Có bao nhiêu cấp độ xe tự lái? Có phải xe tự lái nào cũng an toàn hay không?

Hiện nay, các nhà sản xuất ô tô tự lái và các nhà cung cấp công nghệ vận tải đang nhanh chóng đưa chúng ta đến mục tiêu đó. Thật vậy, tương lai của “Mọi thứ đều tự động” là một trong bốn phần quan trọng trong tầm nhìn tương lai của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI: Artifical Intelligence). Sức mạnh của AI và máy học (Machine Learning) kết hợp với việc lập bản đồ đường phố và thành phố cực kỳ chi tiết, cảnh báo chệch làn và duy trì làn đường, tránh va chạm và tự đỗ xe sẽ giúp cho những chiếc xe ô tô có thể đưa chúng ta đến đích mà không cần phải dùng đến chân trên bàn đạp hoặc tay trên vô lăng.

Tuy nhiên, như chúng ta đã thấy gần đây, một số sự cố và tai nạn đặt ra câu hỏi công nghệ này đã sẵn sàng cho sử dụng phổ biến như thế nào. Hơn nữa, ngành vận tải tiếp tục đổi mới với tốc độ chóng mặt, nhưng không phải tất cả sự đổi mới đều diễn ra ở cùng một cấp độ. Để hiểu được viễn cảnh cuối cùng về một tương lai chứa đầy các loại xe tự lái, chúng ta cần hiểu ngành công nghiệp này hiện đứng ở đâu và hướng tới đâu?

Các cấp độ của xe tự lái

Hiệp hội Kỹ sư ô tô (SAE: Society of Automotive Engineers) phân loại khả năng công nghệ xe tự lái thành 6 cấp độ, bao gồm:

- Cấp độ 0: Ở cấp độ này, không có tính năng tự lái trong chiếc xe. Người lái xe chịu trách nhiệm cho tất cả các nhiệm vụ vận hành như lái xe, chuyển hướng, tăng tốc và mọi thứ cần thiết để điều khiển chiếc xe. Gần như tất cả những chiếc xe hơi và xe tải hiện đang đi trên đường đều ở cấp độ 0.

- Cấp độ 1: Xe có khả năng chỉ thực hiện một nhiệm vụ tự lái tại một thời điểm như cảnh báo chệch làn và duy trì làn đường, kiểm soát hành trình thích ứng hoặc phanh tự động, nhưng không kết hợp hai hoặc nhiều trong số các nhiệm vụ này. Người lái xe cần tham gia đầy đủ nhiệm vụ của mình phía sau tay lái và thực hiện hầu hết các công việc điều khiển phương tiện. Những khả năng tự động này chủ yếu theo định hướng an toàn để xử lý các tình huống thay cho người lái xe. Nhiều phương tiện mới hơn hiện nay đã được trang bị khả năng tự động ở cấp độ 1.

- Cấp độ 2: Xe có khả năng tự động lớn hơn bằng cách kết hợp hai hoặc nhiều tính năng hỗ trợ người lái tiên tiến như tự động cảnh báo chệch làn và duy trì làn đường và phanh hoặc chuyển hướng và tăng tốc. Mặc dù người lái xe có thể vận hành mà không phải chú ý nhiều ở cấp độ này, nhưng chiếc xe không thực sự hoàn toàn tự động, do đó, người lái xe cần tham gia và sẵn sàng kiểm soát bất cứ lúc nào. Những chiếc xe này không thực sự tự lái, và chỉ có thể hoạt động mà không có sự can thiệp của con người trong một số trường hợp nhất định và với sự kiểm soát thích hợp. Những chiếc xe có khả năng tự động cấp độ 2 bao gồm: Tesla Autopilot, Cadillac Super Cruise, Mercedes-Benz Drive Pilot và Volvo Pilot Assistant.

- Cấp độ 3: Đây là cấp độ được gọi là cấp độ tự động có điều kiện, trong đó, chiếc xe có khả năng lái xe từ điểm xuất phát đến đích mà không có sự tham gia của con người, nhưng chỉ trong một số điều kiện nhất định. Nếu hệ thống không thể hoạt động một cách đáng tin cậy, con người sẽ can thiệp. Về cơ bản, người lái xe phải là người sẵn sàng ngay cả khi họ có thể không chú ý vào thời điểm họ cần sẵn sàng. Hiện tại, phương tiện duy nhất được chấp nhận ở mức tự động cấp độ 3 là Audi A8.

- Cấp độ 4: Ở cấp độ này, chiếc xe được coi là hoàn toàn tự động. Trong một số điều kiện nhất định, chiếc xe sẽ tự lái hoàn toàn và không yêu cầu sự can thiệp của con người để hoàn thành một chuyến đi. Vẫn còn một số hạn chế như bị giới hạn trong một số khu vực địa lý nhất định (hàng rào địa lý) và không vượt quá tốc độ nhất định hoặc hoạt động trong một số môi trường thời tiết khắc nghiệt nhất định. Do đó, các phương tiện ở cấp độ tự động này vẫn cần có người lái sẵn sàng trong một số điều kiện cụ thể: chuyển hướng, phanh, đèn báo rẽ… Tuy nhiên, nhìn chung, một chiếc xe ở cấp độ tự động này sẽ đưa bạn từ điểm A đến điểm B mà không đòi hỏi bất kỳ sự can thiệp của con người. Hiện tại, chưa có xe bán cho người tiêu dùng ở mức độ tự động này.

- Cấp độ 5: Đây là mục tiêu cuối cùng của một chiếc xe tự lái, có thể vận hành tự động trong mọi tình huống và điều kiện. Ở cấp độ này, các phương tiện không chỉ có thể hoạt động mà không có bất kỳ tương tác nào, ngay cả trong các tình huống không xác định hoặc nghiêm trọng, con người không thể can thiệp vào quá trình tự lái để ngăn chặn bất kỳ sự can thiệp không chính xác của con người. Ở cấp độ tự động cấp 5, không còn cần phải có đầu vào điều khiển phương tiện của con người như tay lái, bàn đạp hoặc cần điều khiển. Xe cấp 5 có thể lái xe an toàn ở mọi nơi và ở mọi tốc độ trong mọi điều kiện.

Tất cả các cấp độ tự động này có an toàn như nhau không?

Mặc dù mục tiêu cuối cùng của phương tiện tự lái là tất cả mọi người ngồi trên xe đều là hành khách, nhưng thực tế là chúng ta đang chuyển từ một thế giới mà mọi người hoàn toàn kiểm soát phương tiện của mình đến một thế giới mà con người không phải làm gì cả. 

Tự động ở cấp độ 2 và 3, và thậm chí có thể là cấp độ 4, là cấp độ tự lái nguy hiểm nhất. Con người có thể dễ dàng bị ru ngủ khi tin rằng chiếc xe đã làm tất cả. Kết quả là, mọi người làm những gì mà họ muốn như: ngủ, trò chuyện với người khác, chơi điện tử, ăn uống, trang điểm hoặc thư giãn trên đường. Rất có thể, các phương tiện ở cấp độ tự động từ 2 đến 4 có thể nguy hiểm hơn các phương tiện ở cấp 0, 1 và 5 do yếu tố chủ quan này. Một hậu quả khôn lường khác của thế giới với các phương tiện chủ yếu là xe tự lái là người lái xe bắt đầu mất khả năng lái xe trong các tình huống khác nhau khi họ ngày càng phụ thuộc vào khả năng tự động. Giống như có bao nhiêu người lái xe không thể di chuyển quanh thị trấn vì tính phổ biến của GPS, những người lái xe đã quen với việc sử dụng tính năng tự động ở cấp độ 3 hoặc cấp độ 4 đơn giản sẽ không có kinh nghiệm hoặc phản xạ trong các tình huống khẩn cấp, nguy hiểm.

Điều gì xảy ra trong một thế giới với xe tự lái cấp độ 5?

Khi hầu hết các phương tiện trên đường phố và đường cao tốc đều ở mức tự lái cấp độ 5, không chỉ thay đổi việc lái xe mà rất nhiều vấn đề xã hội và cách sống của chúng ta xoay quanh chiếc xe cũng thay đổi. Khi xe tự lái, chúng cũng sẽ tự đỗ. Nhưng bạn có cần chúng để đậu trong nhà để xe của bạn không? Bạn có cần phải tìm kiếm các điểm đỗ xe khi bạn đi công việc không? Các thành phố có thể lấy lại đường phố của họ từ những chiếc xe đang đỗ và dành nhiều không gian hơn cho việc đi bộ và đi xe đạp không? Thay vì đỗ xe của bạn tại một bãi đỗ xe hoặc nhà để xe, các phương tiện tự lái có thể chỉ cần đón bạn và đưa bạn đến nơi bạn cần, sau đó tự lái đến một địa điểm khác để đỗ xe, hoặc đón một hành khách mới. 

Như chúng ta đã nói trong tầm nhìn về tương lai của AI, chúng ta dự đoán sẽ có một trò chơi khác. Các cá nhân sẽ không còn cần sở hữu ô tô mà chỉ gọi chúng khi cần, chẳng hạn như đi làm, chạy đến cửa hàng tạp hóa hoặc đi đến kỳ nghỉ cuối tuần ở bãi biển của bạn. Nếu bạn không còn sở hữu một chiếc xe, thì nhà để xe ngày nay sẽ không cần thiết. Thay vào đó, nếu nhà ở có nhà để xe, chúng sẽ chỉ là nơi các phương tiện tự lái đến để trả khách hoặc hàng hóa mà thôi. Tổ hợp văn phòng và cơ sở bán lẻ sẽ không cần nhà để xe lớn hoặc diện tích bãi đỗ xe rộng. Vùng đất này có thể được phục vụ cho các nhu cầu khác mà con người quan tâm hơn.

Nếu con người không còn cần thiết để lái xe, điều này có ý nghĩa gì cho việc di chuyển nói chung? Chúng ta không còn cần phải thực hiện cuộc gọi khó khăn khi lấy chìa khóa từ cha mẹ già - họ có thể có quyền truy cập ngay vào các phương tiện sẽ nhận chúng và trả chúng khi cần thiết. Thay vì thói quen mua ghế ngồi ô tô cho trẻ em, chúng ta chỉ cần gọi xe lắp đặt ghế ô tô. Chúng ta không còn phải lo lắng về việc làm thế nào để chia chúng ta ra để quản lý các con khi chúng ta cần thả con cái tại các địa điểm khác nhau cùng một lúc. Với khả năng gọi một chiếc xe không người lái mọi lúc, giờ đây chúng cung cấp vận chuyển theo yêu cầu cho tất cả mọi người. Một tác động đáng chú ý khác được dự đoán sẽ xảy ra khi phong trào xe tự lái phát triển là sự sụp đổ của ngành công nghiệp cho thuê xe hơi. 

Tương tự như vậy, điều gì sẽ xảy ra khi các cá nhân không cần phải có bằng lái xe? Có lẽ đó là một điều tốt, nhưng điều đó có ảnh hưởng gì đối với doanh thu của các cơ quan cấp giấy phép hoặc các nguồn thu từ việc vi phạm giao thông. Điều gì sẽ xảy ra với các trạm xăng? Nếu mọi người không cần phải tự đổ xăng, và rất có thể, nhiều phương tiện tự lái sẽ chạy bằng điện và như vậy các trạm xăng cũng có nguy cơ tuyệt chủng. Thật vậy, các tác động kinh tế xã hội và tổng thể của xe tự lái cấp độ 5 trong tương lai có ý nghĩa quan trọng hơn nhiều những thứ mà hầu hết mọi người có thể nghĩ đến.

Tương tự như vậy, các luật và quy định ngày nay đối với các phương tiện hoàn toàn không phù hợp hoặc không áp dụng trong tương lai của xe tự lái. Chúng ta sẽ cần các cơ sở pháp lý mới để giải quyết các vấn đề liên quan khi có sự kết hợp phức tạp giữa công ty quản lý xe tự lái, xe tự lái, hành khách và người đi bộ. Sẽ phải có một số kết hợp với nhau ở cả cấp tiểu bang và liên bang để đưa ra một tiêu chuẩn cho các phương tiện tự lái. Các phương tiện sẽ cần phải được kiểm định liên tục để hoạt động trên những con đường nơi sẽ xuất hiện ngày càng ít phương tiện không tự lái.

Nắm bắt tương lai hoặc giảm thiểu rủi ro

Theo Phan Văn Hòa

ICTNews/Forbes