Căn bệnh ung thư tụy cố nhạc sĩ Phó Đức Phương mắc phải nguy hiểm thế nào?

Ung thư tuyến tụy là gì?

Tụy là một tạng thuộc hệ tiêu hóa, nằm sau phúc mạc, sát thành bụng sau, phía trước tụy được che phủ bởi dạ dày. Tụy được chia thành 3 phần chính lần lượt từ phải qua trái gồm: đầu tụy, thân tụy, đuôi tụy. 

Tụy có 2 chức năng chính: 

- Chức năng ngoại tiết: Tiết ra men tụy đổ vào tá tràng giúp cho quá trình tiêu hóa thức ăn ở ruột non. Khối mô chính của tụy là mô tụy ngoại tiết, đảm nhiệm chức năng tụy ngoại tiết.

- Chức năng nội tiết: Tiết ra hormone insulin và glucagon đi thẳng vào máu để tham gia quá trình chuyển hóa glucose của cơ thể. Chức năng nội tiết do các tế bào nội tiết của tụy đảm nhiệm, các tế bào này nằm xen kẽ với các nang tuyến của tụy ngoại tiết và được gọi là các tiểu đảo Langerhans.

Ung thư tụy là những tổn thương ác tính xuất phát từ bất kỳ thành phần nào của mô tụy. Ung thư ngoại tiết là loại ung thư tụy phổ biến nhất. Khoảng 95% ung thư tụy ngoại tiết là ung thư biểu mô tuyến. Loại ung thư này thường bắt đầu từ các ống dẫn của tụy. Ít gặp hơn là trường hợp ung thư phát triển từ các tế bào tạo ra các men của tụy, trong trường hợp đó chúng được gọi là ung thư biểu mô tế bào acinar.

Ung thư tụy chia làm 4 giai đoạn như sau:

- Giai đoạn 1: Xuất hiện khối u trong tuyến tụy, kích thước chỉ dưới 2cm, hầu như không gây ra bất kỳ triệu chứng nào nên bệnh nhân rất khó phát hiện bệnh. -

Giai đoạn 2: Khối u đã có kích thước trên 2cm và dưới 4cm, xâm lấn đến các mô lân cận tuyến tụy nhưng chưa ảnh hưởng đến các mạch máu và tế bào ung thư có thể hiện diện ở các hạch bạch huyết xung quanh.

- Giai đoạn 3: Khối u có thể đạt kích thước trên 6cm, tế bào ung thư xâm lấn vào các mạch máu và di căn tới nhiều hạch bạch huyết cũng như các cơ quan lân cận. 

- Giai đoạn 4: Khối u có thể đạt bất kỳ kích thước nào, xâm lấn đến những bộ phận xa hơn như gan, phổi, màng bụng…

Vì sao ung thư tụy lại rất nguy hiểm?

Sự nguy hiểm của ung thư tuyến tụy xuất phát từ những nguyên nhân sau:

- Khó chẩn đoán sớm: Tuyến tụy bị tá tràng, dạ dày che khuất, nên khó có thể quan sát rõ. Do đó, thường chỉ khi khối u đạt kích thước tương đối và người bệnh có các triệu chứng điển hình thì ung thư tụy mới được phát hiện.

- Dễ bị chẩn đoán nhầm: Tuyến tụy nằm sau dạ dày nên khi tuyến tụy có các triệu chứng hoặc xuất hiện cơn đau thường rất dễ bị nhầm với các bệnh lý về dạ dày như: viêm loét dạ dày, khó tiêu, ruột kích thích…

- Khó điều trị: Hiện nay, phương pháp điều trị hiệu quả nhất với ung thư tuyến tụy là phẫu thuật. Tuy nhiên, với các bệnh nhân ở giai đoạn tiến triển, chỉ có khoảng 20% có thể điều trị theo hướng này. Với hóa trị liệu, tế bào ung thư tuyến tụy ít đáp ứng dẫn đến hiệu quả thấp.

Những ai cần cảnh giác với ung thư tụy?

Theo BS Lê Công Định, khoa Nội II, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội, nguyên nhân cụ thể của ung thư tụy vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra được các yếu tố nguy cơ có liên quan mật thiết tới cơ chế bệnh sinh của ung thư tụy, bao gồm:

Yếu tố di truyền: Khoảng 10-15% ung thư tụy có liên quan tới yếu tố di truyền. Sự liên quan của yếu tố di truyền với ung thư tụy có thể được chia thành 2 nhóm:

- Người mắc hội chứng di truyền liên quan đến tăng nguy cơ ung thư tụy.

- Ung thư tụy có tính chất gia đình.

Bệnh lý mãn tính ở tụy: Một số bệnh lý mãn tính ở tụy làm tăng nguy cơ bị ung thư tụy gồm:

- Đái tháo đường: Rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra bệnh đái tháo đường và ung thư tụy có quan hệ mật thiết với nhau, theo đó đái tháo đường vừa là yếu tố nguy cơ vừa là hậu quả của ung thư tụy.

- Viêm tụy mạn tính.

- Bệnh xơ nang tụy.

Yếu tố môi trường: Các yếu tố làm tăng nguy cơ ung thư tụy bao gồm hút thuốc lá, béo phì, ít hoạt động thể lực, nghiện rượu.

Chẩn đoán ung thư tụy như thế nào?

Qua kết quả khám lâm sàng với những biểu hiện bất thường nghi ngờ ung thư tụy, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp cụ thể để đánh giá chính xác tình trạng bệnh. Chẩn đoán ung thư tụy đòi hỏi kết hợp nhiều phương pháp khác nhau:

- Xét nghiệm máu: xét nghiệm một số chất chỉ điểm ung thư như CA 19-9, CEA cũng có giá trị nhất định trong chẩn đoán bệnh. Khoảng 75-85% bệnh nhân ung thư tụy có chỉ số CA 19-9 tăng cao trên 100 IU/ mL (giá trị bình thường 33-37 IU/mL).

- CT: Chụp CT thế hệ mới là lựa chọn trước tiên trong chẩn đoán ung thư tụy.

- Siêu âm qua nội soi: Được xem là phương tiện chẩn đoán ung thư tụy có độ nhạy và độ đặc hiệu cao nhất. Với đầu dò cho hình ảnh có độ phân giải cao, phương pháp này có thể phát hiện 99 – 100% ung thư tụy.

- Chụp mật tụy ngược dòng qua nội soi (ERCP): Có thể phát hiện những bất thường tại tuyến tụy.

- Chụp cộng hưởng từ (MRI): Là phương tiện chẩn đoán không xâm lấn có giá trị tương đương với CT.

- PET: Cho phép phát hiện khối u nguyên phát và di căn tiềm ẩn.

- Sinh thiết: Thường được thực hiện dưới sự hướng dẫn siêu âm qua nội soi, CT…