Sẽ không còn chuyện “GDP bỗng dưng chạy mất”

Còn nhớ, trong một sự kiện diễn ra cách đây 3 năm, TS Lưu Bích Hồ - nguyên Viện trưởng Viện chiến lược chính sách thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư từng phát biểu: “Tôi thuộc phái hoài nghi các con số”. Ông dẫn ví dụ về chỉ tiêu tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của nền kinh tế và thấy rằng, điều phi lý là tăng trưởng GRDP (tổng sản phẩm trên địa bàn) của tỉnh nào cũng cao hơn mức trung bình cả nước.

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, lúc bấy giờ còn là Trưởng Ban Kinh tế Trung ương cũng thốt lên rằng "GDP tỉnh nào cũng tăng cao mà chỉ tiêu cả nước chỉ 5,5% thì không biết GDP chạy đi đâu?".

Những thắc mắc, những mối hoài nghi trên tới nay đã được lãnh đạo Tổng cục Thống kê lý giải với những trao đổi rất thẳng thắn. Ông Nguyễn Bích Lâm - Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho biết, trong những năm gần đây, Cục Thống kê cấp tỉnh tính toán và công bố chỉ tiêu GRDP phục vụ cho yêu cầu quản lý, điều hành về xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

GDP là chỉ tiêu kinh tế vĩ mô và phương pháp luận chỉ phù hợp tính cho toàn bộ nền kinh tế, nên phần lớn các nước chỉ tính GDP cho phạm vi cả nước. Tuy nhiên, theo ông Lâm, có một số nước như Trung Quốc, Indonesia, Thái Lan… và cả Việt Nam tính GDP cho phạm vi cấp tỉnh. Chính sự vận dụng “sáng tạo” này đã dẫn đến những con số chênh lệch “dở khóc, dở cười”!

Đơn cử, năm 2011, GDP của cả nước do Tổng cục Thống kê biên soạn và công bố, được các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước và quốc tế thống nhất sử dụng chỉ tăng 6,24% so với năm 2010. Trong khi đó, tốc độ tăng GRDP của các địa phương hầu hết đều cao hơn tốc độ tăng chung của cả nước. Trong số 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ 2 địa phương có tốc độ tăng GRDP thấp hơn cả nước; 61 địa phương khác cao hơn tốc độ tăng 6,24% do Tổng cục Thống kê công bố, trong đó 27 địa phương có tốc độ tăng trên 10%.

"Nếu tính theo số liệu GRDP do địa phương tính toán và công bố thì tốc độ tăng GDP của cả nước năm 2011 lên tới 10,81%, gấp 1,73 lần tốc độ tăng chung do Tổng cục Thống kê biên soạn và công bố", ông Lâm cho hay.

Tương tự, tốc độ tăng GDP của cả nước tính từ số liệu GRDP của các địa phương năm 2012 là 9,13%, gấp 1,74 lần so với tốc độ tăng 5,25% do Tổng cục Thống kê biên soạn. Đáng chú ý là mặc dù năm 2012 kinh tế thế giới và kinh tế nước ta tiếp tục gặp khó khăn, nhưng không có địa phương nào biên soạn và công bố tăng trưởng GRDP thấp hơn tốc độ tăng 5,25% của cả nước, thậm chí vẫn có 21 địa phương tăng GRDP trên 10%.

"Rõ ràng, số liệu GRDP do hầu hết các địa phương biên soạn và công bố những năm gần đây chưa phản ánh sát thực trạng và sát năng lực sản xuất của các địa phương. Những số liệu này đã ảnh hưởng đến chất lượng của nhiều chỉ tiêu kinh tế - xã hội khác của địa phương như: Năng suất lao động xã hội, GRDP bình quân đầu người, cân đối thu chi ngân sách và nhiều chỉ tiêu kinh tế - xã hội tổng hợp khác. Theo đó, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng công tác xây dựng, chỉ đạo, điều hành các chủ trương, chính sách, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn", Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho biết.

Mặt khác, ông Lâm cũng chia sẻ rằng, số liệu GRDP tính toán thiếu chính xác này còn ảnh hưởng đến chất lượng số liệu thống kê tài khoản quốc gia nói riêng và hệ thống thông tin thống kê nói chung của cả nước, làm cho các đối tượng sử dụng thông tin thống kê bị lúng túng, giảm sút lòng tin đối với thông tin thống kê và vai trò, vị thế của ngành Thống kê.

Nói về việc tính GRDP, ông Hà Quang Tuyến, Vụ trưởng Vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia (Tổng cục Thống kê) cho biết, cơ quan này đang phải chịu nhiều áp lực lớn. Trong đó, ông Tuyến cho biết, thời gian công bố số liệu GRDP cho các địa phương thống nhất sử dụng rất sớm.

Cụ thể, số liệu GRDP ước tính 6 tháng vào ngày 30 tháng 5; số liệu GRDP sơ bộ 6 tháng và ước tính cả năm vào ngày 30 tháng 11. Với thời gian công bố số liệu GRDP của các kỳ nêu trên, đòi hỏi các bộ, ngành không những đáp ứng yêu cầu về số lượng nguồn thông tin mà còn phải cung cấp đảm bảo thời gian quy định.

Bên cạnh đó, đại diện Tổng cục Thống kê cũng chia sẻ: Qua theo dõi thông tin cho thấy, các địa phương xây dựng báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng cấp tỉnh, về mục tiêu tăng trưởng kinh tế nhiều địa phương vẫn đặt ra ở mức cao. Về mặt nào đó sẽ gây áp lực đối với việc đánh giá kết quả thực hiện của Tổng cục Thống kê sau này.

Trên thực tế, từ năm 2010, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê đã ban hành Đề án: “Khắc phục chênh lệch số liệu GDP giữa Trung ương và địa phương”. Đề án này triển khai thực hiện từ năm 2011 đến nay, nhưng tình trạng chênh lệch số liệu vẫn không được cải thiện, thậm chí còn tiếp tục gia tăng.

Sự chênh lệch giữa tổng GRDP so với GDP trong những năm qua chủ yếu bắt nguồn từ quy trình phân công, phân cấp cho các Cục Thống kê địa phương biên soạn số liệu GRDP không còn phù hợp với thực tế khách quan. Trên ý nghĩa đó mà xét thì sự chênh lệch số liệu này chỉ có thể được khắc phục khi đổi mới quy trình biên soạn. Đó là lý do Đề án “Đổi mới quy trình biên soạn số liệu tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương” ra đời.

Theo kế hoạch, năm 2016 Tổng cục Thống kê thực hiện “tính thử” số liệu GRDP cho các địa phương để rút kinh nghiệm cho tính chính thức vào năm 2017. Tiến hành rà soát, tính lại số liệu GRDP thời kỳ 2011-2015, thông báo cho các địa phương làm căn cứ xây dựng mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội 5 năm và hàng năm giai đoạn 2016 – 2020; đồng thời làm năm gốc so sánh để tính GRDP cho địa phương.

Bích Diệp