Cần theo dõi chặt chẽ sau phẫu thuật Ung thư Đại trực tràng

Ngộ nhận “Phẫu thuật xong là khỏi” còn phổ biến

Hầu hết bệnh nhân đều tin rằng sau phẫu thuật sẽ dứt điểm ung thư đại trực tràng, cho đến khi khối u “thăm viếng” lần 2. Cách đây 3 năm, ông Văn Công (48 tuổi, Hà Nội) cũng từng chủ quan như vậy về căn bệnh ung thư đại trực tràng giai đoạn 3. Sau ca đại phẫu cắt bỏ một phần ruột và đại tràng, truyền 12 đợt hóa chất, ông Công tưởng mình đã thoát khỏi lưỡi hái tử thần. Song ông không thể ngờ, đầu 2019, những cơn đau thắt bụng, táo bón và tiêu máu đặc trưng của chứng ung thư cũ bỗng quay trở lại.

Chính bởi ngộ nhận này, mà suốt 25 năm sau mỗi ca ung thư đại trực tràng được điều trị theo phác đồ (tùy vào giai đoạn mà hóa xạ trị trước hay phẫu thuật trước…), Tiến sĩ, bác sĩ Đỗ Minh Hùng - Trưởng khoa Ngoại tổng quát, Bệnh viện Quốc tế Mỹ AIH, Quận 2, TP.HCM luôn căn dặn bệnh nhân đặc biệt kỹ càng theo dõi chặt chẽ trong 5 năm đầu sau mổ.

Khả năng tái phát phụ thuộc vào giai đoạn và những đặc tính của nguồn gốc ung thư. Tái phát cũng có thể bị ảnh hưởng bởi hiệu quả của điều trị chẳng hạn như hóa và xạ trị. Những bệnh nhân bị ung thư tái phát nếu được chẩn đoán sớm có thể được điều trị bằng phẫu thuật bổ sung hoặc điều trị bằng những phương pháp khác.

Chữa ung thư tái phát còn phức tạp hơn cả lần mổ đầu. Nếu ung thư tái phát ở xa hoặc ở hơn 1 vị trí, phác đồ thường bắt đầu bằng hóa trị. Nếu tái phát tại chỗ, có thể phẫu thuật bổ sung để cắt bỏ khối u mới. 

Phát hiện sớm ung thư tái phát giúp cải thiện tiên lượng sống còn

Do đó, đối với những bệnh nhân ung thư giai đoạn II-III-IV, bác sĩ Hùng cho lời khuyên tốt nhất nên khám lâm sàng mỗi 3 tháng trong 3 năm đầu, mỗi 6 tháng trong 2 năm tiếp theo. Mỗi lần tái khám, xét nghiệm máu tìm kháng nguyên carcinoembryonic (CEA), một loại protein tăng cao ở người ung thư đại trực tràng di căn. Ngoài ra, chụp CT ngực, bụng, chậu hàng năm.

Bên cạnh việc tái phát ung thư, ít nhất 1 trong 5 bệnh nhân với tiền sử ung thư đại trực tràng sẽ phát triển một polyp mới ở thời điểm còn lại của cuộc đời. Hầu hết những bệnh nhân ung thư đại trực tràng nên được soi kiểm tra ngay trong năm đầu tiên sau phẫu thuật (6-12 tháng) để phát hiện các polyp này. Nếu toàn bộ đại tràng không được khảo sát trước mổ, nội soi đại tràng nên được thực hiện lại trong vòng 3-6 tháng. Nếu kết quả nội soi năm đầu bình thường, nội soi lại sau 3-5 năm. Với bệnh nhân không xạ trị, nội soi đại tràng sigma mỗi 6 tháng trong 3-5 năm.

Việc theo dõi sau phẫu thuật là điều cực kỳ quan trọng nhằm phát hiện ung thư tái phát và ngăn ngừa ung thư mới bằng cách cắt bỏ bất kỳ polyp nào có thể phát triển thành ung thư.

Tỉ lệ sống 5 năm cho bệnh nhân ung thư tái phát di căn được cắt u gan là khoảng 40% và 35-40% đối với thùy phổi. Trong khi đó, nếu phát hiện sớm ung thư tái phát khi chưa có triệu chứng thì khả năng cắt bỏ triệt để cao hơn rất nhiều và tỉ lệ sống toàn bộ rõ rệt sau khi phẫu thuật.

Tăng cường khả năng phục hồi và nâng cao chất lượng sống cho bệnh nhân

Phát hiện sớm giúp ngăn ngừa và xử lý kịp thời ung thư tái phát nhưng không tránh khỏi việc mệt mỏi, kiệt sức khi bệnh nhân phải trải qua phẫu thuật và hóa xạ trị. Tại Bệnh viện Quốc tế Mỹ AIH, các bác sĩ sẽ chuẩn hóa quy trình chăm sóc trước, trong và đặc biệt là sau mổ bằng liệu pháp “Tăng cường phục hồi ERAS (Enhanced Recovery After Surgery)”. Ít mất máu, phục hồi nhanh, giảm đau tốt, giảm biến chứng, giảm thời gian nằm viện, không lạm dụng kháng sinh… là những ưu việt mà liệu pháp này mang lại. 

ERAS cần ít nhất 5 khoa phối hợp: Gây mê hồi sức, Dinh dưỡng, Phục hồi chức năng, Phẫu thuật, Chăm sóc điều dưỡng. Bệnh nhân không cần nhịn ăn, không thụt tháo, uống carbohydrate 2 giờ trước khi phẫu thuật, tắm bằng nước sát khuẩn đặc biệt để giảm nguy cơ nhiễm trùng.

Khi mổ, bệnh nhân không đặt dẫn lưu, truyền dịch tối ưu để tránh rối loạn nước - điện giải, và giảm đau không dùng mooc phin. Bác sĩ gây mê phải duy trì nhiệt độ cơ thể, dự phòng nôn, đo độ sâu gây mê, kiểm soát lưu lượng máu và huyết áp chặt chẽ… Cắt đại trực tràng là cuộc đại phẫu đau đớn, nhưng chăm sóc ERAS sẽ giúp bệnh nhân hạn chế cảm giác đau sau ca mổ.

Kiểm soát nhiễm khuẩn cũng là vấn đề tối quan trọng trong phẫu thuật điều trị ung thư. Với các ca đại phẫu, nếu thời gian nằm kéo dài trên 3 giờ, nguy cơ viêm phổi sẽ tăng lên. Do đó, một số bệnh viện sẽ tiêm truyền kháng sinh cả trước và sau mổ nhiều ngày. Tuy nhiên, phòng mổ OR1 kiểm soát nhiễm khuẩn cực kỳ nghiêm ngặt, tầm soát nguy cơ này hạn chế tối đa việc dùng kháng sinh cho người bệnh.

Sau phẫu thuật, bệnh nhân được dùng thức uống giàu protein, đứng dậy và tập phục hồi chức năng (đi bộ, tập thở, mátxa vết mổ...) 4h/ngày nhằm giảm biến chứng nhiễm trùng ngực và huyết khối tĩnh mạch. Thực hiện nghiêm ngặt chế độ này sẽ giúp rút ngắn thời gian nằm viện từ 10 xuống 3 ngày.

Việc tuân thủ chế độ dinh dưỡng và chăm sóc đặc biệt theo ERAS sẽ tăng cường khả năng phục hồi và nâng cao chất lượng sống cho bệnh nhân Ung thư Đại trực tràng trước, trong và đặc biệt là sau phẫu thuật.