Lan tỏa hiệu quả các mô hình sinh kế trong Chương trình giảm nghèo bền vững

Từ chương trình, hơn 6.000 dự án sản xuất được hình thành trong các lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, dược liệu, thủy sản và lâm nghiệp. Gần 100.000 hộ nghèo, cận nghèo và đồng bào dân tộc thiểu số đã được thụ hưởng; trên 58.000 người được đào tạo kỹ thuật, quản lý nhóm hộ và tư duy thị trường. Nhiều mô hình hiệu quả được nhân rộng như trồng chè Shan tuyết ở Phong Thổ, nuôi cá lồng tại Nậm Hàng, trồng lê VietGAP ở Nùng Nàng hay phát triển du lịch cộng đồng ở Sin Suối Hồ.

Tại Lai Châu, cây chè trở thành cây chủ lực của các xã Mường Khoa, Tân Uyên, Nậm Sỏ và Pắc Ta, với hơn 3.700ha, sản lượng gần 30.000 tấn/năm, doanh thu khoảng 200 tỷ đồng, tạo việc làm ổn định cho hơn 7.000 lao động. Từ năm 2021 đến 2024, toàn tỉnh có 37.613 lao động nghèo được hỗ trợ việc làm; hơn 1.400 lao động kết nối với doanh nghiệp trong tỉnh và trên 1.100 lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng.

Tại Tuyên Quang, riêng năm 2023, xã Quang Bình triển khai 113 mô hình sinh kế, hỗ trợ trên 2.500 hộ. Việc tổ chức sản xuất theo nhóm và liên kết tiêu thụ giúp tỷ lệ thoát nghèo đạt 36%. Nhiều sản phẩm như chè Shan Tuyết, chuối tiêu hồng, cá linh đã được chuẩn hóa bao bì, gắn mã truy xuất và đưa lên sàn thương mại điện tử, mở rộng thị trường và giảm phụ thuộc vào thương lái.

Quảng Trị cũng xác định đa dạng hóa sinh kế là hướng đi then chốt. Địa phương chuyển từ hỗ trợ “cho không” sang “trao cần câu”, nhân rộng các mô hình như nuôi bò sinh sản ở Hướng Lập, trồng chuối và cao su ở A Bung, trồng dược liệu dưới tán rừng tại Đakrông hay phát triển du lịch cộng đồng ở Tà Rụt.

Giai đoạn 2026-2030, hoạt động hỗ trợ sinh kế sẽ được tái cấu trúc theo hướng tập trung vào mô hình có đầu ra rõ ràng, gắn với chuỗi giá trị và phù hợp điều kiện từng vùng. Các mô hình sẽ được thiết kế trọn gói từ tổ chức nhóm hộ, đào tạo kỹ thuật đến tiêu thụ sản phẩm và quản lý rủi ro.

Một trong những điểm mới là phát triển mô hình “cộng đồng tự chủ sinh kế”, trong đó nhóm hộ cùng lập kế hoạch, giám sát và chia sẻ trách nhiệm; áp dụng cơ chế luân chuyển vốn và dùng chung thiết bị nhằm tăng tính bền vững. Chuyển đổi số cũng trở thành yêu cầu bắt buộc với việc gắn mã vùng trồng, tem truy xuất và đưa nông sản lên sàn thương mại điện tử, đồng thời theo dõi trực tuyến tiến độ từng mô hình để bảo đảm minh bạch.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp sẽ giữ vai trò ngày càng quan trọng trong liên kết chuỗi, với các cơ chế ưu đãi về thuế, logistics và bảo lãnh rủi ro. Công tác giám sát sẽ chuyển từ kiểm đếm mô hình sang đánh giá hiệu quả thực dựa trên thu nhập, mức độ duy trì và khả năng thoát nghèo bền vững.

Với cách tiếp cận mới, sinh kế không còn là hỗ trợ đơn lẻ mà trở thành một hệ sinh thái toàn diện, nơi người dân được trao quyền, có tổ chức đồng hành và có thị trường dẫn dắt. Đây là nền tảng quyết định để giảm nghèo bền vững và giúp cộng đồng nông thôn vươn lên lâu dài.

Minh Châu