Dự kiến công bố mức sống tối thiểu hằng năm

Bộ Tài chính đã hoàn thiện hồ sơ trình Thủ tướng Chính phủ về Đề án "Xây dựng và công bố mức sống tối thiểu hằng năm làm căn cứ xác định các chuẩn chính sách xã hội". Đây là lần đầu tiên Việt Nam đặt mục tiêu công bố thường niên chỉ số quan trọng này, thay vì thực hiện định kỳ 5 năm như trước.

Theo Dự thảo Đề án, mức sống tối thiểu (MSTT) được hiểu là khoản chi phí bảo đảm các nhu cầu cơ bản về vật chất và tinh thần, giúp người dân duy trì cuộc sống bình thường. Đây là căn cứ quan trọng để xác định chuẩn nghèo, xây dựng chính sách trợ giúp xã hội, và đặc biệt là điều chỉnh mức lương tối thiểu vùng cho người lao động.

Từ năm 1998, Cục Thống kê đã sử dụng MSTT để xác định chuẩn nghèo quốc gia. Tuy nhiên, số liệu chỉ phản ánh ở cấp quốc gia, chưa phân tách thành thị và nông thôn. Với người lao động, việc tính toán chủ yếu dựa trên chi tiêu hộ gia đình, chưa bóc tách riêng phần chi tiêu của từng lao động, khiến số liệu thiếu chính xác. Đây là khoảng trống lớn trong hoạch định chính sách tiền lương và an sinh xã hội.

Đề án đặt ra mục tiêu từ năm 2026 sẽ công bố công khai MSTT của dân cư, có phân tách rõ giữa thành thị và nông thôn. Đến năm 2028, MSTT của người lao động cũng sẽ được công bố thường niên, làm cơ sở cho Hội đồng Tiền lương quốc gia trong thương lượng và xác định mức lương tối thiểu vùng.

Lộ trình cụ thể được xác định: năm 2026 cải tiến phương án Khảo sát mức sống dân cư (KSMS) để tăng cỡ mẫu và nâng độ tin cậy của số liệu; giai đoạn 2027-2028 thử nghiệm điều tra chi tiêu của người lao động; năm 2028 tổng kết, đánh giá và bắt đầu công bố cả hai loại số liệu MSTT định kỳ hàng năm.

Phương pháp chủ yếu mà Việt Nam áp dụng là Trị giá các nhu cầu tối thiểu (Cost of Basic Needs – CBN), tính toán dựa trên giỏ hàng hóa và dịch vụ thiết yếu. Theo quy định hiện nay, mức calo để xác định MSTT là 2.100 Kcal/người/ngày với dân cư và 2.300 Kcal/người/ngày với người lao động.

Đề án cũng tham khảo kinh nghiệm quốc tế. Ở Anh, mức sống tối thiểu được hiểu là "chuẩn thu nhập tối thiểu" bảo đảm cuộc sống có phẩm giá. Tại Trung Quốc, hệ thống "Dibao" bảo vệ những nhóm thu nhập thấp nhất. Hàn Quốc hàng năm công bố "chi phí sinh hoạt tối thiểu" làm cơ sở cho chính sách trợ cấp. Các kinh nghiệm này được vận dụng vào Việt Nam nhằm vừa bảo đảm tính khoa học, vừa phù hợp điều kiện thực tế trong nước.

Việc công bố MSTT thường niên được kỳ vọng sẽ khắc phục tình trạng số liệu chậm so với thực tiễn, giúp chính sách an sinh và tiền lương kịp thời hơn, sát thực tế hơn. Các cơ quan quản lý có cơ sở rõ ràng để xác định chuẩn nghèo, điều chỉnh mức lương tối thiểu và thiết kế chính sách trợ giúp xã hội, qua đó bảo đảm mức sống tối thiểu cho người dân, đặc biệt là nhóm yếu thế.

Đây cũng là bước tiến quan trọng trong việc minh bạch hóa dữ liệu xã hội, đưa chính sách của Việt Nam tiệm cận với thông lệ quốc tế.