“Trăn trở” tỷ giá và nỗi lo nợ công

Theo đánh giá của Ngân hàng HSBC tại báo cáo vĩ mô vừa phát hành, trong bối cảnh hiện tại, hàng Việt xuất đi đang trở nên đắt hơn.

Báo cáo nhận xét, lĩnh vực xuất khẩu của Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ nhờ vào sự thúc đẩy ngày càng nhiều từ các doanh nghiệp có vốn FDI trong khi các công ty trong nước lại trì kéo xuống. 

Xuất khẩu hàng điện tử của các doanh nghiệp FDI là yếu tố đằng sau những tỷ lệ tăng trưởng ấn tượng. Đối ngược lại, xuất khẩu các mặt hàng thô giảm do giá hàng hóa giảm và nhu cầu trì trệ. Thậm chí các ngành sản xuất nội địa truyền thống như dệt may và giày dép cũng chậm lại do tính cạnh tranh từ giá cả ngày càng giảm đi khi tỷ giá tăng trên cả cơ sở thực tế lẫn danh nghĩa. 

Các chuyên gia HSBC cho rằng, đồng VND tăng giá không chỉ so với đồng Euro và yên Nhật mà còn cả các đồng tiền của đối thủ cạnh tranh chính và điều này đang ảnh hưởng tới lợi nhuận của các nhà xuất khẩu.

Trong khi đó, nhập khẩu đang rẻ hơn. Nhu cầu gia tăng đối với hàng hóa nước ngoài đã làm thâm hụt thương mại tăng tới 3 tỷ USD. Theo HSBC, tỷ lệ tăng trưởng nhập khẩu nhanh chóng từ các doanh nghiệp FDI không đáng ngại vì giá trị gia tăng chủ yếu của Việt Nam vẫn là nhân công và hầu hết các nguyên liệu đầu vào đều được nhập khẩu.

 

Điều đáng quan ngại là sự gia tăng nhập khẩu của các công ty trong nước trong khi xuất khẩu của khối doanh nghiệp này đang giảm, tính từ đầu năm đến nay. Điều này cho thấy, nhiều mặt hàng nhập khẩu trong đó có ô tô, đang không được sử dụng cho sản xuất và nâng cấp công nghệ mà chỉ để tiêu dùng. 

Để cải thiện mức độ cạnh tranh về giá nhằm thúc đẩy xuất khẩu và giảm cầu nhập khẩu, theo HSBC, giải pháp trong ngắn hạn rất rõ ràng là giảm giá đồng nội tệ thông qua việc hạ lãi suất và/hoặc giảm giá chính tiền đồng.

 

Có nhiều cơ hội để thực hiện điều này, khi lạm phát vẫn thấp ở mức 1% trong tháng 4 so với cùng kỳ năm ngoái. Tỷ lệ lạm phát trung bình 4 tháng đầu năm đạt 0,8% so cùng kỳ năm ngoái. Thậm chí, theo HSBC, lạm phát sẽ chỉ chạm mức thấp 3% vào cuối năm.

Một trong những lập luận để chống lại việc giảm giá tiền đồng là gánh nặng nợ tiếp tục tăng bắt nguồn từ việc đồng VND yếu so với USD.

Số liệu thống kê cho thấy, các khoản nợ bên ngoài của Việt Nam đã tăng gần mức 70 tỷ USD vào cuối năm 2013. Tuy nhiên, theo Bộ Tài chính, hầu hết các khoản nợ bên ngoài của Chính phủ đều là những khoản vay ưu đãi và gần một nửa hưởng mức lãi suất thấp hơn 1%. 

Theo nhận định của HSBC, các khoản vay bên ngoài không là vấn đề lo ngại chính của Việt Nam vì hầu hết các khoản nợ có thể được gia hạn. Ngay cả khi tiền đồng yếu hơn sẽ tạo ra một gánh nặng lớn về việc thanh toán các chi phí lãi vay bằng đồng VND thì số tiền vẫn còn khá nhỏ.

 

Dẫn nguồn Bộ Tài chính, chuyên gia HSBC dẫn chứng, trong năm 2013, Việt Nam đã trả 0,5 tỷ USD thanh toán chi phí lãi cho các khoản vay nước ngoài của Chính phủ. Trong khi đó, Chính phủ thanh toán chi phí lãi vay trong nước lại ở mức 2,3 tỷ USD.

Ngược lại, HSBC tin rằng, đồng Việt Nam yếu hơn sẽ giúp Việt Nam tăng trưởng, làm nhẹ bớt một số gánh nặng nợ trong nước. Gánh nặng nợ trong nước đang tăng cả công lẫn tư. Chính phủ dự báo mức thâm hụt ngân sách sẽ là 226.000 tỷ đồng, mà theo đó Bộ Tài chính đã điều chỉnh các nhu cầu tài chính đạt mức 250.000 tỷ đồng trong năm 2015.

 

Nếu như nền kinh tế tăng trưởng GDP danh nghĩa 14% thì sẽ dẫn đến thâm hụt ngân sách ở mức 5,6%. Nếu giả định tăng trưởng GDP danh nghĩa 10%, thì thâm hụt ngân sách sẽ ở mức 5,8% GDP. Gánh nặng nợ công trong nước chính vì vậy, sẽ tăng nhanh hơn và gần hơn mức giới hạn 65% của Chính phủ - HSBC tính toán.

Điều may mắn là Chính phủ không có cơ hội để thúc đẩy tăng trưởng GDP danh nghĩa nhanh hơn. Điều này đòi hỏi NHNN phải giảm giá đồng nội tệ và/hay cắt lãi suất để hỗ trợ xuất khẩu cạnh tranh hơn và không khuyến khích tăng trưởng nhập khẩu. Qua đó, sẽ giúp ngăn chặn Việt Nam không bị thâm hụt kép - vừa tài chính lẫn thương mại - trong khi vẫn thúc đẩy năng lực cạnh tranh tăng cùng lúc.

HSBC cũng đưa ra nhận định, bên cạnh giá, Chính phủ còn có rất nhiều việc để làm nhằm thu hẹp khoảng cách tài chính cũng như thúc đẩy kết nối giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có vốn FDI. Điều này cần Chính phủ có nhiều cải cách kiên định hơn để sắp xếp các hoạt động chi tiêu, mở rộng cơ sở thuế và cải thiện quản lý nợ.

 

Dòng vốn FDI đổ vào sẽ có khả năng chậm lại nếu không muốn nói là giảm trong những năm tới vì cạnh tranh chi phí tiền lương với các quốc gia khác cũng sẽ có thể suy yếu. Với sự lệ thuộc hiện tại vào các doanh nghiệp có vốn FDI để thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu, hiệu quả sản xuất của Việt Nam có thể sẽ rất ngắn ngủi nếu như Chính phủ không thực hiện được những cải cách hiệu quả - theo HSBC.