Ông Tập đích thân chỉ đạo chặn thương vụ IPO thế kỷ của “con cưng” Jack Ma?

Phát ngôn gây sốc

Theo như WSJ dẫn một số nguồn tin từ Bắc Kinh cho biết, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bày tỏ sự không hài lòng với phát ngôn của tỷ phú Jack Ma - ông chủ của Ant Group - về hệ thống ngân hàng Trung Quốc vào hồi tháng trước.

Xuyên suốt 21 phút trong bài phát biểu tại một sự kiện hôm 24/10, tỷ phú Jack Ma đã chỉ trích chiến dịch kiểm soát rủi ro tài chính của Bắc Kinh. Theo ông, các cơ quan cũng như chính quyền quản lý chỉ tập trung vào giải quyết những rủi ro mà lại bỏ qua sự phát triển.

Chưa hết, “cha đẻ” của Ant Group còn cáo buộc các ngân hàng lớn của Trung Quốc hành xử như “những tiệm cầm đồ”, điều này kìm hãm sự phát triển công nghệ... Ông cho biết muốn giúp giải quyết các vấn đề tài chính của Trung Quốc thông qua đổi mới.

Tuyên bố trên của Jack Ma đã đẩy mối quan hệ căng thẳng suốt nhiều năm với chính quyền Bắc Kinh lên đỉnh điểm. Nguồn tin trên còn mô tả Chủ tịch Tập cùng nội các Trung Quốc đã rất tức giận vì phát biểu này.

Các tập đoàn công nghệ là vũ khí để Trung Quốc thực hiện tham vọng dẫn đầu công nghệ toàn cầu. Tuy nhiên, Bắc Kinh vẫn muốn siết chặt kiểm soát nhóm doanh nghiệp này do lo lắng về tầm ảnh hưởng và tốc độ phát triển nhanh chóng của các nền tảng thanh toán điện tử.

Ngay sau phát biểu trên, ông Tập ra lệnh cho các cơ quan quản lý của Trung Quốc điều tra Ant Group. Sau đó, chính quyền Bắc Kinh đề xuất các quy định quản lý tài chính mới và triệu tập Jack Ma. Ông Tập đã cho thấy sự khoan dung đang giảm dần với các doanh nghiệp tư nhân lớn của Trung Quốc.

Cuối cùng, Ant Group thông báo ngừng đợt phát hành cổ phiếu ra công chúng lần đầu tại Thượng Hải và Hong Kong hôm 3/11. Trước đó, Ant Group kỳ vọng huy động 39,6 tỷ USD và đạt định giá 310 tỷ USD, qua đó trở thành công ty tài chính giá trị nhất thế giới.

Mạnh tay cả với những “thế lực khổng lồ”

Từ khi ông Tập lên nắm quyền cuối năm 2012, Bắc Kinh đã có những biện pháp xử lý vi phạm của một số doanh nghiệp tư nhân hàng đầu quốc gia này.

Tỷ phú Wang Jialin từng giàu nhất Trung Quốc của Tập đoàn bất động sản Dalian Wanda và Wu Xiaohui của tập đoàn bảo hiểm Anbang thuộc nhóm những doanh nhân phải đối mặt với các biện pháp mạnh tay từ Chính phủ.

“Chủ tịch Tập không màng đến việc bạn giàu thế nào, điều mà ông ấy quan tâm là sau khi giàu có, bạn điều chỉnh lợi ích của bản thân thế nào với lợi ích quốc gia” - một lãnh đạo cao cấp Trung Quốc nói.

Theo thống kê, Ant được khoảng 70% người Trung Quốc sử dụng, môi giới cho hơn 20 triệu doanh nghiệp nhỏ và 500 triệu cá nhân vay vốn. Nền tảng cũng điều hành quỹ tương hỗ lớn nhất cả nước và bán nhiều sản phẩm tài chính khác. Ant tập trung vào những đối tượng mà các ngân hàng truyền thống bỏ qua từ lâu. Công ty cũng không phải tuân thủ những quy định khắt khe và yêu cầu về vốn dành cho ngân hàng thương mại.

Ông Tập đã siết chặt các quy định tài chính sau khi thị trường chứng khoán Trung Quốc sụp đổ năm 2015. Tuy vậy, Bắc Kinh cũng đánh giá cao lợi ích từ các công ty như của Jack Ma. Với những ứng dụng thanh toán và hoạt động tín dụng, các công ty này thay đổi hành vi tiêu dùng của người Trung Quốc, cung cấp vốn cho doanh nghiệp nhỏ.

“Mối quan hệ giữa Ant Group và Chính phủ luôn rất phức tạp” - Giáo sư Eswar Prasad tại Đại học Cornell, người từng đứng đầu khu vực Trung Quốc của Quỹ Tiền tệ quốc tế đánh giá.

Theo ông, Ant không còn quá lớn và quá ảnh hưởng với các cơ quan quản lý Trung Quốc. Bài phát biểu của Jack Ma hồi tháng 10 là động cơ thúc đẩy chính phủ hành động.

Khởi điểm của Ant là Alipay. Năm 2004, Alipay ra đời như một dịch vụ tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch thanh toán trên Taobao. Năm 2008 khi còn làm CEO Alibaba, Jack Ma cũng từng nói tại một sự kiện rằng các ngân hàng truyền thống ở Trung Quốc phớt lờ những doanh nghiệp thực sự cần vốn. Năm 2011, Jack Ma đã tách Alipay ra khỏi Alibaba.

“Nếu các ngân hàng không thay đổi, chúng ta sẽ thay đổi họ” - ông khẳng định. Nhà sáng lập Alibaba tiết lộ đã hình dung ra “một hệ thống cho vay toàn diện đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp nhỏ”.

Đến năm 2013, với vai trò Chủ tịch Alibaba, Jack Ma tiếp tục nhắm vào các ngân hàng truyền thống khi nói tại một sự kiện ở Thượng Hải rằng Trung Quốc không thiếu ngân hàng hoặc các tổ chức đổi mới, mà cần một tổ chức tài chính có thể thúc đẩy sự tăng trưởng của kinh tế Trung Quốc thập kỷ tới.

“Ngành công nghiệp tài chính cần một kẻ ngoại đạo mang đến những thay đổi” - ông nói.

Thời điểm đó, Alipay tạo ra một quỹ tương hỗ trên thị trường trực tuyến, được thiết kế để người dùng kiếm được tiền từ tiền điện tử trong ví của Alipay. Nó đã lập tức thành công. Nhiều khách hàng chuyển tiền ở tài khoản ngân hàng sang quỹ mới để kiếm lời.

Không ít nhà băng phàn nàn rằng Alipay đang bòn rút tiền gửi của ngân hàng. Vào năm 2014, Alipay cùng với các doanh nghiệp tài chính khác của Alibaba được hợp nhất thành Ant Financial Services Group, nay là Ant Group.

Còn cơ hội, nhưng không nhiều

Trước khi bị hoãn, thương vụ IPO kép tại Hồng Kông và Thượng Hải của Ant Group thu hút được ít nhất 3.000 tỷ USD từ các nhà đầu tư cá nhân, còn các nhà đầu tư tổ chức đã đăng ký mua 76 tỷ cổ phiếu của hãng tài chính này.

Nhiều nguồn tin cho biết đợt chào sàn của Ant Group đã thu hút lượng lớn quỹ đầu tư toàn cầu cũng như các nhà đầu tư nhỏ lẻ với số lượng đăng ký mua kỷ lục, đẩy lượng tiền mặt trong hệ thống ngân hàng Hồng Kông lên mức đỉnh với 458,2 tỷ HKD (tương đương 59,1 tỷ USD). Cơ quan tiền tệ đã phải can thiệp hơn 20 lần trong một tháng qua để duy trì tỷ giá đồng HKD với đồng USD trong biên độ giao dịch.

Sau IPO, Ant Group dự kiến có vốn hóa khoảng 315 tỷ USD, vượt JPMorgan và gấp 4 lần Goldman Sachs.

Tuy nhiên, sau bài phát biểu của Jack Ma, hôm 2/11, các cơ quan giám sát tài chính hàng đầu Bắc Kinh đã cho triệu tập ông. Bắc Kinh cũng ban hành dự thảo về hoạt động tín dụng vi mô, quy định về vốn và quy tắc hoạt động chặt chẽ hơn đối với một số doanh nghiệp tín dụng tiêu dùng của Ant.

Tuy nhiên, cú sốc lớn đến vào ngày 3/11. Hôm đó, sàn giao dịch Thượng Hải đình chỉ IPO của Ant Group với lý do “những thay đổi về quy định”. Thông báo được đưa ra chỉ vỏn vẹn hai ngày trước hôm dự kiến diễn ra thương vụ IPO trị giá 35 tỷ USD.

Ant Group có thể cố gắng để IPO lại. Giới đầu tư tin rằng doanh nghiệp của Jack Ma sẽ tái cơ cấu các đơn vị, đánh giá lại mô hình kinh doanh, đáp ứng các quy định mới của Bắc Kinh. Tuy nhiên, giới phân tích nhận định ngay cả khi trở lại, công ty sẽ không có được mức định giá cao ngất và không huy động được nhiều tiền như mục tiêu ban đầu.