Du lịch gắn với nông thôn mới, nâng cao thu nhập người dân

Du lịch nông thôn - Cú hích thay đổi diện mạo làng quê

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Chương trình Phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 đã tạo chuyển biến rõ rệt trong tư duy phát triển kinh tế nông thôn. Người dân nhiều địa phương không còn chỉ dựa vào nông nghiệp thuần túy mà đã biết kết hợp giữa nông nghiệp, văn hóa, sinh thái, dịch vụ để tạo ra giá trị kinh tế tổng hợp.

Đến nay, cả nước có hơn 600 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn đang hoạt động, tăng 1,64 lần so với năm 2021. Gần 400 điểm du lịch nông thôn đã được công nhận theo Luật Du lịch, trong đó hơn 200 sản phẩm đạt từ 3 sao OCOP trở lên, thậm chí có hai sản phẩm đạt chuẩn 5 sao, minh chứng cho sự phát triển cả về chất và lượng.

Một trong những điểm nổi bật của giai đoạn này là công tác đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực du lịch. Hơn 13.000 lượt cán bộ, chủ thể và lao động đã được tập huấn kỹ năng quản lý, xây dựng sản phẩm, phục vụ du khách. Cùng với đó, các ấn phẩm truyền thông, fanpage “Du lịch nông thôn Việt Nam” và hàng loạt video quảng bá trên mạng xã hội đã góp phần lan tỏa hình ảnh một vùng quê Việt Nam hiện đại, thân thiện và giàu trải nghiệm.

Mỗi vùng quê lại kể một câu chuyện riêng trong hành trình làm du lịch nông thôn. Tại miền núi phía Bắc, bản Nậm Hồng (Tuyên Quang) với ruộng bậc thang, chè Shan tuyết và homestay của người Dao đỏ trở thành điểm đến hấp dẫn. Hợp tác xã du lịch cộng đồng tại đây quy tụ 37 thành viên, tổ chức đón khách, cung cấp dịch vụ lưu trú, ẩm thực, hướng dẫn trải nghiệm lễ hội và văn hóa dân tộc. Nhờ đó, nhiều hộ nghèo đã vươn lên khá giả, góp phần thay đổi diện mạo thôn bản.

Ở Lào Cai, mô hình “Hello Mù Cang Chải” thu hút du khách tham gia gặt lúa nếp Tan giữa mùa vàng rực rỡ.  Hợp tác xã hệ sinh thái du lịch Suối Giàng nổi bật với sản phẩm du lịch nông thôn gắn liền với văn hóa Mông và trà Shan Tuyết cổ thụ. Tại Thái Nguyên, làng văn hóa Thái Hải kết hợp nghỉ dưỡng trong nhà sàn người Tày. Những mô hình này không chỉ tạo sinh kế mà còn giúp bảo tồn tri thức bản địa và bản sắc văn hóa vùng cao.

Tại đồng bằng sông Hồng, các mô hình du lịch sinh thái gắn làng nghề - di sản - học đường được đẩy mạnh. Ở Nam Định cũ (nay là Ninh Bình), Ecohost Hải Hậu kết hợp homestay với trải nghiệm nghề thủ công và ẩm thực địa phương. Hưng Yên phát triển tour trải nghiệm làm nông, làm bánh từ vùng nhãn lồng trứ danh, còn Tràng An (Ninh Bình) là hình mẫu cho mô hình du lịch nông nghiệp - di sản.

Miền Trung và Tây Nguyên lại ghi dấu ấn bằng du lịch sinh thái và làng nghề truyền thống. Du khách có thể tự tay trồng rau ở làng Trà Quế, nặn gốm ở Thanh Hà (Đà Nẵng) hay tìm hiểu văn hóa Ê Đê giữa vườn cà phê hữu cơ ở Phú Yên.

Tại miền Nam, du lịch vườn và sông nước lên ngôi. Các điểm đến như Hoa Sa Đéc (Đồng Tháp), U Minh Hạ (Cà Mau) hay du lịch ven biển Xuyên Mộc (Bà Rịa - Vũng Tàu cũ, nay là TPHCM) mang lại trải nghiệm gần gũi thiên nhiên, đồng thời giúp người dân có thu nhập ổn định.

Sinh kế mới từ quê hương

Du lịch nông thôn không chỉ làm phong phú đời sống tinh thần mà còn mở ra nguồn thu nhập bền vững. Tại nhiều mô hình tiêu biểu như Tuyên Quang, Phú Thọ, Lâm Đồng, Đồng Tháp, thu nhập người dân tăng 25-40% nhờ dịch vụ lưu trú, ăn uống, hướng dẫn, bán đặc sản địa phương.

Các mô hình liên kết “du lịch - nông nghiệp - OCOP - văn hóa” đang hình thành rõ nét, giúp tăng năng suất lao động, nâng cao giá trị nông sản và hoàn thành tiêu chí thu nhập, môi trường, văn hóa trong chương trình nông thôn mới. Đồng thời, du lịch đã giữ chân được nhiều lao động trẻ ở lại quê hương, đóng vai trò như một “chất keo” gắn kết cộng đồng.

Không chỉ tạo sinh kế, du lịch nông thôn còn thay đổi nhận thức cộng đồng. Người dân chú trọng hơn đến cảnh quan, vệ sinh, bảo tồn lễ hội, khôi phục nghề truyền thống. Nhiều làng quê đã trở thành “miền quê đáng sống”, nơi văn hóa, kinh tế và môi trường cùng phát triển hài hòa.

Ba năm qua, du lịch nông thôn được quảng bá mạnh mẽ ở tầm quốc gia. Lần đầu tiên, không gian du lịch nông nghiệp và sản phẩm OCOP xuất hiện tại Hội chợ Du lịch quốc tế TPHCM 2023, cùng nhiều triển lãm tôn vinh sản phẩm thủ công và di sản văn hóa do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức.

Các địa phương như Tuyên Quang, Lào Cai, Phú Thọ, Đồng Tháp, An Giang, Cần Thơ tích cực tổ chức lễ hội, sự kiện quảng bá du lịch, tận dụng mạng xã hội để lan tỏa hình ảnh làng quê Việt Nam năng động, thân thiện và giàu bản sắc.

Tuy vậy, chương trình vẫn còn những rào cản. Một số nơi quy hoạch du lịch chưa đồng bộ, sản phẩm còn đơn điệu, quy mô nhỏ lẻ, tự phát. Nguồn nhân lực còn thiếu chuyên môn, cơ chế chính sách về đất đai, hạ tầng, tín dụng chưa thật sự khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực này.

Bước sang giai đoạn mới 2026-2030, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đặt mục tiêu nâng cao chất lượng thay vì chỉ tăng số lượng mô hình. Các nhiệm vụ trọng tâm gồm: Đào tạo, phát triển nguồn nhân lực du lịch nông thôn chuyên nghiệp; đẩy mạnh chuyển đổi số, quảng bá thông minh; hình thành chuỗi liên kết du lịch - nông nghiệp - thương mại - OCOP; phát triển sản phẩm đặc trưng theo vùng miền; hoàn thiện cơ chế khuyến khích người dân, doanh nghiệp tham gia du lịch.

Từ một chương trình thử nghiệm, du lịch nông thôn gắn với OCOP nay đã chứng minh giá trị bền vững, khi vừa bảo tồn văn hóa, vừa tạo động lực phát triển kinh tế nông thôn. Mỗi mái nhà, thửa ruộng, phiên chợ, món ăn quê đều trở thành sản phẩm du lịch mang “thương hiệu Việt”, góp phần xây dựng nông thôn mới hiện đại, trù phú và đậm đà bản sắc dân tộc.

Châu Anh