Đánh giá năng lực cán bộ: Khi “số đẹp" mà người dân không hài lòng

Cán bộ sẽ tích lũy kinh nghiệm thực tiễn

Trao đổi về việc bố trí cán bộ, công chức cấp xã sau sáp nhập, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga đồng tình với chủ trương đưa 100% biên chế của cấp huyện và có thể bổ sung cán bộ cấp tỉnh về cấp xã, phường mới. Các tỉnh đang gấp rút xây dựng đề án sắp xếp, bố trí nhân sự theo hướng này.

Theo nữ đại biểu, sau khi bỏ cấp huyện, cán bộ, lãnh đạo cấp này cần được bố trí công việc. Trong khi đó, cấp xã, phường sau khi tổ chức lại cũng cần số lượng cán bộ, lãnh đạo nhiều. Vì vậy, bố trí cán bộ huyện về xã, phường sẽ hợp lý về cơ cấu tổ chức bộ máy mới.

Bên cạnh đó, sau khi sắp xếp, toàn bộ chức năng, nhiệm vụ cấp huyện giải quyết trước đây sẽ được đưa về cấp xã, phường. Bên cạnh quy mô, dân số lớn hơn thì cấp xã, phường sẽ có chức năng, nhiệm vụ nhiều, phức tạp hơn. Cho nên, bà Nga nhận định, việc tăng cường nhân lực chất lượng cao cho xã, phường sẽ giải quyết được những công việc của chính quyền cấp cơ sở mới trơn tru hơn.

Ngoài ra, bà Nga cho rằng, cán bộ huyện, tỉnh được đưa về cấp xã, phường cũng là hình thức luân chuyển, tôi luyện cán bộ. Cùng với năng lực quản lý nhà nước cấp trên, nhóm này cũng cần kinh nghiệm thực tiễn.

“Trước đây đã quen công việc quản lý nhà nước, giờ được bố trí về địa phương để giải quyết các vấn đề thực tiễn ở cấp cơ sở gần dân nhất, sát dân, phục vụ người dân, tôi cho rằng cán bộ sẽ được rèn luyện qua thực tiễn, việc đặc biệt cần thiết với nhân sự trẻ”, đại biểu nhấn mạnh.

Theo chuyên gia hành chính công ThS Nguyễn Tuấn Anh, công tác tại Tổng công ty Công nghiệp Sài Gòn, cán bộ cấp xã không chỉ là mắt xích đầu tiên trong hệ thống hành chính mà còn là “cánh tay nối dài” của Nhà nước tới người dân. Do đó, việc lựa chọn nhân sự ở cấp này cần dựa vào những tiêu chí sát với yêu cầu thực tiễn, thay vì chỉ xét theo hồ sơ lý lịch hay tiêu chuẩn hình thức.

“Tiêu chí quan trọng hàng đầu không chỉ là phẩm chất chính trị và đạo đức mà còn là năng lực thực tiễn trong quản trị, điều hành”, ông Tuấn Anh nhấn mạnh.

Theo ông, lãnh đạo cấp xã cần có khả năng “nói cho dân hiểu, làm cho dân tin”, xử lý hiệu quả những vấn đề nổi cộm như giải phóng mặt bằng, an sinh xã hội, an ninh trật tự hay cải cách thủ tục hành chính.

Một số tiêu chí cụ thể bao gồm năng lực tư duy và xử lý tình huống; khả năng kết nối cộng đồng; kỹ năng điều hành bộ máy hành chính; bản lĩnh chính trị và tinh thần trách nhiệm; am hiểu sâu sắc thực tiễn địa bàn.

Trong xu thế xây dựng chính quyền số, xã hội số, năng lực số (digital literacy) cũng cần được coi là một tiêu chí bắt buộc. Ngoài ra, tư duy đổi mới, tinh thần sáng tạo và khả năng phản biện chính sách cũng là những phẩm chất không thể thiếu trong môi trường quản trị hiện đại.

“Chủ tịch xã mà không biết sử dụng cổng dịch vụ công hay số hóa văn bản thì làm sao triển khai được chính quyền điện tử?”, ông đặt vấn đề.

"Đo" lãnh đạo bằng KPI, thêm công cụ để người dân đánh giá

Trong lần sáp nhập lịch sử này, theo bà Nga, xã, phường mới không đơn thuần là sáp nhập cơ học, mà quan trọng hơn là tổ chức lại với cách quản lý khác biệt, ưu việt hơn.

Địa bàn rộng hơn, chức năng nhiệm vụ nặng nề, công việc khó hơn, bao quát hơn nhằm hướng đến mục đích phục vụ nhân dân tốt hơn. Vì vậy, đại biểu cũng kỳ vọng sự thay đổi này người dân sẽ hưởng lợi trước tiên, giảm bớt vướng mắc, khó khăn khi giải quyết thủ tục hành chính. 

Liên quan đến việc trực tiếp giải quyết vấn đề sát sườn của người dân tại cơ sở, theo bà Nga, điều này sẽ giúp cán bộ nắm bắt được tình hình thực tiễn, làm cơ sở quan trọng trong đóng góp ý kiến, hoạch định chính sách sau này.

Đại biểu Việt Nga cho biết, tổ chức lại bộ máy nhà nước liên quan đến việc sửa đổi thể chế. Bên cạnh việc sửa đổi Hiến pháp, cơ quan chức năng còn sửa đổi nhiều luật liên quan đến bộ máy nhà nước như dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi, dự thảo Luật Cán bộ, công chức sửa đổi.  

Dự thảo Luật Cán bộ, công chức sửa đổi nêu cơ chế liên thông công chức cấp xã và tỉnh, chỉ thực hiện một chế độ công vụ góp phần chính quy, hiện đại đội ngũ công chức cấp xã. Từ đây, không có rào cản các cấp hành chính, giúp việc luân chuyển, đào tạo bồi dưỡng cán bộ thuận lợi hơn.

Để đánh giá cán bộ, công chức, ThS Nguyễn Tuấn Anh cho rằng hệ thống chỉ số đánh giá công việc (KPI) không chỉ dành riêng cho cán bộ cấp dưới mà cũng cần áp dụng mạnh mẽ cho lãnh đạo cấp cơ sở như chủ tịch, phó chủ tịch xã…

Tuy nhiên, KPI không nên được xây dựng một cách máy móc. Thay vào đó, các chỉ số cần thiết kế phù hợp với đặc thù địa phương, gắn với mục tiêu cụ thể và dễ đo lường. Ông Tuấn Anh đề xuất 3 nhóm chỉ số chính gồm hiệu quả điều hành, chất lượng quản trị địa phương, năng lực và trách nhiệm cá nhân.

Trong đó, hiệu quả điều hành là tỷ lệ giải quyết thủ tục đúng hạn, số lượng dịch vụ công trực tuyến mức độ 3-4, chỉ số cải cách hành chính của xã.

Chất lượng quản trị địa phương là số vụ việc được xử lý dứt điểm, tỷ lệ hài lòng của người dân qua khảo sát độc lập, tình hình an ninh trật tự.

Năng lực và trách nhiệm cá nhân là số sáng kiến cải tiến được áp dụng, số lần tham gia bồi dưỡng chuyên môn, khả năng điều phối giữa các tổ chức trong hệ thống chính trị.

Để tránh “bệnh thành tích” và đảm bảo KPI phản ánh thực chất, ThS Nguyễn Tuấn Anh đề xuất cơ chế kiểm tra thông qua Mặt trận tổ quốc, HĐND cấp xã và đặc biệt là phản hồi trực tuyến từ người dân.

Dữ liệu đánh giá cần được công khai và so sánh thường xuyên, tránh tình trạng “số đẹp mà dân không hài lòng”. Bên cạnh đó, KPI phải gắn với chế độ thưởng – phạt rõ ràng. Cán bộ hoàn thành chỉ tiêu được ghi nhận, không hoàn thành phải điều chuyển hoặc xử lý phù hợp.

“Thực tế đã cho thấy không ít trường hợp cán bộ xã vừa được bổ nhiệm đã vướng sai phạm, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải hoàn thiện cơ chế đánh giá. Cần lấy hiệu quả công việc và mức độ tín nhiệm của người dân làm thước đo chính, thay vì chỉ dựa vào báo cáo nội bộ”, ông Tuấn Anh nhấn mạnh.