ Y tế ủng hộ, mong muốn thực hiện phương án 1, có nghĩa là chính sách dân số sẽ tiếp tục vận động mỗi cặp vợ chồng sinh 2 con, tuy nhiên không quy định thành luật với chính sách linh hoạt.

Ông Tân cho biết thêm, Pháp lệnh Dân số (ban hành năm 2003) quy định mỗi cặp vợ chồng và cá nhân có quyền quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh. Nhiều người dân hiểu sai là Nhà nước khuyến khích phụ nữ đẻ nhiều con và thực tế tỷ lệ sinh con thứ 2 tăng cao. Vì thế, từ năm 2009 quy định này được sửa lại thành "Mỗi cặp vợ chồng nên có 1-2 con".

Thời gian gần đây do xu hướng giảm sinh tại một số tỉnh, thành; ngành dân số có thông điệp linh hoạt hơn thay đổi sang "Mỗi cặp vợ chồng nên sinh 2 con".

Bởi theo ông Tân, để giảm sinh nhiều nước đã rất thành công, nhưng để tăng mức sinh thì chưa nước nào đạt thành quả. Việt Nam đã duy trì được mức sinh thay thế 2,1 con trong hơn 10 năm qua và nếu với phương án 1 sẽ có những ứng xử linh hoạt. “Tuy vậy, để tăng mức sinh thay thế ở các vùng có mức sinh thấp vẫn là rất khó khăn”, ông Tân nói.

Tú Anh