Chọn lãnh đạo cấp xã để “nói cho dân hiểu, làm cho dân tin”

Tại hội nghị đánh giá kết quả sắp xếp tổ chức bộ máy của các bộ, ngành và sơ kết 1 tháng vận hành chính quyền địa phương 2 cấp mới đây, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nêu thực tế một số chính quyền cấp xã chưa bố trí đủ vị trí lãnh đạo chủ chốt.

Bộ trưởng kiến nghị cần kiện toàn ngay nhân sự chủ chốt cấp xã, đặc biệt là chức danh bí thư, chủ tịch UBND, HĐND, đảm bảo không để trống vị trí lãnh đạo. Ngoài ra, cần ưu tiên bố trí, đào tạo bồi dưỡng cán bộ, sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực, không để nơi thừa nơi thiếu.

Cần lãnh đạo đa nhiệm, dám nghĩ, dám làm

ThS Nguyễn Tuấn Anh (công tác tại Tổng công ty công nghiệp Sài Gòn) cho rằng trong bộ máy mới, lãnh đạo cấp xã cần có khả năng “nói cho dân hiểu, làm cho dân tin”, xử lý hiệu quả những vấn đề nóng tại địa phương, đồng thời đáp ứng các tiêu chí như năng lực tư duy và xử lý tình huống; khả năng kết nối và vận động quần chúng, am hiểu thực tiễn địa bàn…

Không những vậy, trong xu thế xây dựng chính quyền số, xã hội số, năng lực số (digital literacy) của cán bộ cũng cần được coi là một tiêu chí bắt buộc. Tư duy đổi mới, tinh thần sáng tạo và khả năng phản biện chính sách là những phẩm chất không thể thiếu trong môi trường quản trị hiện đại.

“Chủ tịch xã mà không biết sử dụng cổng dịch vụ công hay số hóa văn bản thì làm sao triển khai được chính quyền điện tử?”, ông Tuấn Anh đặt vấn đề.

TS Cao Vũ Minh, Trưởng bộ môn Luật Hành chính, trường Đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia TPHCM, cho rằng ngoài năng lực chính trị, chuyên môn, lãnh đạo cấp xã ngày nay còn phải đáp ứng được năng lực số và kỹ năng ứng dụng công nghệ.

“Một bài phát biểu, thay vì lãnh đạo cần một chuyên viên soạn thảo thì giờ đây có thể nhờ trí tuệ nhân tạo làm việc đó, giúp tiết kiệm thời gian và nhân lực. Tuy nhiên, cần có sự cân bằng giữa kinh nghiệm quản lý và tư duy đổi mới, sáng tạo. Lãnh đạo có chuyên môn giỏi thì mới biết sử dụng công nghệ sao cho hợp lý, không bị lệ thuộc và vẫn có khả năng thẩm định kết quả chính xác”, TS Cao Vũ Minh cho hay.

KPI dành riêng cho lãnh đạo, để người dân đánh giá

ThS Nguyễn Tuấn Anh cho rằng hệ thống chỉ số đánh giá hiệu quả công việc (KPI) không chỉ dành riêng cho cán bộ cấp dưới mà cần áp dụng đồng bộ với cả lãnh đạo như chủ tịch, phó chủ tịch xã…

Tuy nhiên, KPI không nên được xây dựng một cách máy móc. Thay vào đó, các chỉ số cần thiết kế phù hợp với đặc thù địa phương, gắn với mục tiêu cụ thể và dễ đo lường. Ông Tuấn Anh đề xuất 3 nhóm chỉ số chính gồm hiệu quả điều hành, chất lượng quản trị địa phương, năng lực và trách nhiệm cá nhân.

Trong đó, hiệu quả điều hành được đo bằng tỷ lệ giải quyết thủ tục đúng hạn, số lượng dịch vụ công trực tuyến mức độ 3 - 4, chỉ số cải cách hành chính của địa phương.

Chất lượng quản trị địa phương là số vụ việc được xử lý dứt điểm, tỷ lệ hài lòng của người dân qua khảo sát độc lập, tình hình an ninh trật tự.

Năng lực và trách nhiệm cá nhân là số sáng kiến cải tiến được áp dụng, số lần tham gia bồi dưỡng chuyên môn, khả năng điều phối giữa các tổ chức trong hệ thống chính trị.

Để KPI được ghi nhận sát với thực tế, ThS Nguyễn Tuấn Anh đề xuất cần có cơ chế giám sát độc lập, như đoàn giám sát của Mặt trận Tổ quốc, HĐND hoặc cơ chế phản hồi trực tuyến của người dân.

Mỗi chỉ số cần có công cụ đo lường minh bạch, dữ liệu phải được công khai và đối sánh liên tục.

Ngoài ra, cần có cơ chế khen thưởng, kỷ luật rõ ràng đi kèm. Cán bộ hoàn thành KPI phải được ghi nhận bằng chế độ, phụ cấp, ngược lại, không hoàn thành phải bị xem xét điều chuyển hoặc xử lý. 

"Thực tế cho thấy không ít trường hợp cán bộ xã vừa được bổ nhiệm đã vướng sai phạm. Điều đó đặt ra yêu cầu cấp thiết phải hoàn thiện cơ chế đánh giá, cần lấy hiệu quả công việc và mức độ tín nhiệm của người dân làm thước đo chính, thay vì chỉ dựa vào báo cáo nội bộ”, ông Tuấn Anh nhấn mạnh.

Chuyên gia lấy ví dụ ở Pháp, mô hình “cam kết trách nhiệm” là phương pháp quản lý buộc các lãnh đạo địa phương ký cam kết về kết quả công việc cụ thể với hội đồng nhân dân địa phương và chịu sự giám sát định kỳ từ cơ quan dân cử.

TS Cao Vũ Minh nhấn mạnh, KPI nên được áp dụng cho mọi công chức, không chỉ riêng lãnh đạo, cán bộ cấp xã. Trong đó, việc giám sát và đo lường hiệu quả công việc cần phải tính trên mức độ hài lòng của người dân.

“Chẳng hạn, một cán bộ có chỉ số hoàn thành hồ sơ là 100%, nhưng thời gian phục vụ chậm sẽ không được đánh giá cao bằng nhân sự có được chỉ số hài lòng tốt từ người dân. KPI không chỉ là kết quả đánh giá nội bộ, mà còn phải dựa trên số liệu thực tế”, TS Cao Vũ Minh phân tích.