Điều tra viên yếu thì án oan nhiều

Phiên thảo luận của Quốc hội về báo cáo kết quả giám sát án oan và bồi thường cho người bị oan đã thu hút sự chú ý của dư luận với nhiều diễn biến nổi bật: Viện trưởng VKSND Tối cao xin lỗi người bị oan; chánh án TAND Tối cao cho biết ông Nguyễn Thanh Chấn đồng ý mức bồi thường oan 7,2 tỉ đồng…

Chúng tôi đã trao đổi với bà Lê Thị Nga (Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp) - một trong những người đề xuất giám sát chuyên đề oan, sai lần này mà sau đó Quốc hội đã thông qua thành đợt giám sát tối cao của Quốc hội.

Bà Nga nói cuộc giám sát về oan, sai và bồi thường cho người bị oan của Quốc hội (QH) lần này là một bước quan trọng để đánh giá toàn diện vấn đề oan sai, qua đó tìm ra những giải pháp khắc phục.

Án oan sai: Ai cũng day dứt!

+ Bà Lê Thị Nga: Cuối năm 2013, báo chí sôi sục vụ án oan Nguyễn Thanh Chấn. Cùng thời gian đó xảy ra vụ năm cựu cán bộ công an dùng nhục hình ở Phú Yên mà dư luận cho là xử lý chưa nghiêm, rồi vụ bắt oan bảy thanh niên ở Sóc Trăng. Các vụ Lê Bá Mai, Huỳnh Văn Nén, Hồ Duy Hải, Hàn Đức Long, Nguyễn Văn Chưởng... cũng gây nhiều tranh cãi. Thời điểm ấy QH vừa thông qua Hiến pháp 2013 với điểm nhấn về quyền con người và ghi nhận rõ ràng hơn nhiều nguyên tắc tiến bộ của tư pháp hình sự. Tiếp đó là kế hoạch sửa đổi căn bản các luật liên quan tới tư pháp hình sự.

Ủy ban Tư pháp đề xuất giám sát chuyên đề này ở cấp độ giám sát của Ủy ban Thường vụ QH (UBTVQH), coi đó là một tổng kết tư pháp hình sự từ khía cạnh mà xã hội đang nhức nhối nhất, làm cơ sở thực tiễn cho xây dựng các luật: Tố tụng hình sự; tạm giữ, tạm giam; tổ chức cơ quan điều tra hình sự... Nhưng không ngờ UBTVQH thấy cần thiết phải đưa lên thành giám sát tối cao của QH và được QH thông qua.

Ủy ban Tư pháp được phân công chủ trì giúp QH. chúng tôi biết chọn chuyên đề này là đúng và trúng nhưng cũng vô cùng lo lắng, chẳng biết có đáp ứng được yêu cầu của QH và kỳ vọng của cử tri hay không. Nhưng sự chỉ đạo sát sao của các đồng chí lãnh đạo QH, sự đồng hành của báo chí, cử tri khiến chúng tôi vững tâm hơn.

. Các cơ quan tư pháp phản ứng thế nào với cuộc giám sát, thưa bà?

+ Thực tình ở góc độ khác nhau thì đâu đó cũng còn băn khoăn, e ngại. Nhưng lãnh đạo các cơ quan tư pháp trung ương đều nghiêm túc chấp hành yêu cầu của QH. Các vị ấy chịu áp lực rất lớn từ nhiệm vụ đấu tranh, phòng chống tội phạm nhưng cũng rất day dứt khi trong bộ máy của mình vẫn còn xảy ra những vụ án oan, bức cung, nhục hình khiến dư luận, cử tri bức xúc nên cũng thấy ý nghĩa thiết thực của cuộc giám sát này.

. Quá trình giám sát có thuận lợi không, thưa bà?

+ Tinh thần của cải cách tư pháp tác động mạnh mẽ đến cuộc giám sát. Chủ tịch nước - trưởng Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp Trung ương cùng với Ban Chỉ đạo rất quan tâm đến cuộc giám sát, rất lắng nghe và tôn trọng ý kiến của đoàn giám sát, thường xuyên cử đại diện tham dự các cuộc họp của đoàn giám sát.

Cuộc giám sát còn nhận được sự phối hợp của nhiều cơ quan trong hệ thống chính trị như Ban Nội chính Trung ương, Mặt trận Tổ quốc, Liên đoàn Luật sư, các đoàn đại biểu QH địa phương, được lan tỏa rộng rãi trên báo chí, được dư luận cử tri quan tâm, ủng hộ. Cuộc giám sát mang tính chuyên sâu nhưng đã được kết hợp nhuần nhuyễn với quá trình sửa các luật về tư pháp hình sự. Nhiều phát hiện, đề xuất từ cuộc giám sát đã được đưa vào các dự thảo luật, trình QH trong kỳ họp này.

Về cơ bản, lãnh đạo các cơ quan tố tụng trung ương đều tạo điều kiện thuận lợi cho chúng tôi làm việc, cử cán bộ có kinh nghiệm, cầu thị, tâm huyết với sự nghiệp tư pháp đi cùng đoàn giám sát để cùng nghiên cứu hồ sơ những vụ án nổi cộm, phân tích và có quan điểm rõ ràng về từng trường hợp. Bộ trưởng Bộ Công an đã chỉ đạo các đơn vị tạo điều kiện thuận lợi cho đoàn công tác vào các trại tạm giam hỏi Lê Bá Mai, Huỳnh Văn Nén, Hồ Duy Hải... Nhóm công tác cũng làm việc với một số luật sư, tiếp một số công dân có đơn kêu oan cho bị cáo, làm việc, trao đổi với một số chuyên gia có kiến nghị về một số vụ cụ thể.

Một cách ngẫu nhiên, trong thời gian tiến hành giám sát thì một số vụ việc nghiêm trọng đã được báo chí nêu ra, tạo dư luận thuận lợi cho chúng tôi tiến hành công việc.

Phòng chống oan, sai: Chú trọng công tác cán bộ

. Bà nhận xét thế nào về thái độ của ba ngành tố tụng trung ương trước kết quả giám sát này?

+ Ngày 5-6 vừa qua, trước QH, lãnh đạo ba ngành đều khẳng định cuộc giám sát là cần thiết, đồng tình cơ bản với những đánh giá, kiến nghị của đoàn giám sát. Họ đều trọng thị, nghiêm túc tiếp thu ý kiến của đại biểu QH, đều thấy oan sai, bức cung, nhục hình không chỉ gây hậu quả cho người bị oan mà còn làm giảm sút niềm tin của người dân vào Nhà nước, vào cơ quan tố tụng.

Bộ trưởng Bộ Công an ra nghiêm lệnh nghiêm cấm bức cung, nhục hình, sẽ xử lý nghiêm và thực tế vừa qua đã xử lý những điều tra viên, cán bộ công an có sai phạm. Viện trưởng VKSND Tối cao mạnh dạn nhận trách nhiệm, xin lỗi những người bị oan. Chánh án TAND Tối cao cũng bộc bạch án oan tuy ít nhưng để xảy ra như vậy là không chấp nhận được. Và cả ba người đứng đầu các cơ quan tiến hành tố tụng cấp cao đều đưa ra các giải pháp để khắc phục, những giải pháp này là khá khả thi. Vậy là lòng dân, ý QH và quan điểm của lãnh đạo các ngành tố tụng trung ương đã gặp nhau.

. Từ cuộc giám sát này, QH đang bàn dự thảo nghị quyết về tăng cường các biện pháp phòng chống oan, sai với nhiều giải pháp cụ thể. Bà có góp ý thêm gì không, thưa bà?

+ Qua giám sát địa phương nhiều án oan, sai thì có dư luận là việc bố trí cán bộ lãnh đạo cơ quan điều tra, điều tra viên chưa thật phù hợp, kiểm sát viên cũng yếu. Có nơi phản ánh có người có nhiều năm kinh nghiệm làm công tác hộ khẩu, cảnh sát giao thông cũng được bố trí làm điều tra hoặc thủ trưởng cơ quan điều tra. Điều tra hình sự đòi hỏi tính chuyên nghiệp, chuyên sâu mà lãnh đạo điều tra không chuyên sâu, điều tra viên không chuyên nghiệp thì khó tránh khỏi trọng cung hơn trọng chứng, bức cung, nhục hình. Những phản ánh này nếu là đúng thì cần được nhanh chóng khắc phục.

. Xin cám ơn bà.

Theo Nghĩa Nhân

Pháp luật TP Hồ Chí Minh