Người Việt từ già tới trẻ có thể phải trả thêm tiền để tái chế giấy, nhựa

Chi phí tái chế quá lớn

Hôm nay (28/7), hội thảo góp ý về định mức chi phí tái chế (Fs) và chính sách về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu ở Việt Nam (EPR) được tổ chức tại TPHCM.

Bà Chu Thị Vân Anh, Tổng thư ký Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA), nêu nhiều điểm đáng chú ý về hệ số Fs còn cao, bất hợp lý và quy định triển khai EPR còn nhiều bất cập.

Theo đó, một số định mức chi phí tái chế Fs trong dự thảo vẫn cao hơn cả mức Fs trung bình của 14 nước Tây Âu là các nước rất phát triển và có chi phí đắt đỏ. Bà Vân Anh nêu ví dụ Fs dự thảo của nhôm cao gấp 1,26 lần, của thủy tinh cao hơn 2,12 lần.

Đại diện VBA tính toán với dự thảo ngày 26/7, riêng với 3 loại bao bì chính là giấy, nhựa và kim loại, các doanh nghiệp sẽ phải đóng phí tái chế ước tính 6.127 tỷ đồng mỗi năm, chưa kể phí tái chế cho nhiều loại bao bì, sản phẩm thải bỏ khác.

"Đây là một khoản chi phí rất lớn, sẽ gây rất nhiều thách thức cho doanh nghiệp và đẩy giá sản phẩm tăng cao, đặc biệt trong tình trạng kinh tế khó khăn như hiện nay. Riêng 6 tháng đầu năm có đến 100.000 doanh nghiệp phải đóng cửa và số người thất nghiệp đã lên tới 1,07 triệu người", bà Vân Anh nói.

Theo tính toán từ VBA, giá sản phẩm cao cũng sẽ ảnh hưởng lớn đến đời sống nhân dân. Với mức Fs đề xuất cho chai nhựa cứng PET, giá thành mỗi chai nước 500 ml bị tăng lên 61 đồng, tương đương mức tăng giá 1,62%. Chưa kể,  bao bì carton, thùng đựng, phương tiện vận chuyển… đều phải đóng góp phí tái chế, khiến mức tăng giá có thể phải tăng gấp đôi mức nêu trên.

Tính trung bình, mỗi người Việt Nam, từ trẻ sơ sinh đến người già sẽ phải đóng góp ít nhất 61.000 đồng mỗi năm, chỉ cho phí tái chế 3 loại bao bì nói trên, đại diện VBA nói.

Bà Vân Anh chỉ ra nguyên nhân chính của dự thảo Fs cao bất hợp lý là chưa tính đúng, tính đủ, chưa trừ đi giá trị vật liệu thu hồi được theo nguyên tắc kinh tế tuần hoàn.

Fs dự thảo chỉ là giá trị trung bình của 2 nghiên cứu có đề xuất Fs cao (của nhóm chuyên gia tư vấn và Hiệp hội Tái chế), bỏ qua 2 nghiên cứu khác có đề xuất Fs thấp hơn từ Đại học Kinh tế Quốc dân và Liên minh Tái chế Việt Nam PRO.

Kiến nghị kéo dài thời gian áp dụng quy định

Bà Huỳnh Thị Mỹ, Tổng thư ký Hiệp hội Nhựa cho biết ngành nhựa Việt Nam năm 2022 tiêu thụ 9,2 triệu tấn nguyên liệu, trong đó nhóm bao bì chiếm 38%, tương đương gần 3,5 triệu tấn. Tuy nhiên, ngành tái chế nhựa Việt Nam mới bước vào giai đoạn đầu, đang gặp nhiều khó khăn.

Ngành bao bì nhựa là ngành gia công với công nghệ đơn giản, dễ làm nên biên lợi nhuận rất thấp, chỉ xoay quanh khoảng 5%, hay khoảng 10 tỷ đồng/năm cho doanh nghiệp có doanh số trung bình 200 tỷ đồng/năm. Với mức phí Fs như đề xuất của Bộ Tài nguyên và Môi trường, riêng tiền đóng góp tái chế đã chiếm gần 40% lợi nhuận của doanh nghiệp.

"Lãi đã ít, đóng góp lại lớn, ngành nhựa Việt Nam đứng trước nguy cơ chưa kịp lớn đã teo tóp", bà Mỹ nói. Đồng thời, vị đại diện này đề nghị cần xem xét lại mức Fs cho phù hợp, không để hàng nghìn doanh nghiệp và người tiêu dùng Việt phải đóng góp quá cao chỉ để hỗ trợ cho vài chục doanh nghiệp tái chế.

Một số hiệp hội, doanh nghiệp khác tham dự hội thảo cũng đưa ra các kiến nghị cụ thể. Đại diện Sabeco cho rằng nên áp dụng hệ số Fs cho nhôm bằng 0% hoặc 0,1%. Đồng thời, trong 1 năm đầu (2024 - 2025), Bộ Tài nguyên & Môi trường hướng dẫn doanh nghiệp thi hành, chưa xử phạt.

Đại diện Tiểu ban rượu vang và rượu mạnh cũng cho rằng ngoài Fs hợp lý thì có thời gian hợp lý để doanh nghiệp phân bổ chi phí, tránh ảnh hưởng tới tỷ lệ lạm phát.

Một số ý kiến khác nêu cần thay đổi cách nộp đóng góp tái chế từ nộp tạm ứng vào đầu năm 2024 sang nộp theo quyết toán số lượng thực tế khi kết thúc năm 2024 (tức nộp vào tháng 4/2025) để doanh nghiệp vẫn thực hiện đầy đủ trách nhiệm tái chế mà tháo gỡ được khó khăn về vốn. 

Ngoài ra, các hiệp hội kiến nghị áp dụng hệ số Fs bằng 0 hoặc 0,1 cho các bao bì, sản phẩm có giá trị vật liệu thu hồi cao hơn chi phí tái chế như kim loại, giấy carton, nhựa cứng; áp dụng hệ số 0,2 cho chai lọ thủy tinh; hệ số 0,2 hoặc 0,3 cho giấy hỗn hợp; hệ số 0,3 cho bao bì đơn vật liệu mềm; 0,5 cho bao bì đa vật liệu mềm...

Chi phí tái chế Fs không bắt buộc

Theo quy định của Luật Bảo vệ Môi trường, bắt đầu từ năm 2024, nhà sản xuất, nhập khẩu phải thực hiện trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì của nhà sản xuất, nhập khẩu (EPR). Thực hiện trách nhiệm này, doanh nghiệp được lựa chọn hình thức tổ chức tái chế sản phẩm, bao bì hoặc đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ Môi trường Việt Nam để hỗ trợ tái chế.

Khi lựa chọn đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ Môi trường Việt Nam, số tiền doanh nghiệp phải đóng được tính theo công thức F = R.V.Fs.

Trong đó: F là tổng số phải đóng; R là tỷ lệ tái chế bắt buộc của từng loại sản phẩm, bao bì. V là khối lượng sản phẩm, bao bì sản xuất, đưa ra thị trường và nhập khẩu trong năm thực hiện trách nhiệm tái chế. Còn Fs là định mức chi phí tái chế hợp lý, hợp lệ đối với một đơn vị khối lượng sản phẩm, bao bì.

Ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Tài nguyên và Môi trường, khẳng định, theo quy định hiện hành, các doanh nghiệp được lựa chọn hình thức thực hiện trách nhiệm tái chế.

Chỉ khi doanh nghiệp lựa chọn hình thức đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ Môi trường Việt Nam để hỗ trợ tái chế thì mới phải thực hiện Fs. Như vậy, Fs không phải là bắt buộc, mà khuyến khích các doanh nghiệp tự tổ chức tái chế, không cần đóng Fs để tối ưu chi phí và hiệu quả tái chế.