Gia Lai: Những nghệ nhân phố núi “thổi hồn” vào cây bonsai

Đầu xuân, chúng tôi có dịp ghé thăm vườn cây cảnh nghệ thuật của ông Lê Phan Trung Quang (tổ dân phố 6, phường Thắng Lợi, TP. Pleiku, Gia Lai).

Chỉ trong một khoảng vườn nhỏ nhưng ông Quang đã nhào nặn hàng trăm gốc cây hoang dại thành các gốc bonsai dáng thế độc lạ, tự nhiên…

Trong vườn hiện có hơn 200 gốc bonsai, cây thấp thì chục năm mà cây lớn thì cả trăm tuổi. Ông Quang tâm sự: “Mỗi cây cảnh ở đây là mỗi câu chuyện riêng đầy thú vị. Đó có thể là những gốc mai chiếu thủy, thông, sanh, linh sam... thường mọc trong hốc đá, cheo leo trên vách hay mọc hoang dại cạnh bờ ao được tôi liều cả tính mạng để đào về. Một số khác, tôi mua từ bà con đồng bào vùng sâu...".

Sau khi mang về, ông Quang dành thời gian chăm tỉa, tạo hình hàng năm trời mới ra được một gốc bonsai ưng ý. 

“Cây phôi bonsai thường chỉ là những cây bụi mọc hoang ngoài tự nhiên. Sau một thời gian được cắt tỉa, uốn nắn, chăm chút, nhiều cây đã thay đổi hình dáng. Tôi coi cây cảnh như là người bạn tri kỷ. Mỗi ngày, thời gian tôi đều dành để chăm những gốc bonsai này. Tuy bán ra giá có cao nhưng cũng không lời lãi so với công mình chăm sóc…”, ông Quang bộc bạch.

Tương tự, ông Nguyễn Văn Vỹ (tổ dân phố 4, thị trấn Kon Dơng, huyện Mang Yang) là nghệ nhân cây cảnh nghệ thuật (hiện là Chủ tịch Hội Sinh vật cảnh huyện Mang Yang).

Từ khi còn trẻ, ông Nguyễn Văn Vỹ đã dành thời gian để sưu tầm,  tạo ra những khu vườn xanh mát, êm đềm và góc non bộ độc đáo.... Hàng ngày, ông Vỹ đi khắp mọi nơi để tìm gốc cây đẹp và chụp hình các phong cảnh nhằm tạo hình non bộ.

Theo ông Vỹ, đối với bonsai, không có gì quý giá bằng bàn tay của tạo hóa, thiên nhiên. Trong điều kiện sống khắc nghiệt, khô cằn, có cây vẫn cố chống chọi, cố vươn lên giành lấy sự sống, trở thành những cây “kỳ”, theo cách gọi của giới bonsai.

“Kỳ” tức là không “đụng hàng”, nó có dáng thế độc lạ do thiên nhiên tạo ra, vượt qua luật thuần túy của bonsai. Với những cây này, các nghệ nhân chỉ cần biết cách cắt tỉa đôi chút thì trở thành một kiệt tác, mang thông điệp về sức sống mãnh liệt.

Đến giờ, qua hàng chục năm, ông cũng không thể nhớ được mình đã vun trồng, cắt tỉa bao nhiêu cây cảnh, gốc bonsai.

“Lúc đầu không phải cây nào lấy về cũng có dáng, đôi khi chỉ là gốc cây trần trụi, thô tháp. Sau đó, tôi chăm sóc cho cây phát triển bình thường, khi cây ra cành, ra lá thì mới bắt đầu hình thành ý tưởng, tạo dáng cho cây. Để có được một cây tạo dáng hoàn chỉnh phải mất vài năm chăm sóc, cắt tỉa. Trồng, chăm sóc và tạo dáng cho cây cảnh giờ đã trở thành một phần không thể thiếu được trong cuộc sống của mình”, ông Vỹ cho biết.

Hiện nay, tỉnh Gia Lai có số lượng nghệ nhân sinh vật cảnh khá nhiều, tập trung chủ yếu ở các huyện, thị xã và thành phố Pleiku. Với những người “thổi hồn” cho cây thì mỗi tác phẩm bonsai đều mang đậm dấu ấn thời gian, công sức cũng như tâm tư, tình cảm mà nghệ nhân muốn gửi gắm lên từng gốc cây, nhánh cây, tán lá...

Quan niệm “nhất thế nhì thân” được áp dụng trong kỹ thuật chăm sóc cây cảnh. Chính vì thế, kỹ thuật chăm sóc bonsai quan trọng nhất là phải biết cây sẽ có dáng thế như thế nào. Từ đó, chăm sóc, cắt tỉa các cây cho phù hợp. Cây đẹp là cây phải cân đối, hài hòa giữa con người và thiên nhiên... Bonsai có nhiều dáng như: Dáng hoành, dáng trực, dáng xiên, dáng huyền. Tuy nhiên, dù bất cứ ở dáng thế nào, nhìn tổng thể của bộ lá, tán lá đều có hình khối tam giác. Và phải hội được những yếu tố như: “Cổ-kỳ-mỹ-văn”.

Chính vì vậy, với những người thổi hồn cho cây cảnh nghệ thuật, họ làm vì yêu, vì lòng đam mê. Họ luôn mong muốn, những đam mê, cống hiến ấy sẽ làm cho cuộc sống này muôn sắc hơn.

Phạm Hoàng