Bảo hiểm xã hội giải thích vụ “Lương hưu không đủ ăn sáng”

Phóng viên Dân trí đã có cuộc trao đổi với ông Lê Hữu Bình - Phó Giám đốc BHXH tỉnh Hưng Yên - để làm rõ hơn nội dung này.

Thưa ông, bạn đọc băn khoăn khi biết trường hợp của bà Nguyễn Thị Thỏa có hơn 30 năm làm giáo viên nhưng tại sao chỉ có 19 năm được đóng BHXH bắt buộc?

- Chính sách đối với giáo viên mầm non giai đoạn trước năm 1995 được thực hiện theo Quyết định số 152/TTg ngày 08/4/1976 của Thủ tướng Chính phủ và các văn bản hướng dẫn trong đó có Thông tư số 09/TTLB ngày 21/5/1977 của Liên Bộ Giáo dục - Tài Chính - Nông nghiệp về việc bổ sung chính sách đối với giáo viên mẫu giáo.

Theo đó thì giáo viên mẫu giáo chưa được tuyển vào biên chế Nhà nước, thời gian làm giáo viên mẫu giáo trước khi được tuyển vào biên chế nhà nước không được tính là thời gian công tác hưởng bảo hiểm xã hội.

Kể từ ngày 01/01/1995 trở đi, thực hiện theo Điều lệ bảo hiểm xã hội ban hành kèm theo Nghị định số 12/CP ngày 26/01/1995 của Chính phủ, thời gian làm căn cứ tính hưởng bảo hiểm xã hội là thời gian đóng bảo hiểm xã hội.

Thời gian làm căn cứ tính hưởng chế độ bảo hiểm xã hội bao gồm: Tổng thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc và thời gian đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện.


Các căn cứ và thời điểm để xác định việc bà Thỏa đóng BHXH bắt buộc là gì, thưa ông?

- Căn cứ Công văn số 2150/GDĐT-BHXH ngày 22/3/2004 của Liên ngành Bộ Giáo dục và Đào tạo và Bảo hiểm xã hội Việt Nam quy định: Những người lao động đã có thời gian làm việc liên tục tại các cơ sở mầm non từ trước hoặc sau khi Chính phủ ban hành Nghị định số 73/1999/NĐ-CP ngày 19/8/1999 mà chưa tham gia đóng bảo hiểm xã hội thì có thể đóng bảo hiểm xã hội cho thời gian từ tháng 01/1995 đến khi đã tham gia đóng bảo hiểm xã hội.

Mức đóng bằng 15% mức tiền lương tính trên mức tiền lương tối thiểu do Nhà nước quy định tại thời điểm thu nộp.

Ông có thể giải thích cụ thể hơn về quy định đóng BHXH bắt buộc 20 năm mới được hưởng lương hưu? Và theo quy định này, mức lương hưu là bao nhiêu?

- Căn cứ khoản 1 Điều 9 Nghị định số 190/2007/NĐ-CP ngày 28/12/2007 hướng dẫn một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội về bảo hiểm xã hội tự nguyện quy định điều kiện về thời gian đóng bảo hiểm xã hội để hưởng lương hưu phải đủ 20 năm (bao gồm cả bảo hiểm xã hội bắt buộc và bảo hiểm xã hội tự nguyện).

Tuy nhiên, để lương hưu được bù đủ bằng mức lương tối thiểu chung (nay là mức lương cơ sở) là 1.150.000 đồng thì phải có đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc trở lên (Căn cứ khoản 3, Điều 28, Nghị định số 152/2006/NĐ-CP ngày 22/12/2006 và khoản 3, Điều 10 Nghị định số 190/2007/NĐ-CP ngày 28/12/2007 của Chính phủ).

Sau 19 năm đóng BHXH bắt buộc, bà Thỏa đã đóng thêm 1 năm BHXH tự nguyện, vậy việc tính lương hưu toàn thời gian của bà Thỏa như thế nào? Liệu có phải lương hưu của bà Thỏa tính theo cách chia đều cho 20 năm hay tính những năm cuối?

Mức bình quân tiền lương, tiền công và thu nhập tháng đóng bảo hiểm xã hội đối với người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trước đó tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc và bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc quy định tại Điều 17 Nghị định số 190/2007/NĐ-CP được tính như sau:

Mức bình quân tiền lương, tiền công và thu nhập tháng đóng BHXH (Mbqtl,tn)	=	(Mức bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng BHXH bắt buộc	X	Tổng số tháng đóng BHXH bắt buộc)	+	Tổng các mức thu nhập tháng đóng BHXH tự nguyện
		(Tổng số tháng đóng BHXH bắt buộc		+	Tổng số tháng đóng BHXH tự nguyện)

Trong đó: Mức bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc được tính bình quân 5 năm cuối trong trường hợp đã tham gia BHXH từ trước ngày 01/01/1995 và đóng theo hệ thống thang, bảng lương do Nhà nước quy định.

Trường hợp đóng theo mức lương tối thiểu chung, Mức bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc được tính bình quân toàn bộ quá trình đóng BHXH sau khi đã tính trượt giá theo quy định từng năm.

Nếu theo đúng cách tính của BHXH, mức lương hưu của bà Thỏa chỉ chưa tới 300.000 đồng/tháng. Điều này cũng một phần do mức đóng BHXH khi còn làm việc của bà Thỏa là thấp?

- Sau khi điều chỉnh trượt giá theo định chung, từ mức gần 300.000 đồng/tháng, lương hưu của bà Nguyễn Thị Thỏa được tính lại bằng 558.300 đồng/tháng. Mức lương này là rất thấp, người lao động gặp khó khăn khi nghỉ hưu.

Về nguyên tắc của Luật BHXH thì mức hưởng BHXH được tính trên cơ sở mức đóng, thời gian đóng BHXH và có chia sẻ giữa những người tham gia BHXH.

Điều này cũng một phần do mức đóng bảo hiểm xã hội khi còn làm việc của bà Thỏa là thấp (đóng theo mức lương tối thiểu chung ).

Qua trao đổi với PV Dân trí, bà Thỏa có mong muốn được lĩnh lương hưu theo mức lương cơ sở hiện nay, ông có ý kiến gì về điều này?

- Tỷ lệ hưởng lương hưu phụ thuộc vào tuổi đời và thời gian đóng. Đối với lao động nữ, thời gian đóng BHXH phải đủ 25 năm mới được hưởng tỷ lệ tối đa bằng 75% mức tiền lương, tiền công, thu nhập tháng làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội.

Đối với trường hợp của bà Nguyễn Thị Thỏa, đã đóng BHXH đủ 20 năm (19 năm đóng BHXH bắt buộc, 01 năm đóng BHXH tự nguyện), tỷ lệ hưởng lương hưu được xác định bằng 60% Mức bình quân tiền lương, tiền công, thu nhập tháng đóng BHXH.

Vì vậy, việc đóng BHXH theo mức nào, đề nghị hưởng lương hưu bằng mức đó là không có cơ sở.

Thông qua câu chuyện lương hưu của bà Thỏa, ông có thể chia sẻ những kinh nghiệm và lời khuyên gì đối với người lao động đang tham gia BHXH hiện nay? Đặc biệt là vấn đề lợi ích của điều 60 Luật BHXH năm 2014?

- Trường hợp của bà Thỏa, cũng như nhiều trường hợp khác khi nghỉ hưu không đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc nên không được bù đủ bằng mức lương cơ sở là rất thiệt thòi.

Vì vậy điều kiện người lao động có đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc trở lên là rất quan trọng.

Đây là kết quả để cho người lao động đang tham gia bảo hiểm xã hội tham khảo trong việc đề nghị hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Thay vì đề nghị hưởng bảo hiểm xã hội một lần, người lao động nên duy trì thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc cộng dồn đủ 20 năm, sau này được hưởng chế độ hưu trí hàng tháng, thấp nhất cũng được bằng mức lương cơ sở.

Bên cạnh đó, nếu người lao động có đủ 12 tháng đóng BHXH bắt buộc trở nên mà bị chết trong thời gian đang bảo lưu thời gian đóng BHXH thì người lo mai táng được nhận trợ cấp bằng 10 tháng lương cơ sở ngoài chế độ tuất một lần theo quy định.

Khi đó, chế độ tuất một lần cũng tương đương như trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần.

Xin cảm ơn ông!