Thi tuyển công chức, làm tuyên giáo mà cử nhân Bách khoa, Kinh tế trúng

Ở tuổi 34, vì muốn làm một công việc ổn định gần nhà để tiện chăm sóc gia đình, anh Lê Thế Hùng, một kỹ sư môi trường quyết tâm tìm một chỗ trong cơ quan nhà nước. Nhưng qua tìm hiểu, tham khảo bạn bè, ý định rời doanh nghiệp tư nhân để vào nhà nước giờ đã tắt. Vì bắt đầu lại với mức lương của ngạch thấp nhất ở tuổi này là điều anh khó hình dung.

"Đi làm bên ngoài dù hơi xa và công việc khá vất vả, nhưng mức thu nhập có thể dao động trong khoảng 25-30 triệu đồng/tháng, không quá cao nhưng tôi vẫn nuôi được gia đình ở thành phố. Nếu bắt đầu lại thì sẽ mất rất nhiều thời gian, dù cơ hội để tôi vào nhà nước là hoàn toàn rộng mở", anh Hùng chia sẻ.

Thêm vào đó, anh Hùng cho biết, việc thi công chức trải qua quy trình phức tạp, với nhiều điều kiện khắt khe. Cơ chế trong môi trường nhà nước không đủ cạnh tranh về thu nhập để nỗ lực nên anh quyết định từ bỏ.

"Về lâu dài thì làm trong môi trường nhà nước vẫn có một sự đảm bảo nhất định. Thêm vào đó, tôi có thể làm đúng chuyên môn và phát triển thêm nhiều thứ khác. Tuy nhiên, cái lợi trước mắt vẫn chưa thấy, tôi đành chấp nhận tiếp tục làm tư nhân để đảm bảo các nhu cầu hiện tại", anh Hùng kết luận.

11 năm làm hợp đồng cho Ban Tuyên giáo Huyện ủy, chị Lê Thúy Hằng, 40 tuổi trải qua 3 đợt thi công chức nhưng chị chưa bao giờ trúng tuyển.

"Người ta nói thi rồi mới tuyển, nhưng thực tế trước kỳ thi đó diễn ra, người ta đã nhắm được người sẽ vào vị trí đó rồi.

Lĩnh vực của tôi thông thường yêu cầu những người có bằng cấp thuộc các ngành khoa học xã hội và nhân văn. Nhưng có đợt thì tuyển một người tốt nghiệp Bách khoa, có đợt lại tuyển vào một cử nhân Kinh tế", chị Hằng băn khoăn. 

Tốt nghiệp ngành Lịch sử Đảng, có nhiều năm làm Đoàn Thanh niên, trực tiếp tổ chức nhiều sự kiện, khóa đào tạo cho các cấp, nhưng năm nào thi công chức, chị Hằng cũng trượt với lý do không đạt yêu cầu.

"Sau này tôi mới phát hiện ra, khi tuyển một vị trí công chức, ban tổ chức sẽ "đo ni đóng giày", thêm một tiêu chí khớp với năng lực của người đã được nhắm vào vị trí đó. Ví dụ người được nhắm có bằng Sư phạm Ngữ văn thì nhất định trong bộ tiêu chí sẽ có yêu cầu là tốt nghiệp Sư phạm Ngữ văn", chị Hằng than thở.

Ở tuổi 40, chị quyết định nghỉ việc nhà nước để về nhà bán hàng, vì biết rằng "có cố bao nhiêu thì cũng không thể đạt được kết quả".

Xóa "biên chế suốt đời", quản lý công chức theo vị trí việc làm

Trước những vấn đề tồn tại và yêu cầu của bối cảnh mới, Bộ Nội vụ đang lấy ý kiến sửa đổi Luật Cán bộ, công chức. Dự thảo Luật làm rõ một số nội dung liên quan đến vị trí việc làm, hệ thống vị trí việc làm, phân loại nội dung vị trí việc làm và căn cứ xác định vị trí việc làm.

Trong đó, khoản 2 Điều 4 bản dự thảo Luật mới nhất quy định "cán bộ, công chức được quản lý theo vị trí việc làm". Cán bộ, công chức được hưởng tiền lương, tiền thưởng và các khoản thu nhập khác theo kết quả, sản phẩm, hiệu quả công việc của vị trí việc làm đảm nhận.

Đặc biệt, dự thảo Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi) còn bổ sung một chương quy định về vị trí việc làm, loại bỏ những nội dung về ngạch công chức và các vấn đề liên quan đến ngạch công chức, như bổ nhiệm ngạch, chuyển ngạch, nâng ngạch công chức...

Tờ trình của Bộ Nội vụ gửi Chính phủ ngày 10/4 viết, với quy định hiện hành, vị trí việc làm là công việc gắn với chức danh, chức vụ, cơ cấu và ngạch công chức để xác định biên chế và bố trí, sử dụng công chức. Đồng thời, việc quản lý công chức giữa tiêu chuẩn chức danh, vị trí việc làm và chỉ tiêu biên chế là nguyên nhân chính khiến cho việc triển khai, thực hiện cơ chế quản lý công chức theo vị trí việc làm chưa đạt mục tiêu trong thời gian qua. Do còn trùng lặp giữa yêu cầu việc làm với tiêu chuẩn ngạch công chức (tiêu chuẩn áp dụng chung đối với các cơ quan, tổ chức trong cùng ngành, lĩnh vực, không rõ về yêu cầu kết quả, sản phẩm công việc).

Việc xóa bỏ các quy định nêu trên để khắc phục chế độ "biên chế suốt đời" trên cơ sở hoàn thiện cơ chế quản lý, sử dụng cán bộ, công chức theo hướng không căn cứ vào tiêu chuẩn ngạch mà chỉ căn cứ vào yêu cầu của vị trí việc làm.

Dự thảo mới không quy định việc kiểm định chất lượng đầu vào công chức và tập sự như luật hiện hành.

Cơ quan chủ trì soạn thảo luật mới cũng dự tính thực hiện cơ chế tuyển dụng, bố trí theo vị trí việc làm thì việc tuyển dụng phải gắn với cơ quan, tổ chức, đơn vị sử dụng công chức và không bắt buộc phải tuyển từ ngạch thấp nhất, rồi phải thực hiện chế độ tập sự như hiện nay.

Theo đó, cơ quan có thẩm quyền tuyển dụng có thể thực hiện tuyển dụng vào tất cả các vị trí việc làm từ thấp đến cao thuộc phạm vi quản lý, người được tuyển dụng phải đáp ứng ngay yêu cầu nhiệm vụ của vị trí việc làm, nên không đặt ra quy định về thực hiện tập sự và hưởng lương không đầy đủ trong thời gian tập sự (85% bậc 1 của ngạch tuyển dụng).

PGS.TS Trần Thị Diệu Oanh, Trưởng khoa Luật, Học viện Hành chính và Quản trị công đánh giá, việc tập trung làm rõ vấn đề vị trí việc làm trong luật mới là một bước tiến quan trọng.

"Quy định rõ vị trí việc làm giúp chuyển đổi phương thức quản lý cán bộ, từ quản lý theo biên chế sang quản lý theo vị trí việc làm, tạo nền tảng cho tuyển dụng, đánh giá, sử dụng và đãi ngộ cán bộ công chức theo năng lực thực chất. Đây là bước tiến phù hợp với xu hướng quản lý công hiện đại.

Việc tuyển dụng công chức được căn cứ vào nhu cầu công việc, vị trí việc làm đã được phê duyệt, khung năng lực tương ứng. Cách tiếp cận này giúp hạn chế tình trạng tuyển dụng tràn lan, đảm bảo tính minh bạch, khách quan và đáp ứng thực chất nhu cầu của từng cơ quan, tổ chức", bà Oanh phân tích. 

Cuộc cách mạng về tuyển dụng công chức

Đánh giá cao những đổi mới trong dự thảo, PGS.TS Trần Thị Diệu Oanh cho rằng điều quan trọng là phải xây dựng được danh mục việc làm và xác định khung năng lực một cách rõ ràng. Hai nhiệm vụ này vẫn còn nhiều khó khăn do thiếu hướng dẫn chi tiết và tính đặc thù của từng lĩnh vực công tác.

Việc xác định rõ vị trí việc làm là cơ sở quan trọng để thực hiện tinh giản biên chế một cách hợp lý, tránh tình trạng cào bằng hoặc cắt giảm thiếu căn cứ. Đây là điểm tích cực. Tuy nhiên, để đạt được kết quả tốt, bà Oanh cho rằng cần đồng bộ với việc nâng cao năng lực của cán bộ quản lý nhân sự, xây dựng cơ sở dữ liệu rõ ràng, cập nhật thường xuyên và có sự giám sát độc lập trong quá trình xây dựng, điều chỉnh vị trí việc làm.

Từng tham gia xây dựng Luật Cán bộ, công chức 2008, TS Trần Anh Tuấn, Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam, cho rằng điểm nổi bật nhất của dự thảo Luật lần này là sửa đổi các quy định để liên thông cán bộ, công chức cấp xã với cấp tỉnh, thống nhất một chế độ công vụ từ Trung ương đến cấp xã. Điều này theo ông Tuấn là bước tiến quan trọng, giúp cho việc quản lý cán bộ, công chức được đồng bộ.

"Trước đây nếu một cán bộ cấp xã muốn lên huyện hay lên các sở, ngành thì phải sát hạch một lần nữa. Việc đó rất phiền hà. Để thi được vào công chức đã rất khó khăn rồi, lại còn rất nhiều điểm phân biệt đối xử khác. Bỏ được sự phân biệt này rất quan trọng", ông Tuấn nhận định. 

TS Trần Anh Tuấn đánh giá, việc đưa ra một chương quy định về vị trí việc làm trong dự Luật cũng là một bước tiến mới. Tuy nhiên, ông cho rằng cần phải tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi để khái niệm này được cụ thể hơn, dễ hiểu hơn.

Kết lại, ông Tuấn cho rằng để việc tuyển dụng công chức có được bước đột phá, mang tính cách mạng, theo ông Tuấn cần thực sự mạnh mẽ trong việc quy định về thẩm quyền tuyển dụng.

"Ai dùng thì người ấy tuyển, không nên có thêm quy định về ủy quyền nữa", ông Tuấn đề xuất.

Hiện nay, việc tuyển dụng công chức cấp huyện do UBND cấp tỉnh thực hiện, và việc tuyển dụng công chức cấp xã do UBND cấp huyện thực hiện.

Dự thảo Luật Cán bộ, công chức sửa đổi ghi rõ: Cơ quan quản lý công chức thực hiện việc tuyển dụng công chức hoặc phân cấp thẩm quyền tuyển dụng cho cơ quan sử dụng công chức thực hiện. Ông Tuấn cho rằng, Luật nên quyết liệt hơn, quy định rõ chỉ có cơ quan sử dụng công chức được quyền tuyển dụng.

"Khi đó mới biết được một vị trí công chức cần yêu cầu những gì và có thể tuyển dụng ngay khi có nhu cầu công việc, không phải chờ đợi đến lúc cấp trên tổ chức kỳ thi thì mới được phép tuyển người", ông Tuấn kết luận.