Ùn ứ nông sản ở cửa khẩu: Đừng chỉ nghĩ tại Trung Quốc “khó tính”

Sắp xử lý xong ùn ứ ở cửa khẩu Tân Thanh

Trao đổi với Dân trí, ông Nguyễn Quốc Hải, Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Lạng Sơn cho biết, tính đến tối ngày 24/10, chỉ còn khoảng hơn 200 xe ùn ứ tại khu vực cửa khẩu Tân Thanh.

“Chỉ trong khoảng 2 ngày tới, tình trạng ùn ứ ở cửa khẩu Tân Thanh sẽ được xử lý”, ông Hải nói. Theo vị này, trước đó, số lượng ùn ứ lên tới gần 500 xe.

Đáng lưu ý, theo ông Hải, phía Trung Quốc đã thống nhất không kiểm soát, kiểm tra hàng hoá ngay tại khu vực cổng mà di chuyển xe vào bãi.

Đồng thời phía Trung Quốc kéo dài thời gian làm việc đến 21h30 hàng ngày. Ông Hải nhấn mạnh, đây là thông tin rất tích cực, tạo điều kiện cho việc thông quan hàng hoá diễn ra nhanh hơn, giảm ùn tắc kéo dài.

Trước đó, hàng nông sản (chủ yếu là xe chở thanh long) ùn ứ kéo dài do lượng hàng hoá tăng đột biến khi vào vụ mùa. Cùng thời điểm, kể từ ngày 12/10/2019, lực lượng hải quan Trung Quốc đưa vào áp dụng hệ thống kiểm tra, giám sát toàn bộ quy trình hàng hoá nhập khẩu. Theo đó, lực lượng chức năng phía Trung Quốc tăng cường kiểm tra, giám sát tại cổng kiểm soát số 1 đối với xe ô tô.

Đáng lưu ý, việc này khiến thời gian làm thủ tục thông quan tăng đáng kể. Nếu như trước đây thông quan không quá 2 phút/xe thì nay mất khoảng 6-7 phút/xe và trung bình một ngày tối đa chỉ thông quan được 120-150 xe, so với lúc cao điểm trước đây là 300 xe/ngày.

Với tình trạng hàng hóa hiện nay, cùng với việc Trung Quốc đẩy mạnh kiểm soát chặt chẽ hơn, nhiều nhận định cửa khẩu có khả năng tiếp tục ùn ứ vào vụ dưa hấu sắp tới.

Chị Vũ Thị Nguyệt, chủ hộ kinh doanh cá thể có hàng hoá xuất khẩu sang Trung Quốc cho biết, trước đây chỉ kiểm tra hàng bằng “mắt thường”, nay phía Trung Quốc thay đổi phương thức kiểm tra. Đồng thời siết chặt việc truy xuất nguồn gốc, tem mác, cách thức bảo quản.

Chủ hộ kinh doanh này cho biết, không chỉ truy xuất nguồn gốc, họ cũng gắt gao hơn trong yêu cầu đóng bao bì, ví dụ như với dưa hấu, họ yêu cầu không được có cọng rơm nào mà buộc phải đóng thùng. Trong khi đóng thùng mà vận chuyển dưa hấu lên tới tận cửa khẩu này thì sẽ không đảm bảo được chất lượng.

Theo bà Nguyệt, chính yêu cầu này đã khiến các chủ hàng lúng túng, bởi dưa hấu là mặt hàng không bảo quản được lạnh, nhưng lại buộc phải đóng thùng, đóng hộp mới cho phép nhập khẩu. Trong khi lâu nay vẫn quen phương thức vận chuyển, bảo quản bằng rơm khô.

Không tự thay đổi, hết đợt ùn ứ này sẽ đến đợt khác

Việc kiểm soát chặt chẽ hơn hàng nhập khẩu, đặc biệt là các mặt hàng hoá liên quan đến đồ ăn, đồ uống là xu hướng tất yếu của rất nhiều quốc gia, không riêng gì Trung Quốc.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Nông thôn Nguyễn Xuân Cường từng phát biểu rằng việc nâng cao chất lượng tiêu chuẩn nhập khẩu của Trung Quốc là “đòi hỏi đúng”. Bởi ai cũng có nhu cầu đòi hỏi những sản phẩm tốt, đảm bảo an toàn vệ sinh.

“Không còn cách nào là chúng ta phải thích nghi. Nếu không nhận dạng được những thay đổi từ thị trường Trung Quốc thì hiệu quả xuất khẩu sẽ thấp”, ông Cường nói.

Trong vụ việc ùn ứ ở cửa khẩu Tân Thanh vừa qua, doanh nghiệp, thương nhân xuất khẩu, dù đã được thông báo từ trước, nhưng vẫn thiếu sự chuẩn bị dẫn đến nhiều lô hàng bị kiểm hóa lâu hơn. Việc chưa sát với diễn tiến thị trường, là một nguyên nhân chính khiến gần 500 container hàng bị ùn ứ.

Phó Giám đốc Sở Công Thương Lạng Sơn Nguyễn Quốc Hải cho biết, việc Trung Quốc siết các quy định quản lý về nhập khẩu không phải là chuyện mới. Mọi thông báo về chính sách đã được đưa ra trước đó, các bộ, ngành, cơ quan quản lý đã có cảnh báo về việc này nhiều lần. Nhưng các doanh nghiệp, thương nhân xuất khẩu không cập nhật chính sách đầy đủ.

Là người trực tiếp tư vấn chính sách cho các doanh nghiệp xuất khẩu sang Trung Quốc, bà Lê Hoàng Oanh - Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á - châu Phi (Bộ Công Thương) cho biết vừa qua xuất hiện những thông tin như Trung Quốc cấm biên, nay xuất khẩu được mai lại không xuất được hay nay yêu cầu đi cửa khẩu/lối mở này, mai lại yêu cầu đi lối khác; thủ tục yêu cầu giấy tờ liên tục thay đổi; thuế phí thay đổi thất thường…

Theo bà Oanh, thực tế những thông tin này không đúng sự thật. “Sự thật là tư duy ỷ lại theo thói quen thương mại biên giới tiểu ngạch”, bà Oanh nói khi đề cập đến nguyên nhân gây khó khăn trong việc xuất khẩu sang Trung Quốc vừa qua.

Bà Oanh giải thích rõ hơn, chính sách Trung Quốc nhất quán từ Trung ương đến địa phương; các chính sách, quy định nhập khẩu nông sản ban hành từ năm 2015 và 2018. “Lâu nay chưa thực hiện nghiêm và “linh hoạt” cho nhập khẩu tiểu ngạch vì lợi ích địa phương, tạo điều kiện cho đời sống cư dân biên giới”, bà Oanh cho biết, nhưng hiện nay mọi thứ đã khác.

“Đã đến lúc doanh nghiệp thay đổi tư duy, bỏ tâm lý coi Trung Quốc là thị trường dễ tính, chuyển xuất khẩu tiểu ngạch sang chính ngạch những mặt hàng trái cây có thế mạnh, nâng cao chất lượng, truy xuất nguồn gốc của sản phẩm”, bà Oanh nêu giải pháp.

Bà Oanh nhấn mạnh, nếu doanh nghiệp không nắm chắc và tuân thủ quy định, tiêu chuẩn nhập khẩu của Trung Quốc; các ưu đãi thuế quan, hạn ngạch thuế quan và quy định C/O form E… thì sẽ tự làm khó mình trong việc làm ăn với nước này.

Trong khi đó, ông Trần Thanh Hải – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) nhấn mạnh tới vai trò của các địa phương vùng trồng trong vấn đề này. Theo đó, ông Hải cho biết sẽ có kiến nghị nhằm đôn đốc các UBND tỉnh chủ động phối hợp, tránh những thiệt hại không đáng có cho bà con, doanh nghiệp...

Nguyễn Mạnh