Trung Quốc "ra luật mới" cấm xuất khẩu đất hiếm vì lý do an ninh quốc gia

Trung Quốc đã chuẩn bị đưa ra luật kiểm soát xuất khẩu mới để cấm các nhà cung cấp Trung Quốc giao dịch với các công ty nước ngoài vì lý do an ninh quốc gia.

Ủy ban Thường vụ của Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc sẽ thảo luận về dự luật này, trong đó có cả mục tiêu đã nêu là bảo vệ lợi ích quốc gia trong một phiên họp bắt đầu từ thứ 3 tuần tới. Luật mới này có thể sẽ được ban hành sớm nhất vào năm 2021.

Dự luật trên cũng sử dụng các lập luận an ninh quốc gia tương tự mà chính quyền Tổng thống Trump đã áp dụng trong các biện pháp nhằm cô lập các công ty Trung Quốc như lệnh cấm các công ty Mỹ xuất khẩu những chất bán dẫn được sản xuất bằng công nghệ của Mỹ cho Huawei vào tháng trước.

Trung Quốc đã phản đối kịch liệt các biện pháp này và đưa ra chỉ trích cho rằng Mỹ đã sử dụng an ninh quốc gia như một cái cớ để gây áp lực với các doanh nghiệp.

Theo luật mới của Bắc Kinh, các nhà chức trách có thể sẽ cấm xuất khẩu các vật liệu chiến lược và công nghệ tiên tiến của đất nước cho các công ty cụ thể mà Trung Quốc sẽ chỉ đích danh.

Một danh sách đen như vậy có thể sẽ bao gồm các tập đoàn của Mỹ, khiến căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng leo thang. Nhưng các công ty ở Nhật Bản và các nước khác cũng có thể gặp rủi ro nếu họ tuân theo các hạn chế xuất khẩu của Mỹ đối với Trung Quốc.

Theo Trung tâm Thông tin về Kiểm soát Thương mại An ninh ở Tokyo: “Các công ty Nhật Bản không có lựa chọn nào khác ngoài việc tuân theo các quy tắc xuất khẩu của Mỹ.”

Bộ Thương mại Trung Quốc lần đầu tiên công bố dự thảo luật này vào tháng 6/2017. Ủy ban thường vụ NPC đã thảo luận về văn bản này vào tháng 12/2019 và vào cuối tháng 6 vừa qua.

Luật mới sẽ chỉ định các sản phẩm, công nghệ và dịch vụ cụ thể phải tuân theo các quy định hạn chế xuất khẩu của Trung Quốc. Các công ty Trung Quốc xuất khẩu các mặt hàng trong danh sách này sẽ phải nộp tài liệu cho chính quyền Trung Quốc về những khách hàng mà họ sẽ giao dịch và mục đích sử dụng các sản phẩm dịch vụ. Các nhà chức trách sẽ quyết định có phê duyệt cho mặt hàng xuất khẩu này hay không dựa trên tác động của chúng đối với an ninh quốc gia, tiềm năng sử dụng quân sự và các khách hàng tiếp nhận sản phẩm.

Một người trong cuộc với vấn đề này cho biết, danh sách các sản phẩm bị cấm xuất khẩu theo luật mới có thể bao gồm các nguyên tố đất hiếm do Trung Quốc nắm giữ hơn 60% thị phần sản xuất.

Trước đây, Trung Quốc đã sử dụng thương mại như một công cụ ngoại giao, chẳng hạn như khi họ đóng băng các chuyến hàng đất hiếm đến Nhật Bản trong bối cảnh căng thẳng gia tăng liên quan đến quần đảo Senkaku (Trung Quốc gọi là Điếu Ngư). Có lo ngại rằng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới có thể sẽ giáng một đòn bất ngờ vào các công ty trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ví dụ, Trung Quốc sản xuất gần như toàn bộ dysprosi trên thế giới, một nguyên tố đất hiếm được sử dụng làm nam châm cho ô tô điện. Theo dữ liệu chính thức của Trung Quốc, 72% sản lượng xuất khẩu dysprosi của nước này trong năm 2018 là đến Nhật Bản.

Các công ty Nhật Bản sử dụng vật liệu này để sản xuất nam châm và bán cho khách hàng trên khắp thế giới. Theo luật mới, Trung Quốc có thể sẽ hạn chế nguồn cung của họ nếu một trong những khách hàng Mỹ của những công ty Nhật Bản bị đưa vào danh sách đen.

Theo Viện nghiên cứu Daiwa, Nhật Bản phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên vật liệu, hàng hóa từ Trung Quốc trong lĩnh vực máy bay không người lái là 62%, thiết bị bán dẫn là 52%. Về vật liệu, Trung Quốc cung cấp khoảng 90% magie cho Nhật Bản – đây là thành phần được sử dụng trong hợp kim cho sản xuất phụ tùng ô tô - và bari cacbonat, một thành phần trong các tụ điện do các nhà cung cấp điện tử hàng đầu như Murata Manufacturing sản xuất.

Mặc dù các chi tiết cụ thể của điều luật này vẫn chưa rõ ràng, nhưng luật mới cũng sẽ bao gồm một điều khoản cho phép Trung Quốc buộc các công ty phải chịu trách nhiệm pháp lý nếu vi phạm lệnh hạn chế xuất khẩu của mình ngay cả khi các công ty này hoạt động bên ngoài Trung Quốc.