Xây dựng tiêu chí mới tỉnh phải có tối thiểu 1,4 triệu dân, xã 16.000 dân

Bộ Nội vụ vừa gửi Bộ Tư pháp hồ sơ thẩm định dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính (ĐVHC). Đây là bước chuẩn bị quan trọng để thay thế hệ thống tiêu chuẩn đã lỗi thời, không còn phù hợp sau đợt sắp xếp ĐVHC năm 2025.

Chuẩn dân số tăng gấp rưỡi

Theo dự thảo, để được thành lập, một tỉnh đồng bằng sẽ phải có tối thiểu 1,4 triệu dân và 5.000 km2, trong khi trước đây theo quy định tại Nghị quyết 1211 chỉ yêu cầu 900.000 dân và 2.500 km2.

Với các tỉnh miền núi, vùng cao, dự thảo vẫn giữ mức tối thiểu 900.000 dân nhưng nâng diện tích tối thiểu lên 8.000 km2, thay vì 4.000 km2 như quy định hiện hành. 

Ở cấp thành phố trực thuộc Trung ương, ngưỡng chuẩn cũng được nâng đáng kể: dân số tối thiểu 2,5 triệu người, diện tích tối thiểu 2.500 km2 (trước là 1 triệu dân và 1.500 km2), đồng thời yêu cầu có tỷ lệ phường chiếm ít nhất 50% số đơn vị hành chính cấp xã và có khu vực đạt chuẩn đô thị loại I trở lên. 

Chặn nguy cơ chia nhỏ, manh mún xã, phường

Không chỉ siết tiêu chuẩn cấp tỉnh, các đơn vị hành chính cấp xã cũng được nâng chuẩn cao. Dự thảo quy định: Xã đồng bằng phải có tối thiểu 16.000 dân (tăng gấp đôi so với 8.000 dân hiện nay) và 30 km2 diện tích; Xã miền núi phải có 5.000 dân và 100 km2 diện tích (trước là 5.000 dân và 50 km2). 

Tương tự, phường thuộc thành phố trực thuộc Trung ương phải có tối thiểu 21.000 dân (trước đây là 7.000 dân nếu thuộc thành phố thuộc tỉnh, hoặc 15.000 dân nếu thuộc quận), phường thuộc tỉnh phải có 14.000 dân và diện tích 5,5 km2.

Ngoài ra, phường mới thành lập còn phải có khu vực đạt tiêu chí đô thị loại V trở lên hoặc đã hình thành khu dân cư đô thị trước khi nghị quyết có hiệu lực.

Theo tờ trình, sau đợt sắp xếp đơn vị hành chính năm 2025, cả nước hiện còn 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh (28 tỉnh, 6 thành phố trực thuộc Trung ương) và 3.321 đơn vị hành chính cấp xã. Diện tích bình quân cấp tỉnh tăng khoảng 85,3% (đạt 9.743 km²), dân số bình quân tăng tương ứng 85,3% (đạt 3,36 triệu người).

"Trong bối cảnh các đơn vị đã có quy mô lớn hơn rất nhiều, nếu tiếp tục áp dụng các tiêu chuẩn cũ thì sẽ không bảo đảm tính phân hóa, dẫn tới nguy cơ hình thành thêm nhiều đơn vị nhỏ, manh mún, không đủ tiềm lực phát triển", tờ trình nêu rõ.

Bộ Nội vụ cho rằng việc nâng chuẩn tối thiểu sẽ góp phần duy trì quy mô hợp lý, hạn chế chia tách nhỏ lẻ, tiết kiệm chi phí bộ máy, đồng thời tạo điều kiện để các đơn vị đã hình thành có đủ nguồn lực phát triển.

Siết chặt ngoại lệ

Dự thảo vẫn cho phép áp dụng chuẩn giảm đối với đơn vị có yếu tố đặc thù, nhưng siết chặt hơn so với trước. Cụ thể, thay vì chỉ cần 30% dân số là người dân tộc thiểu số như Nghị quyết 1211, dự thảo quy định phải có 50% dân số là người dân tộc thiểu số mới được giảm 50% chuẩn dân số; cứ thêm 15% được giảm thêm 5%. Xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển hoặc đơn vị ở vùng Đồng bằng sông Hồng cũng được giảm một phần tiêu chuẩn. 

Theo Bộ Nội vụ, cách thiết kế này vừa bảo đảm hỗ trợ khu vực khó khăn, vừa ngăn ngừa xu hướng xin tách đơn vị để hưởng cơ chế riêng, qua đó tăng tính công bằng và bền vững trong tổ chức bộ máy hành chính.