Tắt rồi, một huyền thoại về voi!

Nhưng sống như ông  là hiếm lắm… Cực kỳ hiếm.

Tôi có may mắn được gặp ông vài lần, nhưng lần vui nhất, đáng nhớ nhất là vào đầu năm 2001, khi vụ bạo loạn Tây Nguyên lần thứ nhất nổ ra. Lần ấy, sau khi chia tay, ông cho tôi một bọc to tướng thuốc về ngâm rượu với những lời quảng cáo không thể nào hay hơn được nữa - bởi ông lấy chính thân mình và chính “khả năng chăn gối” của mình ra để thuyết phục mọi người. Trời ạ, nom ông già hơn chín chục tuổi, vẫn đi bộ ngày mấy chục cây số, bữa chén ba bát cơm đầy, vẫn phục vụ bà trẻ tuần ba bận…Thì còn ai dám nghi ngờ cái rượu mang tên Ama Kông ấy nữa.

Sau này, cũng có vài lần gặp ông, nhưng toàn nghe ông phàn nàn về chuyện bị mất bản quyền loại rượu mang tên ông. Nhưng loại rượu của ông khó uống lắm và rất nóng. Chả biết bổ béo thế nào nhưng cánh phóng viên ai cũng chê.

Theo như lời giới thiệu của các anh lãnh đạo Vườn Quốc gia Yok Đôn, già Y Prông Êban giỏi tiếng Pháp, tiếng Lào, Campuchia, Thái Lan, tiếng Gia Rai, tiếng M’Nông. Và như để muốn cho mọi người thấy rằng mình còn minh mẫn, ông nói chuyện với tôi bằng tiếng Pháp và yêu cầu tôi dịch lại cho mọi người cùng nghe. Ông nói tiếng Pháp "dẻo" như hát không hề vấp váp và ông kể rằng ngày xưa, ông đã đi học trường Tây. Cho đến năm 1936, vì không thích ra làm quan cho người Pháp, ông bỏ học về buôn đi săn voi.

Trí nhớ của ông thật có một không hai. Ông vẫn nhớ ngày sinh tháng đẻ của 13 người con, trong đó người con cả là ông Amare thì sinh vào 13 giờ ngày 2/9 năm 1940, còn cô con gái út là H'Puc, ông bảo: "Nó được 3 năm hai tháng 15 ngày". Ông còn nhớ vanh vách tên nhiều con voi mà ông yêu quý, nhớ ngày tháng của những lần đi săn được đến 3 con, nhớ cả những lần ngồi uống rượu với Bảo Đại, với Ngô Đình Nhu, Ngô Đình Diệm, Quốc trưởng Hoàng thân Xi-ha-núc, Nguyễn Văn Thiệu... và sau giải phóng, ông cũng đã được gặp nhiều đồng chí lãnh đạo của Đảng, Chính phủ.

Đầu năm 1936, ông bắt đầu học nghề săn voi. Người thầy dạy ông chính là "vua săn voi" Khun Ju Nốp. Có lẽ trên đời này không có nghề nào học vất vả, cực nhọc và nguy hiểm như nghề săn voi. Mới vào nghề, khi đi săn, không được mặc áo mà chỉ đóng khố. Mỗi lần đi săn trở về, khắp người chằng chịt những vết gai cào, lá cứa. Khi ông cởi trần cho chúng tôi xem, khắp người ông chi chít những sẹo, trong đó có một vết sẹo khủng khiếp chạy từ đùi xéo lên bụng, khiến chúng tôi lạnh cả gáy. Đấy là vết sẹo để đời trong một lần đi săn voi. Con voi nhà lồng lên lao vào đánh voi rừng. Ông ngồi trên cổ voi chỉ huy, mải thúc voi đuổi, ông quên không nhìn cây rừng, thế là bị một cành cây khô gạt rơi từ trên voi xuống và đúng vào một bụi nứa đã bị ai đó chặt dở. Một gốc nứa vạt nhọn xuyên dọc đùi ông, lên đến bụng và lòi ra... sau lưng.

Chàng trai nghiến răng chịu đau, rút dao chặt gốc nứa rồi... rút phắt ra. Mặc cho máu tuôn xối xả, anh lấy khăn quấn chặt vết thương và lại trèo lên lưng voi, tiếp tục cuộc đuổi bắt. Sau khi săn được 5 con voi thì sẽ được mặc áo mỗi khi đi săn và khi săn được con thứ một trăm thì được tôn lên hàng thủ lĩnh và từ đó, ăn cơm được ngồi mâm trên, khi đi săn được ngồi trong bành voi, đi ngủ được nằm bên phải nhà. Còn khi đã săn được đến con thứ 200 thì nghiễm nhiên được bạn bè phường săn tôn lên làm "vua". Ở Tây Nguyên, số "vua" săn voi không nhiều, có lẽ ngoài "vua " Khun Ju Nốp là đến già Ama Kông. Số người săn được trên 100 con voi cũng chỉ đếm được trên đầu ngón tay, và một người trong số họ chính là Amare, con trai cả của ông.

Mỗi lần phường săn voi chuẩn bị đi săn, họ phải cách ly vợ và cả người yêu ít nhất là 7 ngày, thậm chí cái chăn của vợ cũng không được đụng đến. Trước cửa nhà phải cắm cành lá để báo cho mọi người biết rằng nhà không tiếp khách lạ... Trước hôm đi phải làm lễ cúng Giàng và khi rời buôn, trưởng phường săn sẽ thổi tù và báo tin phường săn lên đường. Gia đình, vợ con chỉ được tiễn ra khỏi buôn là phải quay về.

Mỗi phường săn có từ 5 đến 7 thớt voi. Mỗi con voi có một thợ chính và một thợ phụ. Khi phát hiện ra đàn voi thì chỉ huy voi nhà xông vào đánh con voi đầu đàn khiến cho đàn voi tan tác rồi đuổi theo voi con và dùng thòng lọng quăng vào chân sau... Sau đó dùng voi nhà ép voi con đưa về nhà. Bắt được voi, khi trở về, cách buôn khoảng năm cây số là bắt đầu thổi tù và báo tin thắng trận... Vợ con và dân buôn mang rượu cần, cồng chiêng ra đầu buôn đón mừng. Chao ôi, tiếp sau đó là những đêm vui bất tận. Rượu cần chảy như nước sông Sê-rê-pốc, những điệu múa cuồng nhiệt của những chàng trai "Đam San, Xing Nhã" bên cạnh những nàng "H'Bia, H'Lao" có đùi tròn như búp măng, tóc dài như nước suối và vú cong như ngà voi với ánh mắt tình tứ.

Công việc dạy voi được tiến hành trong khoảng hai, ba tháng. Voi là loại vật thông minh, có tình nghĩa nên một khi nó đã thuần phục thì huấn luyện sẽ rất nhanh. Voi không ưa nói nặng lời, càng không thích roi vọt hoặc bất cứ loại nhục hình gì. Voi có trí nhớ rất tốt. Một khi nó đã thù ai thì không bao giờ nó quên và hễ có cơ hội là nó sẽ trả thù. Không bao giờ có chuyện voi vô cớ quật người hoặc phá phách nhà cửa. Người đi săn voi thì không bao giờ ăn thịt voi, không dùng đồ trang sức bằng ngà voi và khi con voi chết, họ cũng sẽ để tang như để tang người thân.

Ông học săn voi chỉ mất có 6 tháng và ngay từ lần ném thòng lọng đầu tiên, ông đã quăng trúng chân sau một chú voi con hơn một tuổi. Từ đó trở đi, hầu như lần nào đi săn ông cũng bắt được voi, có lần hai con thậm chí có lần ba con. Trong đời săn voi của mình, chỉ có khoảng chục lần ông phải trở về tay không. Và không chỉ đi săn voi, ông còn săn bò tót, bẫy hổ, bẫy gấu, đi bắt cá sấu.

Năm 1940, ông được tỉnh trưởng Buôn Ma Thuột giao cho đi bắt một con voi trắng để biếu Bảo Đại. Voi trắng là con voi do đột biến về nhiễm sắc thể nên có màu trắng bàng bạc. Trong rừng, cứ trung bình 100 con voi thì có một con voi trắng. Vì vậy, voi trắng thường được coi là con vật linh thiêng, và những gia đình bình thường, nếu có bắt được voi trắng thì cũng không dám nuôi mà phải đem bán cho người có vị trí trong vùng. Giá một chú voi trắng thường đắt gấp ba, bốn lần voi thường. Để có voi trắng biếu Bảo Đại, ông dẫn phường săn đi vào rừng phải mất gần một tháng và trải qua bao nhiêu gian khổ mới bắt được một con.

Nhận được voi trắng, Bảo Đại thích lắm và cho đem voi về Đà Lạt. Mãi sau này, khi Bảo Đại lên Đắk Lắk, và đi thăm Bản Đôn ông đã được mời đến ăn cơm cùng. Sau đó, ông còn tặng cho Bảo Đại một con bò tót. Trong những năm anh em Ngô Đình Diệm - Ngô Đình Nhu cầm quyền ở miền Nam, mỗi lần Nhu đi săn ở Đắk Lắk thì không bao giờ thiếu ông. Nhu là người có chức năng "đàn ông" khá xoàng, cho nên đành phải để cho Lệ Xuân đi "cải thiện" với nhiều người, trong đó có cả cố vấn Mỹ. Ngô Đình Nhu luôn bị ám ảnh về "chuyện ấy" . Biết ông là người "của rừng", Nhu nhiều lần bảo ông kiếm cho các loại thảo dược hoặc mật gấu, mật bò tót, cao hổ... để bồi bổ sức khỏe. Nhưng xem ra chả có loại thuốc nào làm cho ông ta khá lên được.

Ông có 4 đời vợ và có 21 người con nhưng chỉ có 13 người còn sống. Amare, là người kế tục được truyền thống săn voi của ông. Ông là già làng Buôn Ea SupB. Amare cũng là người thợ săn voi nổi tiếng, ông đã bắt được hơn 100 con, tuy nhiên, nhà ông bây giờ không còn con nào. Amare khâm phục bố mình về tất cả mọi lĩnh vực và ông tự thấy, về tài năng, về đức độ, về trí thông minh và đặc biệt về khoản đàn bà, ông còn đứng sau ông bố một khoảng cách rất xa.Năm 1996, sau khi săn con voi thứ 301 trong đời, già Ama Kông giải nghệ và nhận làm hợp đồng cho Khu Du lịch Yok Don.

Vắng đàn ông quạnh nhà, vắng đàn bà quạnh bếp, vả lại, phải ngủ một mình đối với ông là một cực hình. Thế là ông cưới vợ lần thứ... 4 vào năm 1997. Bà "trẻ" lúc đó mới 31 tuổi, còn ông thì đã... 82. Bà mang trong mình hai dòng máu: Cha là người Hàn Quốc, mẹ là người Ê Đê. Mặc dù chênh lệch nhau đến hơn 50 tuổi nhưng chưa bao giờ bà "trẻ" không hài lòng về ông, thậm chí đôi khi bà tỏ ý không vui khi thấy ông vẫn còn buông lời trêu ghẹo các cô gái khác.

Theo Nguyễn Như Phong

Petrotimes