Sập bẫy Muaban24: Lòng tham mù quáng và tâm lý thời thượng

(Dân trí) - “Một hệ thống tồn tại bằng sự lừa mị thì giá trị đó là giá trị ảo, thì tất yếu nó sẽ đổ vỡ”, TS Trịnh Hòa Bình, Viện Xã hội học Việt Nam nói.

Để tìm hiểu rõ hơn về cách thức hoạt động, gia tăng hội viên với tốc độ chóng mặt của Muaban24, chúng tôi đã trao đổi với TS Trịnh Hòa Bình, viện Xã hội học Việt Nam
 
Ông Bình cho rằng Muaban24 đã giăng hai bẫy lòng tham và tâm lý thời thượng để lôi kéo phát triển hội viên.
 
Sập bẫy Muaban24: Lòng tham mù quáng và tâm lý thời thượng
Theo TS Trịnh Hòa Bình thì không chỉ đánh vào lòng tham kiếm tiền dễ, Muaban24 còn đánh vào tâm lý thời thượng sự hào nhoáng của Thương mại điện tử để câu kéo hội viên
 
Muaban24 mới chỉ đi vào hoạt động hơn một năm nhưng đã phát triển được mạng lưới hội viên rất lớn. Dưới góc độ nhà tâm lý học, ông có thể nói rõ hơn yếu tố gì làm nên sự phát triển đó?

Nó vừa là thương mại điện tử vừa là tận dụng công nghệ kỹ thuật cao để tuyên truyền phát triển hệ thống, nó lại tích hợp với các yếu tố sức mạnh lây lan của bán hàng đa cấp.

Tuy nhiên Muaban24 đã phát triển tới những vùng sâu mà ở đó khách hàng lần đầu tiên được dạy cách sử dụng máy tính? Thương mại điện tư với họ càng hoàn toàn xa lại với họ?

Ở đây, lòng tham lại trở về yếu tố chính dẫn dắt việc tham gia. Điều này lý giải vì sao những người làm gì với CNTT, không biết click chuột, không biết sử dụng máy tính nhưng người ta vẫn tham gia. Bởi vì người ta thấy món lợi trước mắt.

Tuy nhiên, cũng có những người đến với công ty khi đã có một công việc ổn định có thu nhập cao, thậm chí có những người có địa vị được kính nể trong xã hội. Vậy điều gì mà Muaban24 hấp dẫn những đối tượng này?

Những nhân viên phát triển mạng lưới của họ, tạm gọi những nhân vật đó đóng vai trò thuyết giáo. Họ đã được đào tạo, họ có đủ các tài liệu cần thiết, để không chỉ đánh vào lòng tham của con người.

Đội ngũ chuyên nghiệp này đánh vào cả cái tâm lý thời thượng của một bộ phận thích chơi nổi, thích thời thượng, thích mới, tân kỳ.

Ông nói rõ hơn về yếu tố thời thượng tác động gì đến việc lôi kéo hội viên này?

Muaban24 dụ dỗ rằng những người nhập cuộc này là những người tiên tiến, văn minh, những người đi trước thời đại.

Bên cạnh mối lợi, lòng tham thì đó là những công việc có tính chất thời thượng, mới mẻ, thể hiện sự văn minh. Họ đủ lý luận để nói rằng thương mại điện tử là nghề của thời kỳ mới.

Muaban24 cũng cố gắng thu hút những nhân vật có hình ảnh tốt thì nó sẽ thôi thúc, và có tác dụng động viên, lôi kéo được nhiều người hơn. Vì trong xã hội truyền thống của chúng ta vẫn có sự kỳ thị kinh doanh mạng, cho nên nếu có những người có hình ảnh, người công chúng tham gia sẽ làm cho những người khác không ngần ngại.
Sập bẫy Muaban24: Lòng tham mù quáng và tâm lý thời thượng
Công an đọc lệnh bắt khẩn cấp Ngô Văn Huy, Chủ tịch HĐQT Muaban24
(Ảnh: Vũ Văn Tiến - Hồng Kỹ) 
 
Trong câu chuyện phát triển mạng lưới, chắc chắn một lúc nào đó sẽ xuất hiện sự nghi ngờ về động cơ hoạt động, tính pháp lý của việc phát triển hội viên. Ông có thể lý giải hiện tượng tại sao một số người thực sự nghi ngờ nhưng lại không muốn tìm hiểu sâu hơn về nghi ngờ đó?
 
Thứ nhất, phải nói là đội ngũ thuyết giáo của Muaban24 thật sự chuyên nghiệp, đội ngũ thuyết giáo này sẽ gieo rắc cho hội viên của họ rằng số đông như thế này thì không có chuyện sai.

Thứ 2 họ thấy lợi ích nhân lên, họ phát triển 5,6 thành viên là có lợi ngay. Kể cả có một lúc nào đó thoảng họ có nghĩ rằng là chuyện này có gì đó không minh bạch lắm, họ nghĩ rằng bây giờ nó chồng đống lên nhau, tất cả những người dưới từng tầng từng tầng gom góp cho người trên.

Trong trường hợp Muabán 24, như tôi chứng kiến thì niềm tin bị đẩy lên tới mức mê hoặc.  Cụ thể, khi công an khám xét trụ sở công ty tại tầng ba thì tầng một vẫn diễn ra hoạt động bình thường. Dưới góc độ tâm lý có thể giải thích thái độ an nhiên đến kỳ lạ của hội viên Muaban24 như thế nào?

Trong trường hợp Muaban 24 thì số người mà an nhiên vẫn tiếp tục hành nghề khi mà bộ sậu của nó đã bị tóm rồi thì cũng phải phân loại. Có những người bị lừa mị , có những ngộ nhận. Đặc biệt, có những người biết mười mươi là sai nhưng chừng nào nó còn hoạt động được, chưa rời được mình và mình có lợi thì họ vẫn làm.Vẫn là xung quanh câu chuyện lợi nhuận.

Có 1 bộ phận có đạo lý thì lại vô cảm và chai lỳ, kể cả biết việc mình làm là không chân chính nhưng người ta vẫn cứ làm vì người ta nghĩ còn lâu mới sờ đến mình, vì họ cũng không phải là người cầm đầu, không đầu têu nên trừ mình ra.

Từ đầu tới giờ chúng ta đang nói trong hệ thống Muaban24 có nhiều thành phần được môi giới từ nông dân, tri thức, doanh nhân… Tại sao họ tạo được khối đồng nhất không có sự phân biệt hay kỳ thị ở đây?

Trong kinh doanh mạng nó đạt được sự bình đẳng, “trạng thái dân chủ”, và đề cao sự chủ động của mỗi thành viên. Có một số người gia nhập sau có thể còn có thu nhập cao hơn người thu nhập trước.

Nếu ai đó có địa vị XH, có học vấn cao hơn trong hệ thống đó người ta gặp nhau người ta vẫn trân trọng, phẩm cấp, học vấn của người đó. Thế nhưng bên cạnh đó nếu họ không có nhiều bằng mà vẫn kiếm được cao hơn, bằng các mối quan hệ đó thì vẫn đạt được sự kính trọng chẳng kém.

Người đã có địa vị cao không để bị rẻ rúng, không bị thấp đi, còn những người chưa từng có địa vị XH cao thì dường như tự nhiên khám phá bản thân mình, cảm thấy vững tin hơn, khẳng định mình hơn.

Khi tham gia vào môi trường đa cấp, bản thân đa cấp nó sẽ tạo ra một trật tự mới. Trật tự này nó tạo niềm say mê, đưa lên sự thôi thúc cho những người ngày hôm nay chưa có thu nhập cao, vẫn có thể đạt được thu nhập cao như thế bằng lao động.

 Trên thực tế với hệ thống thuyết khách tạo dựng sự u mê có bài bản như vậy thì Muaban24 có thể xảy ra khả năng tự đổ vỡ được không?

 Nhìn từ bên ngoài, một hệ thống tồn tại bằng sự lừa mị thì giá trị đó là giá trị ảo, thì nó sẽ đổ vỡ.

Còn ở bên trong thì câu chuyện lợi ích sẽ đấu tranh với nhau. Hệ thống đó thực ra không bền được bởi vì theo như thông tin ban đầu chúng ta nhận được thì số lượng gian hàng thật sự có hàng hóa để bán rất có hạn. Kinh doanh phải dựa trên sản xuất, muốn bán hàng thì phải có hàng, nếu hàng ít quá thì rõ ràng có câu chuyện khuất tất xảy ra.

Chúng ta cũng lên án ở đây là chỗ khuất tất, chỗ đánh vào lòng tham. Muaban24 như báo chí nêu trong thời gian qua,  không chỉ một góc khuất mà có rất nhiều góc khuất. Đã có một bộ phận ở trên được hưởng lợi quá nhiều. Bởi vậy nên mô hình kiểu Muaban24 không thể phát triển bền vững được.
 
Thông Chí