Chuốc hoạ khi tự dùng thuốc bổ gan, hạ men gan

Tác dụng của thuốc hướng gan

Viêm gan là tình trạng tế bào gan bị viêm, hư hoại và chết đi. Viêm gan có thể do nhiễm độc (sử dụng thuốc lâu dài, nghiện rượu, dùng bia rượu dài ngày...) Nguyên nhân thường gặp nhất ở nước ta hiện nay là viêm gan do nhiễm siêu vi (viêm gan siêu vi A, B và C).

Khi tế bào gan bị viêm, tổn thương, các men gan như ALT (còn được ghi SGPT) và AST (còn được ghi SGOT) từ gan phóng thích vào máu nhiều hơn so với bình thường. Vì vậy, khi xét nghiệm thấy men gan ALT và AST tăng thì đó là dấu hiệu cho biết tình trạng viêm, tổn thương gan.

Trong thời gian điều trị viêm gan, nếu các men gan giảm xuống đến mức bình thường thì xem như tình trạng bệnh đã cải thiện. Do có liên quan đến nhiều cơ quan khác nhau trong cơ thể nên khi gan bắt đầu tổn thương, người bệnh có thể có nhiều triệu chứng, có triệu chứng ở ngay gan như gan nhiễm mỡ, nhưng cũng có triệu chứng ở cơ quan khác như khó tiêu, đầy bụng, rối loạn bài tiết mật, thậm chí bị phù chân, trí não lú lẫn, hôn mê (gọi là bệnh não do gan hay hôn mê gan).

Thuốc bổ gan, thuốc làm hạ men gan được phân loại vào nhóm thuốc hướng gan (hepatotropes). Thuốc hướng gan có tác dụng hỗ trợ điều chỉnh các triệu chứng rối loạn do tổn thương kể trên, trong đó có bảo vệ nhu mô gan hoặc giúp hạ men gan. Chỉ định của thuốc loại này hỗ trợ điều trị viêm gan siêu vi, viêm gan do nghiện rượu, gan nhiễm mỡ, giảm amoniac máu (để trị và phòng hôn mê gan). Ngoài ra, còn trị các rối loạn tiêu hoá như khó tiêu, táo bón.

Cần lưu ý, thuốc loại này không trị khỏi bệnh viêm gan siêu vi (tức không tiêu diệt được siêu vi B, C) mà chỉ hỗ trợ làm giảm men gan trở lại mức bình thường (tức giúp bảo vệ, phục hồi nhu mô gan) và cải thiện một số triệu chứng cho bệnh nhân. Đặc biệt, có một số không phải là thuốc mà là chế phẩm thực phẩm chức năng, được giới thiệu bổ gan, làm hạ men gan; có một số chỉ mới dựa vào thử nghiệm dược lý (tức thử trên súc vật thí nghiệm) chứ chưa thử nghiệm lâm sàng để cho kết quả cụ thể rõ ràng.

Coi chừng chuốc hoạ vào thân

Đối với người phát hiện có men gan tăng cao (phải được xét nghiệm máu thấy men gan ALT, AST tăng cao hơn nhiều so với giới hạn bình thường), nên hỏi ý kiến bác sĩ về việc sử dụng thuốc hạ men gan. Lưu ý, khi sử dụng một số thuốc có thể làm tăng men gan (như dùng thuốc trị rối loạn mỡ trong máu là thuốc thuộc nhóm fibrat hay thuốc statin), nếu ngưng thuốc sẽ làm men gan trở lại bình thường. Khi đang dùng thuốc mà bị tăng men gan phải báo cho bác sĩ điều trị biết để có hướng xử trí thích hợp.

Hiện nay trên thị trường có lưu hành các chế phẩm thực phẩm chức năng, gọi là bổ gan, làm hạ men gan. Một số chế phẩm được cho là có nguồn gốc hợp chất thiên nhiên, chủ yếu bào chế từ các chất lấy từ dược thảo, có một số tác dụng tích cực, đưa đến hiệu quả bồi dưỡng sức khoẻ người sử dụng, đặc biệt khi dùng đúng liều lượng sẽ có tính an toàn cao. Tuy nhiên, chế phẩm thực phẩm chức năng không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.

Các chế phẩm này được dùng hỗ trợ điều trị viêm gan bằng cách tăng cường chức năng gan, giúp tái tạo nhu mô gan bị tổn thương, trị các rối loạn tiêu hoá (khó tiêu, táo bón) do suy giảm chức năng gan, giúp giải độc gan trong bệnh lý gan do rượu... Nếu người không đang điều trị bệnh nhưng cảm thấy yếu gan, có thể dùng các chế phẩm này để hỗ trợ, bồi dưỡng cho gan. Nhưng nếu đang chữa bệnh, nhất thiết phải hỏi bác sĩ về việc dùng chế phẩm thực phẩm chức năng nào đó có được hay không. Xin nhấn mạnh, khi đang chữa bệnh, chỉ bác sĩ là người có thẩm quyền quyết định dùng thuốc, thay đổi thuốc, kể cả dùng chế phẩm thực phẩm chức năng.

Đối với người dùng nhiều bia rượu, cách tốt nhất bảo vệ lá gan là dùng ít bia rượu, thậm chí bỏ hẳn càng tốt. Đừng nghĩ rằng tự ý mua thuốc gọi là bổ gan, làm hạ men gan về dùng là có thể giúp việc uống bia rượu lâu dài, thậm chí uống được nhiều hơn. Suy nghĩ như thế là dọn đường cho “chuốc hoạ vào thân”!

Theo PGS.TS.DS Nguyễn Hữu Đức

Giảng viên chính bộ môn dược, ĐH Y dược TPHCM

Sài Gòn tiếp thị