Cơn ho cuối cùng

Không chỉ do lao phổi gây ra

Ở Việt Nam và các nước nghèo khác của thế giới, khi nói đến ho ra máu, mọi người đều liên tưởng ngay đến bệnh lao phổi. Thật vậy, theo các chuyên gia y học thì ho ra máu có nguyên nhân do lao phổi chiếm đến hơn 75% các trường hợp. Lượng máu ho ra thường ít đến trung bình. Bệnh nhân gầy gò xanh xao và có tiền sử lao phổi.

Một nguyên nhân khác của ho ra máu nhiều và ồ ạt đó là ho ra máu do bệnh u nấm phổi Aspergilius. Đây là một bệnh nặng, bệnh nhân ho ra máu dai dẳng, có khi ho ra rất nhiều máu. Vi nấm Aspergilius thường phát triển trong một hang lao vùng đỉnh phổi, cùng với hiện tượng nhiễm trùng sẽ ăn mòn động mạch phế quản hoặc mạch máu phổi làm bệnh nhân ho ra máu. Điều trị chủ yếu bằng phẫu thuật nhưng do đặc thù phức tạp của bệnh làm cho tỷ lệ tử vong trong phẫu thuật khá cao.

Ở những bệnh nhân trên 50 tuổi, nếu có ho ra máu kèm theo có hút thuốc lá, điều đầu tiên phải nghĩ đến là khả năng ung thư phế quản phổi. Theo thống kê của hội ung thư Việt Nam thì ung thư phổi là bệnh ung thư đứng hàng đầu ở đàn ông Việt Nam. Bệnh tiến triển nhanh, hay cho di căn và có tiên lượng xấu. Khả năng phẫu thuật được khi nhập viện chỉ vào khoảng 10%. Những bệnh nhân này ho ra máu thường ít lẫn với đàm kèm theo đau ngực, sụt cân và mệt mỏi.

Một nguyên nhân khác hiếm gặp hơn nhưng thường gây ho ra máu ồ ạt đó là vỡ các túi phình của động mạch phổi hay ho ra máu do u máu trong phổi. Bệnh thường không có triệu chứng báo trước, nhiều khi ho ra máu là triệu chứng đầu tiên để bệnh nhân đến với thầy thuốc và bệnh viện. Bệnh nhân cần được mổ cấp cứu để cầm máu.

Ho ra máu là một cấp cứu khẩn

Với những bệnh nhân ho ra máu, điều đầu tiên và cũng là vấn đề hay gây nhầm lẫn nhất với một số người chưa có kinh nghiệm, đó là phải phân biệt ho ra máu do tổn thương của phổi và hệ hô hấp với ói ra máu do tổn thương của hệ tiêu hoá. Ho ra máu thường có kèm theo đàm và bọt hồng còn ói ra máu thì thường lẫn với thức ăn và dịch vị. Nói vậy chứ không phải trường hợp nào cũng có thể phân biệt được, nhất là những trường hợp ho hay ói ra máu với số lượng nhiều.

Sử dụng các loại thuốc cầm máu, thuốc ức chế phản xạ ho, có nhiều trường hợp phải sử dụng đến morphin. Ngoài ra còn phải sử dụng kháng sinh, thuốc chống viêm và để bệnh nhân nằm yên trên giường, hạn chế tối đa các cử động. Ở một số trung tâm cấp cứu tim phổi, bệnh nhân có thể được làm tắc mạch để cầm máu bằng kỹ thuật nội mạch nhất là trong những trường hợp ho ra máu nhiều trong bệnh u nấm phổi hay dị dạng mạch máu phổi. Tuy nhiên kỹ thuật này chỉ có tác dụng tạm thời trong một thời gian ngắn khoảng hai đến ba tuần. Sau đó bệnh nhân phải được phẫu thuật cắt bỏ dị dạng mạch máu hay cắt bỏ thuỳ phổi có chứa khối u nấm. Những phẫu thuật này thường khá nặng nề nên đòi hỏi thầy thuốc phải có tay nghề cao, trang thiết bị đầy đủ và không phải lần mổ nào cũng thành công. Ở Pháp hầu như rất hiếm gặp ho ra máu do u nấm Aspergilius.

Sớm cải thiện môi trường sống

Quan trọng nhất đối với người Việt Nam trong giai đoạn hiện nay là đừng để bị mắc lao phổi bằng cách sống và làm việc điều độ hợp với quy luật phát triển tự nhiên, cải tạo môi trường sống cho hợp vệ sinh, điều trị triệt để những bệnh nhân bị lao vì họ chính là những ổ vi trùng lao lây lan cho mọi người. Khi bị lao phổi phải điều trị ngay. Điều trị đủ thời gian và điều trị đúng liều.

Hiện nay do sự phát triển phức tạp của mô hình bệnh tật và do quan niệm không đúng của bệnh nhân lao phổi đã kết hợp với nhiều bệnh khác, đặc biệt là những bệnh làm suy giảm miễn dịch như AIDS, những bệnh nhân hoá trị ung thư, cấy ghép tạng… Tình trạng này làm cho việc điều trị trở nên khó khăn hơn, tỷ lệ tử vong cao hơn và xuất hiện những dòng vi trùng lao kháng thuốc. Vấn đề này đang là một thách thức lớn của y học và làm đau đầu không biết bao nhiêu thầy thuốc.

Không hút thuốc lá để tránh bị ung thư phổi cũng là một phương thức rất tốt mà không tốn kém trong việc phòng ngừa ho ra máu. Ngày nay, những người có tiền của thường ý thức được tác hại của việc hút thuốc lá với sức khoẻ, cho nên số lượng người hút thuốc lá ở tầng lớp này rất ít. Ngược lại ở những người có khó khăn về kinh tế thường lại hút thuốc lá và uống rượu nhiều, môi trường sống thiếu vệ sinh, gần gũi với những nguồn lây, không có điều kiện để điều trị bệnh … tất cả tạo thành một vòng xoắn rất khó tháo gỡ.

Theo PGS.TS Nguyễn Hoài Nam

Sài Gòn tiếp thị