Sắc lệnh đặc biệt Bộ trưởng Nội vụ ban hành những ngày đầu lập nước

Theo sách “Lịch sử Bộ Nội vụ” (Nhà xuất bản Chính trị quốc gia ấn hành năm 2005), sau khi lãnh đạo nhân dân phát động cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám thành công, Ủy ban dân tộc giải phóng Việt Nam cải tổ thành Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Ngày 28/8/1945, Tuyên cáo của Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được ban hành. Chính phủ lâm thời có 15 vị Bộ trưởng do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu. Trong cơ cấu Chính phủ lâm thời đó có Bộ trưởng Bộ Nội vụ Võ Nguyên Giáp, giữ trách nhiệm tổ chức chính quyền, an ninh, nội trị trong thời kỳ nước nhà mới giành lại được chủ quyền.

Ngày 28/8/1945 được xem là dấu mốc thành lập Bộ Nội vụ. Thực tế, năm 2002, Thủ tướng Chính phủ quyết định chọn ngày 28/8 hàng năm là Ngày truyền thống của ngành Tổ chức nhà nước. 

Trong năm đầu thành lập nước, vai trò của Bộ Nội vụ trong cơ cấu Chính phủ lâm thời rất quan trọng vì lúc này tuy có Chủ tịch phủ nhưng thực tế có rất ít cán bộ nên nhiều công tác của Chủ tịch phủ đều do Bộ Nội vụ đảm trách. Trong giai đoạn đó, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Võ Nguyên Giáp nhiều lần được thay mặt Chủ tịch Chính phủ lâm thời ký ban hành các sắc lệnh quan trọng điều hành đất nước.

Hiện những sắc lệnh được Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ban hành trong năm 1945 được Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III (Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước, Bộ Nội vụ) bảo quản. Đơn vị cũng đã biên soạn những tài liệu quý trên thành một bộ sưu tập, bao gồm 88 sắc lệnh được scan trên giấy ảnh, công bố dưới dạng toàn văn và phụ lục minh họa.

Sắc lệnh số 01-SL ký ngày 30/8/1945 của Chính phủ lâm thời là sắc lệnh cử ông Hoàng Minh Giám làm Đổng lý Văn phòng Bộ Nội vụ do chính Bộ trưởng Võ Nguyên Giáp ký.

Sắc lệnh số 03-SL cũng được chính Bộ trưởng Võ Nguyên Giáp ký ban hành vào ngày 1/9/1945, yêu cầu thiết quân luật ở Hà Nội ngay trước ngày Chính phủ long trọng tổ chức lễ Quốc khánh tại quảng trường Ba Đình.

Trong sắc lệnh này, Chính phủ yêu cầu: “Từ 12 giờ đêm đến 6 giờ sáng, không ai được đi lại trong các phố, trừ những người có giấy phép. Không ai được mang khí giới, trừ những người có giấy phép. Ai phạm đến tính mệnh, tài sản của nhân dân sẽ phải đem xử theo quân luật”.

Những sắc lệnh kịp thời trong tình thế nguy cấp này đã giúp ổn định chính quyền non trẻ, tổ chức thành công đại lễ tuyên bố lập nước trước toàn thể đồng bào, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Ngày 4/9, chỉ 2 ngày sau ngày lập nước, Chính phủ lâm thời tiếp tục ban hành Sắc lệnh số 04-SL để thành lập Quỹ Độc lập tại Hà Nội và các tỉnh thành trong nước. Quỹ này được thành lập để tiếp nhận tài vật do của nhân dân sẵn lòng quyên giúp Chính phủ để ủng hộ nền độc lập. Sắc lệnh số 04-SL cũng cử cụ ông Đỗ Đình Thiện làm phụ trách Quỹ Độc lập Trung ương ở Hà Nội. Sắc lệnh quan trọng này cũng do Bộ trưởng Võ Nguyên Giáp thay mặt Chủ tịch Chính phủ lâm thời ký ban hành.

Sắc lệnh số 04-SL đã tạo lập nên một quỹ tài chính quy tụ được nhiều nhà tư sản và nhân dân ủng hộ, phát động phong trào “Tuần lễ vàng”... quyên góp được nhiều tài vật ủng hộ Chính phủ lâm thời hoạt động, bảo vệ chính quyền cách mạng.

Đặc biệt, vào ngày 5/9/1945, Chính phủ lâm thời ban hành Sắc lệnh số 05-SL về việc công bố Quốc kỳ Việt Nam. Sắc lệnh này quy định Quốc kỳ Việt Nam hình chữ nhật, bề ngang bằng hai phần ba bề dài, nền màu đỏ tươi, ở giữa có sao năm cánh màu vàng tươi.

Sắc lệnh số 05-SL còn có phụ lục vẽ hình Quốc kỳ với kích thước cụ thể. Sắc lệnh này cũng do Bộ trưởng Võ Nguyên Giáp thay mặt Chủ tịch Chính phủ lâm thời ký ban hành.

Chỉ trong tuần đầu ngay sau ngày 2/9/1945, Bộ trưởng Võ Nguyên Giáp còn thay mặt Chủ tịch Chính phủ lâm thời ký ban hành hàng loạt sắc lệnh quan trọng khác để điều hành đất nước trong tình thế “nước sôi lửa bỏng”, như: Sắc lệnh cấm nhân dân Việt Nam không đăng lính, bán thực phẩm, dẫn đường, liên lạc, làm tay sai cho quân đội Pháp; Sắc lệnh bãi bỏ các thể lệ về sự buôn bán và chuyên chở thóc gạo từ trước tới nay, cho phép buôn bán và chuyên chở thóc gạo tự do trong toàn quốc; Sắc lệnh giải tán “Đại Việt quốc gia xã hội đảng” và “Đại Việt quốc dân đảng”; Sắc lệnh bãi bỏ thuế thân...

Theo sách “Lịch sử Bộ Nội vụ”, trong hơn 1 năm kể từ sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám là khoảng thời gian có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong lịch sử Việt Nam hiện đại nói chung, trong lịch sử của ngành tổ chức chính quyền - nhà nước và của Bộ Nội vụ nói riêng.

Đây là thời kỳ mà chính quyền cách mạng non trẻ vừa phải đối phó với nhiều loại kẻ thù bên trong, như “giặc đói”, “giặc dốt” và các thế lực phản động, đồng thời vừa phải đối phó với nhiều thế lực giặc ngoại xâm hung ác.

Đứng trước yêu cầu cấp bách phải sớm ổn định tình hình, củng cố chính quyền non trẻ, vai trò của Bộ Nội vụ là rất quan trọng, góp phần vào công cuộc xây dựng hệ thống chính quyền cách mạng từ Trung ương đến địa phương.