Đái tháo đường và 4 tổn thương dễ gây mù

Võng mạc đái tháo đường không chỉ có tỷ lệ gây mù cao mà điều nguy hiểm là bệnh diễn tiến âm thầm và ít có biểu hiện đặc trưng trong giai đoạn đầu nên bệnh nhân ĐTĐ dễ bỏ qua khiến mù lòa chực chờ.

Với ĐTĐ type 1, võng mạc sẽ bị tổn thương trong vòng 5 năm phát hiện bệnh, còn ở ĐTĐ type 2, võng mạc có thể đã bị tổn thương trước cả khi phát hiện bệnh. Thông thường, dù võng mạc đã tổn thương nhưng người bệnh ĐTĐ ít cảm nhận được sự thay đổi ở thị lực. Đến khi xuất hiện những triệu chứng rõ ràng như nhìn mờ, tầm nhìn dao động, nhìn hình thấy đốm đen,… bệnh đã ở giai đoạn nặng, có biến chứng ở cả 2 mắt, việc điều trị rất phức tạp và phần lớn bệnh nhân sẽ bị mù vĩnh viễn.

Điều này là do đường huyết tăng cao làm tổn thương hệ thống mạch máu nhỏ (mao mạch) trên võng mạc, đặc biệt là lớp tế bào biểu mô sắc tố võng mạc RPE - có vai trò hàng rào ngăn cách võng mạc với mạch máu, cung cấp chất dinh dưỡng và bảo vệ các tế bào thị giác khỏi các yếu tố gây hại, từ đó gây ra 4 thương tổn trầm trọng tại võng mạc, làm mất dần thị lực:

- Xuất tiết, xuất huyết võng mạc: Đường huyết tăng cao làm tăng tính thấm của thành mạch khiến dịch và máu rò rỉ hoặc vỡ ra tạo thành các đốm hay mảng xuất tiết, xuất huyết. Dịch tiết và máu ứ đọng sẽ phá vỡ vai trò hàng rào bảo vệ tế bào thị giác của RPE, làm phù nề võng mạc, gây suy giảm thị lực.

- Xuất huyết dịch kính: Đường huyết tăng làm dày màng nền mao mạch, gia tăng bất thường các tế bào nội mô… khiến mao mạch tắc nghẽn, võng mạc thiếu oxy nuôi dưỡng. Khi đó, RPE trên võng mạc sẽ tiết ra yếu tố kích thích tăng sinh mạch máu mới (tân mạch). Các tân mạch xâm lấn vào dịch kính, do thành mạch mỏng nên dễ vỡ, gây xuất huyết dịch kính, ảnh hưởng thị lực.

- Phù hoàng điểm: Có thể xảy ra bất cứ lúc nào từ khi có tình trạng xuất tiết, xuất huyết do rò rỉ, vỡ mao mạch hay tân mạch. Khi lượng dịch và máu ứ đọng ngày càng nhiều nhưng chức năng bơm nước thừa, chất cặn bã từ võng mạc ra ngoài của RPE hoạt động kém khiến võng mạc, đặc biệt là vùng hoàng điểm bị phù nề, làm mất thị lực nhanh chóng.

Bảo vệ võng mạc và RPE để phòng tránh mù lòa

Theo nhiều nghiên cứu, võng mạc đái tháo đường nếu được phát hiện và điều trị sớm sẽ tránh được mù lòa. Tuy nhiên, để làm được điều đó người bệnh ĐTĐ cần chăm sóc, bảo vệ mắt đúng cách.

Các nghiên cứu về mắt ở cấp độ sinh học phân tử đã khẳng định RPE có vai trò rất quan trọng đối với cấu trúc võng mạc và thị lực. Nó là màng thấm giữ cân đối lượng dịch giữa võng mạc và mạch máu, ngăn cản thành phần có hại từ mạch máu đi vào võng mạc. Đồng thời thực bào chất độc bảo vệ tế bào thị giác giúp mắt sáng khỏe. Cho nên, mắt chỉ thực sự được bảo vệ khi đảm bảo chức năng và hoạt động của RPE.

Ở bệnh ĐTĐ, việc chăm sóc RPE càng có vai trò quan trọng khi các nhà khoa học đã tìm thấy mối quan hệ mật thiết giữa cấu trúc, hoạt động của lớp tế bào biểu mô sắc tố võng mạc - RPE và các tổn thương võng mạc. Khi RPE bị tổn hại, võng mạc và tế bào thị giác không còn được bảo vệ khiến thị lực suy giảm. Do đó, bên cạnh việc kiểm soát đường huyết, tuân thủ đi khám định kỳ, thực hiện theo khuyến nghị của bác sĩ, việc giúp RPE đảm bảo hoạt động một cách hiệu quả, an toàn chính là chìa khóa để bảo vệ thị lực.

Gần đây các nhà khoa học Mỹ đã tìm ra tinh chất Broccophane có tác dụng bảo vệ RPE hiệu quả nhờ tăng tổng hợp Thioredoxin - một protein phân tử nhỏ tập trung nhiều ở mắt giúp RPE hoạt động tốt hơn, đồng thời giữ vững chức năng hàng rào, hạn chế tiết ra yếu tố kích thích tăng sinh tân mạch, từ đó ngăn ngừa tình trạng tổn thương võng mạc.

ĐH Y khoa Johns Hopkins (Mỹ) nhận định, Broccophane có hoạt tính sinh học cao, an toàn, giúp bảo vệ RPE và võng mạc một cách tự nhiên, từ đó cải thiện thị lực, giúp phòng ngừa sớm bệnh võng mạc đái tháo đường, hạn chế mù lòa.

Xem cơ chế tác động của Broccophane trong bảo vệ võng mạc, ngăn ngừa mù lòa do bệnh võng mạc đái tháo đường:

GS. TS. Đỗ Như Hơn

Nguyên Giám đốc Bệnh viện Mắt Trung Ương