Thời đại “mua cũ ăn ngon”: Chuyển động thú vị của kinh tế Trung Quốc

Cầm một chiếc túi Louis Vuitton cũ, thưởng thức món chim bồ câu chiên giá rẻ trên vỉa hè và tìm mua những chiếc bánh bao giảm giá... Đó là bức tranh lạ lùng nhưng sống động về nền kinh tế Trung Quốc hiện nay, một bức tranh không hề có lạm phát mà thay vào đó là giảm phát.

Trong khi doanh nghiệp phương Tây đang đau đầu vì giá cả leo thang, các công ty Trung Quốc lại phải đối mặt với một cuộc chiến giá cả khốc liệt, khiến người tiêu dùng thay đổi thói quen mua sắm một cách chóng mặt.

Không chỉ về những con số CPI hay PPI, đây còn là câu chuyện về sự thay đổi thái độ của cả một thế hệ, từ khao khát hàng mới, bóng bẩy sang săn hàng cũ, săn giá trị. Vậy điều gì đang thực sự xảy ra với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới?

Giảm phát - "hội chứng" mới của nền kinh tế Trung Quốc

Đầu bếp Wang, trong bộ đồng phục trắng tinh tươm, khéo léo lật những con chim bồ câu chiên vàng ruộm trên một quầy hàng di động đặt ngay vỉa hè bên ngoài khách sạn cao cấp Beiyuan Grand ở Bắc Kinh. Thay vì phục vụ trong nhà hàng sang trọng, giờ đây, đặc sản của ông được bán cho những người qua đường với mức giá giảm từ 8 USD xuống chỉ còn 5,3 USD.

Đây không phải là một chiến dịch tiếp thị đơn thuần mà là một lát cắt vi mô nhưng sắc nét đến kinh ngạc, phản ánh một thực tế vĩ mô đang bao trùm nền kinh tế lớn thứ hai thế giới: Trung Quốc đang đối mặt với bóng ma giảm phát.

Trong khi các nền kinh tế phương Tây vật lộn với lạm phát, Trung Quốc lại đau đầu vì một vấn đề trái ngược.

Dữ liệu chính thức vừa được công bố cho thấy, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 9 đã giảm 0,3 điểm % so với cùng kỳ năm ngoái, một sự sụt giảm mạnh hơn cả dự báo. Đồng thời, chỉ số giá sản xuất (PPI) cũng giảm 2,3%, đánh dấu tháng thứ 35 liên tiếp chỉ số này nằm trong vùng âm. Mặc dù mức giảm PPI có cải thiện nhẹ so với tháng 8 (2,9 điểm %), nó vẫn cho thấy các nhà máy đang phải bán sản phẩm với giá rẻ hơn.

Giảm phát đang lan rộng khắp các ngành. Nguyên nhân sâu xa đến từ 2 gọng kìm chính, đó là sự thận trọng của người tiêu dùng và tình trạng dư thừa công suất sản xuất. Tuy nhiên, các chuyên gia chỉ ra những vấn đề mang tính cấu trúc hơn.

Khoảng 70% tài sản của các hộ gia đình Trung Quốc gắn liền với bất động sản. Khi thị trường này suy thoái kéo dài, "hiệu ứng của cải" tiêu cực đã xảy ra. "Giá nhà giảm thường làm giảm chi tiêu, vì chủ nhà cảm thấy nghèo đi", ông Tianchen Xu, nhà kinh tế cấp cao tại Economist Intelligence Unit, phân tích.

Người dân, lo lắng về tương lai và giá trị tài sản sụt giảm, có xu hướng thắt chặt chi tiêu, ưu tiên những sản phẩm "đáng tiền". Anh Wan Qiang, một nhân viên văn phòng, vui vẻ mua bữa tối gồm cổ vịt và bánh bao từ quầy hàng của khách sạn Beiyuan với giá chỉ hơn 4 USD, nhận xét: "Kinh tế không được tốt lắm. Đồ ăn ở đây sạch và chất lượng".

Ở phía doanh nghiệp, tình trạng dư thừa công suất trong hầu hết lĩnh vực, từ xe điện, tấm pin năng lượng mặt trời đến dịch vụ giao đồ ăn, đã châm ngòi cho một cuộc chiến mà người Trung Quốc gọi là "cạnh tranh xuống đáy" - một cuộc cạnh tranh khốc liệt đến mức hủy diệt.

Các ông lớn như Meituan, Alibaba và JD.com liên tục tung ra chương trình khuyến mại, phiếu giảm giá để giành giật khách hàng, kéo mặt bằng giá dịch vụ xuống thấp.

Chính phủ Trung Quốc nhận thức rõ nguy cơ giảm phát kéo dài có thể làm tê liệt nền kinh tế. Bắc Kinh đã khởi động chiến dịch chống "cạnh tranh xuống đáy", thúc giục các ngành công nghiệp cắt giảm sản xuất dư thừa, đồng thời đưa ra các biện pháp kích cầu như trợ cấp đổi thiết bị gia dụng cũ.

Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu Gavekal nhận định "hiện chưa có nhiều bằng chứng cho thấy nỗ lực này nâng giá cả lên", thậm chí còn có nguy cơ làm giảm đầu tư và tăng trưởng.

"Chỉ số túi xách cũ" - thước đo độc đáo về kinh tế Trung Quốc

Nếu phương Tây có "chỉ số son môi" (lipstick index) để đo lường kinh tế, thì sự bùng nổ của thị trường hàng hiệu cũ có thể được coi là một "chỉ số túi xách cũ" đặc trưng cho Trung Quốc. Thay vì mua túi Gucci, Prada mới toanh, giới trẻ và cả những người khá giả đang đổ xô đến các cửa hàng kho chứa hoặc ứng dụng chuyên bán đồ xa xỉ đã qua sử dụng.

Thị trường này đang bùng nổ một cách ngoạn mục, với mức tăng trưởng 35% trong năm nay, trong khi tổng chi tiêu cho hàng xa xỉ mới lại giảm gần 25% vào năm 2024. Điều này cho thấy một sự thay đổi sâu sắc trong tâm lý tiêu dùng.

Với một số người, đây là cách để duy trì vẻ ngoài sang trọng mà không phải tốn quá nhiều tiền. Một chiếc túi Celine hình hộp có thể có giá khoảng 680 USD thay vì hơn 4.000 USD. "Kiếm tiền khó khăn, tại sao không mua sắm ở những nơi như thế này để tiết kiệm?", một người tiêu dùng chia sẻ.

Tuy nhiên, sự trỗi dậy của thị trường hàng hiệu cũ không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn phản ánh sự thay đổi trong chuẩn mực xã hội. Trước đây, việc mua đồ cũ bị coi là "không thể chấp nhận". Giờ đây, tư tưởng này đã thay đổi. Giới trẻ thuộc gen Y và gen Z không còn ngại ngùng khi sử dụng đồ đã qua tay.

Hiện tượng này cũng phù hợp với các chuyển biến chính trị rộng hơn tại Trung Quốc. Sau một thập kỷ chiến dịch chống tham nhũng, việc phô trương sự giàu có một cách lộng lẫy không còn được khuyến khích, thậm chí có thể gây rắc rối. Việc mua đồ cũ là một cách để tránh bị chú ý quá mức.

Thói quen tiêu dùng mới: Ít tiền, vẫn sành điệu

Sự bùng nổ của thị trường hàng hiệu cũ là một ví dụ điển hình cho sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng của người Trung Quốc. Họ không còn chạy theo những món đồ đắt đỏ chỉ để thể hiện đẳng cấp, mà thay vào đó tìm kiếm giá trị thực.

Không chỉ có hàng hiệu cũ, các mặt hàng bình dân cũng đang được "tái định nghĩa". Các khách sạn cao cấp như Beiyuan Grand ở Bắc Kinh phải mở quầy hàng vỉa hè để bán các món ăn đặc sản với giá rẻ hơn. Đầu bếp Wang chia sẻ rằng anh bán được nhiều chim bồ câu chiên hơn trên vỉa hè, dù với giá thấp hơn 30%.

"Trong nhà hàng, mỗi ngày chúng tôi chỉ bán được 60-70 con", ông Wang chia sẻ. "Bây giờ, con số là khoảng 200".

Tương tự, dịch vụ giao đồ ăn trở thành "chiến trường" cạnh tranh khốc liệt, nơi các công ty liên tục giảm giá để thu hút khách hàng.

Điều này cho thấy một xu hướng mới, đó là người tiêu dùng vẫn muốn mua sắm, vẫn muốn tận hưởng những sản phẩm chất lượng, nhưng với một mức giá hợp lý hơn. Họ đang học cách chi tiêu thông minh, săn hàng giảm giá và tìm kiếm những món hời.

Sự bùng nổ của thị trường secondhand xa xỉ, cũng như câu chuyện về những quầy bồ câu chiên vỉa hè của khách sạn 5 sao, đều là những "mật mã" quan trọng. Chúng cho thấy người tiêu dùng Trung Quốc không hoàn toàn ngừng chi tiêu, mà đang trở nên thực tế, thông minh và có chọn lọc hơn. Họ đang tìm kiếm một phương trình giá trị mới nơi chất lượng, thương hiệu và giá cả phải giao nhau ở một điểm hợp lý hơn.

Đối với các doanh nghiệp, cả trong và ngoài Trung Quốc, việc giải mã được phương trình này sẽ là chìa khóa để tồn tại và phát triển. Kỷ nguyên của sự tăng trưởng dễ dàng và tiêu dùng không cần suy nghĩ đã qua. Giờ đây, cuộc chơi thuộc về những ai có thể cung cấp "sự sang trọng hợp túi tiền" hoặc "chất lượng cao cấp với giá bình dân".

Từ những chiếc túi hiệu đã qua sử dụng đến những món ăn đường phố được chế biến bởi đầu bếp khách sạn năm sao, một cuộc cách mạng trong tiêu dùng đang âm thầm diễn ra, hứa hẹn sẽ định hình lại bộ mặt kinh doanh của Trung Quốc trong nhiều năm tới.