Chăm sóc rốn cho trẻ sơ sinh: Chuyện nhỏ nhưng không nhỏ!

Dây rốn là một bộ phận rất quan trọng nối từ bánh nhau đến rốn thai nhi, với chức năng là đường đi của máu mang oxy và chất dinh dưỡng từ bánh nhau đến nuôi dưỡng thai nhi. Khi hết nhiệm vụ của nó (lúc trẻ sơ sinh chào đời), dây rốn sẽ được kẹp và cắt đi để tách trẻ sơ sinh khỏi nhau thai. Tuy là một bộ phận không còn chức năng nữa, song phần rốn của trẻ sơ sinh vẫn là một vết thương hở. Bản thân các Bác sĩ khi cắt và kẹp rốn cho trẻ sơ sinh cũng rất cẩn thận, bất kỳ một vật dụng nào tiếp xúc với rốn đều phải vô trùng để tránh nhiễm trùng rốn cho thai nhi.

Sau khi cắt dây rốn, phần còn lại trên cơ thể trẻ sơ sinh là gốc rốn hay cuống rốn sẽ dần khô và cứng lại, chuyển sang màu đen và thường sẽ rụng đi trong khoảng 10-15 ngày sau sinh. Tuy nhiên quá trình rụng rốn có thể kéo dài hơn bởi các yếu tố như cuống rốn bị nhiễm trùng hay do người mẹ sinh mổ.

Trong quá trình cuống rốn khô và rụng đi, một tình trạng viêm sinh lý xảy ra và tại cuống rốn có thể tiết một ít nhầy, dính hoặc có mùi và rất rất nhiều mẹ hiểu nhầm là cuống rốn tiết mủ hay rốn nhiễm trùng, lo lắng vội vàng chạy đến bác sĩ. Tuy nhiên bố mẹ không cần phải lo lắng vì đây là trạng thái bình thường. Dấu hiệu khi trẻ bị nhiễm trùng rốn sẽ khác biệt hơn một chút: cuống rốn và vùng xung quanh sẽ có dấu hiệu viêm như sưng phù nề, đỏ, đau, có thể kèm chảy máu... Khi nhiễm trùng rốn thật sự xảy ra, phạm vi nhiễm trùng có thể chỉ tại rốn hoặc có thể đã lan rộng vào bên trong cơ thể trẻ dẫn đến nhiễm trùng máu và các cơ quan khác, trong đó nguy hiểm nhất là tạo cục máu đông làm tắc mạch máu của các cơ quan quan trọng. Để kịp thời nhận biết và đưa trẻ đi thăm khám Bác sĩ, bố mẹ cần chú ý quan sát khi trẻ có những biến chứng như sốt, lơ mơ, bỏ bú.

Để tránh những biến chứng có thể xảy ra do rốn bị nhiễm trùng, bố mẹ chỉ cần lưu ý một số vấn đề để áp dụng trong suốt quá trình chăm sóc rốn của trẻ sơ sinh. Theo khuyến nghị của WHO 2017, trong tuần đầu sau sinh, bố mẹ chỉ cần giữ cho cuống rốn bé luôn được khô thoáng và nhớ rửa tay bằng xà phòng thật sạch trước và sau khi vệ sinh cuống rốn cho trẻ. Giữ cho cuống rốn thông thoáng là điều quan trọng hơn cả, bên cạnh đó cũng cần giữ cho rốn tránh các chất bẩn, vì môi trường xung quanh rốn ẩm ướt sẽ là môi trường tuyệt vời để vi khuẩn phát triển dẫn đến những nguy cơ như đã nêu trên.

Hiện nay, các bé sinh tại các cơ sở y tế/bệnh viện theo phương pháp mới nên không cần phải băng rốn như ngày xưa bởi lẽ khoa học hiện đại đã khẳng định việc băng rốn như thế này không còn thật sự cần thiết nữa. Tuy nhiên nói như vậy cũng không có nghĩa rằng bố mẹ có thể để “phơi” rốn của con thoải mái tiếp xúc với không khí hay va chạm với các vật dụng bên ngoài như quần áo hay tã bỉm. Đặc biệt với chất tiêu bẩn trên tã, nếu tiếp xúc với rốn của trẻ sẽ dễ dẫn đến nguy cơ nhiễm trùng. Cũng chính vì lẽ đó mà thường thì các bố mẹ sẽ quấn phần lưng tã gập lại để tránh tã chạm vào rốn bé. Tuy nhiên cách này cũng sẽ giảm hiệu quả của việc mặc tã, cụ thể, tã sẽ dễ bị lệch và chất tiêu bẩn sẽ vì thế mà tràn ra bên ngoài. Chưa kể, đặc biệt với một số loại tã có phần lưng thun chặt thì việc quấn tã thế này sẽ dễ gây hằn, cấn lên lưng bụng của bé, gây khó chịu.

Cũng chính vì thực tế này, các loại tã hiện nay với thiết kế rãnh rốn Oheso - phần khoét trên tã để tránh phần rốn là lựa chọn tốt giúp hạn chế tiếp xúc giữa tã với rốn trẻ so với tã tuyền thống, giúp rốn trẻ luôn thông thoáng sạch sẽ và dễ chăm sóc hơn. Thiết kế chuyên biệt này được cân nhắc là sự lựa chọn lý tưởng dành cho các bé trong những ngày đầu đời.

Bác sĩ Thân Trọng Thạch

BS – Giảng viên ĐH Y Dược TP.HCM

Phòng khám Sản Phụ Khoa Mẹ và Bé