Đái tháo đường thai kỳ, bệnh lý nguy hiểm cho cả mẹ và bé

Thai phụ mất con vì chủ quan

Tiền căn gia đình có mẹ bị tiểu đường nên khi mang thai lần đầu chị Trịnh Thị T. (25 tuổi, quê Tiền Giang) được bác sĩ thực hiện các bước tầm soát. Khoảng tuần 24 của thai kỳ, chị đến phòng khám Sản, bệnh viện Đại học Y Dược thì được bác sĩ chỉ định xét nghiệm. Kết quả cho thấy đường huyết lúc đói của bệnh nhân là là bình thường, tuy nhiên chỉ số đường huyết 1 giờ sau uống đường lại tăng cao, và 2 giờ sau uống đường tăng rất cao.

Sau chẩn đoán thai phụ bị đái tháo đường, bác sĩ đã cảnh báo mối nguy hiểm và đề nghị người bệnh đến ngay chuyên khoa Nội tiết để điều chỉnh lượng đường. Tuy nhiên, do chủ quan chị đã không điều trị.

Khi thai được khoảng 35 tuần, cơ thể có những biểu hiện bất thường, thai phụ quay lại bệnh viện. Qua kết quả kiểm tra, bác sĩ phát hiện bệnh nhân bị đa ối, thai to với những diễn tiến rất nặng của đái tháo đường thai kỳ, đe dọa trực tiếp đến sinh mạng bệnh nhi.

Ngay lập tức, bác sĩ nội tiết chỉ định sử dụngInsulin đường tiêm để điều chỉnh lượng đường. Tuy nhiên, giải pháp hỗ trợ không mang lại kết quả, người mẹ không còn cảm nhận được độ máy của thai, kết quả siêu âm cho thấy thai đã bị chết lưu. Các bác sĩ phải nhanh chóng thực hiện phẫu thuật lấy thai lưu, tránh những diễn tiến nguy hiểm đến với người mẹ.

Cùng với trường hợp trên, một bệnh nhân khác là chị Nguyễn Anh T. (35 tuổi, ngụ tại TPHCM) mang thai lần 2, tiền sử gia đình có cha bị tiểu đường. Qua quá trình khám thai định kỳ từ tuần thứ 20 đến tuần 24 chị gặp phải tình trạng tăng cân đột ngột với trọng lượng khoảng 4kg mỗi tháng.

Chị Anh T. bệnh được bác sĩ chỉ định xét nghiệm tầm soát thì phát hiện tình trạng đường huyết cao bất thường. Nhờ tuân thủ chỉ định điều trị và chế độ ăn uống phù hợp theo thực đơn của bác sĩ đường huyết của chị sớm trở về ngưỡng bình thường, cuộc vượt cạn của hai mẹ con diễn ra thuận lợi.

Bệnh thường gặp nhưng nguy hiểm

Theo BS.CKII Lê Thị Kiều Dung, Trưởng khoa Phụ sản, Bệnh viện Đại học Y Dược, hiện nay rất nhiều thai phụ mắc các bệnh lý kết hợp, trong đó đái tháo đường thai kỳ là bệnh lý nội khoa thường gặp nhất. Theo thống kê của Hiệp hội Sản phụ khoa Thế giới (FIGO, 2015) tỷ lệ mắc đái tháo đường trong thai kỳ ngày càng gia tăng, chiếm khoảng 16% trên tổng số các bà mẹ mang thai.

Phân tích chuyên môn của BS Kiều Dung chỉ ra, đái tháo đường là hội chứng liên quan đến rối loạn chuyển hóa chất đường trong cơ thể, dẫn đến tăng lượng đường huyết. Nguyên nhân là do tuyến tụy không sản xuất hay sản xuất không đủ Insulin, hoặc do tăng các chất đề kháng với Insulin làm giảm tác dụng sinh học của Insulin lên tế bào đích.

Hiện nay, đái tháo đường đang gia tăng nhanh chóng do lối sống ít vận động và tiêu thụ nhiều thức ăn giàu năng lượng như đường, tinh bột và chất béo. Đái tháo đường trong thai kỳ là bệnh lý nội khoa thường gặp nhất khi có thai, thường do thay đổi nội tiết của cơ thể mẹ trong thai kỳ đưa đến tăng đề kháng với Insulin làm cơ thể không thể điều chỉnh được lượng đường trong máu.

Bệnh có thể gây nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Đối với thai phụ bệnh sẽ gây ra tình trạng tăng cân quá mức (trên 2kg mỗi tháng); gây béo phì; nguy cơ găp tình trạng đa ối với tỷ lệ từ 27 đến 30%, lượng ối quá nhiều làm tử cung to nhanh có thể gây rối loạn tuần hoàn và hô hấp cho mẹ.

Đái tháo đường gia tăng nguy cơ sảy thai, sinh non; tăng nguy cơ cao huyết áp, tiền sản giật, sản giật gấp 4 lần; Nhiễm trùng trên thai phụ đái tháo đường dễ xảy ra và thường nặng nề hơn, nhất là viêm thận, bể thận; khi vượt cạn, quá trình chuyển dạ kéo dài, sinh khó, tăng nguy cơ sang chấn và băng huyết sau sinh; tỷ lệ sản phụ đái tháo đường mổ lấy thai cao hơn và những nguy cơ do phẫu thuật cũng tăng, quá trình hậu phẫu có thể khiến lượng đường trong máu nặng có thể đưa đến hôn mê.

Bệnh lý đái tháo đường trong thai kỳ trở nên nguy hiểm hơn với thai nhi, gia tăng tỉ lệ dị tật thai nếu mẹ bị đái tháo đường từ trước khi có thai nhưng không được điều trị đúng cách. Thai nhi dễ bị rối loạn tăng trưởng (hoặc quá to, hoặc quá nhỏ). Thai to gây sinh khó và sang chấn lúc sinh như trật khớp vai, gãy xương đòn, liệt đám rối thần kinh cánh tay. Thai nhi có thể bị chết lưu đột ngột do đường huyết tăng quá cao. Tỷ lệ tử vong chu sinh tăng gấp 2 đến 5 lần so với bình thường. Trẻ sơ sinh dễ bị suy hô hấp do phổi chậm trưởng thành khi có tình trạng tăng đề kháng với Insulin; trẻ cũng dễ bị hạ đường huyết, hạ calci, vàng da nặng và có thể hôn mê. Khi lớn trẻ dễ bị béo phì, đái tháo đường, cao huyết áp.

Để tránh nguy hiểm xảy đến với mẹ và bé, bác sĩ khuyến cáo việc tầm soát đái tháo đường là đặc biệt quan trọng. Tất cả phụ nữ có thai từ tuần 24 đến tuần 28 đều nên thực hiện xét nghiệm tầm soát. Nếu thai phụ có yếu tố nguy cơ cần thực hiện xét nghiệm tầm soát ở lần khám thai đầu tiên. Nếu kết quả xét nghiệm bình thường, vẫn phải thực hiện lại xét nghiệm vào tuần thứ 24 đến tuần thứ 28 của thai kỳ.

Khi có thai, người mẹ nên ăn đủ chất, không nên ăn nhiều. Các loại thực phẩm như thịt, cá, trứng, sữa, rau quả tươi v.v… sẽ cung cấp đủ chất dinh dưỡng. Thai phụ cần hạn chế ăn nhiều đường, tinh bột, chất béo, đặc biệt là không nên uống nhiều nước mía có nguy cơ làm tăng chỉ số đường huyết trong thai kỳ.

Vân Sơn