Ngân hàng chấp nhận “hy sinh” lợi nhuận để tái cơ cấu?

Bên hành lang Quốc hội ngày 28/11, TS.Trần Hoàng Ngân, chuyên gia kinh tế đã chia sẻ với báo giới về xử lý nợ xấu, lợi nhuận ngân hàng.

Năm 2013 sắp kết thúc, ông nhìn nhận thế nào về bức tranh của ngành ngân hàng thời gian qua?

Chúng ta thấy rằng, dư nợ tín dụng tăng không cao, trong khi đây nguồn thu chính của các ngân hàng thương mại (NHTM). Các NHTM đang chấp nhận hy sinh khoản lợi nhuận của mình để tái cơ cấu ngân hàng, nên việc lợi nhuận ngành ngân hàng năm nay rất thấp là điều dễ hiểu.

Vấn đề của các NHTM hiện nay là phải tranh thủ thời gian này để tái cơ cấu, nâng cao năng lực cho vay, năng lực cán bộ, năng lực tín dụng… để đón đầu cho những năm sau. Với quyết tâm của toàn ngành, từ 2015 trở đi, hệ thống ngân hàng sẽ vững mạnh hơn.

Tăng trưởng tín dụng là đề tài “nóng” trên các báo thời gian gần đây. Mục tiêu đưa ra là 12% nhưng có vẻ khó đạt, ông đánh giá sao về vấn đề này? Đâu là mức tăng trưởng hợp lý cho tín dụng ngân hàng năm tới?

Tôi cho rằng, tăng tín dụng năm nay khoảng 10 - 11% là hợp lý. Vấn đề cốt lõi hiện nay là nên ưu tiên cho chất lượng tăng trưởng tín dụng. Các báo cáo của ANZ, IMF đều cho rằng, Việt Nam sẽ tăng trưởng nhanh ở những năm 2016. Còn từ nay đến 2015 vẫn là chấp nhận tăng trưởng ở mức hợp lý, còn lại ưu tiên ổn định kinh tế vĩ mô.

Với tình hình như vậy, để đáp ứng được nguồn trái phiếu Chính phủ phát hành 400 nghìn tỷ đồng năm 2014 và để đáp ứng vốn cho nền kinh tế, cung tín dụng năm sau sẽ vào khoảng 12 - 15%, tức là khoảng 500 nghìn tỷ đồng.

Các ngân hàng thương mại đang xếp hàng bán nợ xấu, vậy khả năng giải quyết “các món hàng” này của VMAC nên được nhìn nhận thế nào?

Theo đánh giá của tôi, VAMC không phải là công ty mua nợ mà chỉ là công ty xác nhận nợ. VAMC kiểm chứng lại tài sản nợ xấu của NHTM đang bị doanh nghiệp mắc nợ. Nếu khoản nợ xấu đó đã trích lập dự phòng 20% rồi thì khoản nợ 100 tỷ đồng chỉ được xác nhận là 80 tỷ.

Rõ ràng, VAMC chỉ làm nhiệm vụ đó. Nó giống như trạm đầu tiên của Ngân hàng Nhà nước trước khi quyết định cho NHTM có nợ xấu vay. Như vậy, nó là đơn vị thẩm định bước đầu về tài sản nợ xấu của NHTM.

Nhưng đó là một nghệ thuật rất tốt trong xử lý nợ xấu của Việt Nam. Bởi bây giờ làm sao mà mua được nợ xấu, ai dám mua nợ xấu, người mua liệu có bán được nợ xấu không khi thị trường bất động sản chưa khởi sắc? Cho nên tốt nhất là mình trì hoãn khoản nợ xấu đó lại một thời gian, có thể là 2 năm, 3 năm hoặc 5 năm.

Với yêu cầu trích lập dự phòng rủi ro đến 20%, có vẻ như ngân hàng thương mại đang phải chịu thiệt thòi lớn?

Và với cách làm này, khi yêu cầu NHTM trích dự phòng 20%, họ đã phải chịu thiệt hại rồi. NHTM đâu có được chia cổ tức vì đã phải trích lập dự phòng 20%.

Ở đây tôi muốn đề cập lại vấn đề, vì sao các NHTM tiếp tục đem nợ xấu đến bán cho VAMC? Điều này có thể lý giải là bản thân ngân hàng đã không che giấu được nữa. Vì che giấu nợ xấu nên Ngân hàng Nhà nước đã mở cho họ một cánh cửa: Anh hãy mang nợ xấu đến VAMC để bán rồi chúng tôi sẽ thẩm định. Sau đó, chúng tôi sẽ cấp cho anh giấy để anh đến Ngân hàng Nhà nước giúp tái chiết khấu, để anh có thêm dòng vốn.

Cách xử lý này hay ở chỗ làm giảm áp lực cạnh tranh vốn. Như chúng ta thấy, hiện nay tình trạng cạnh tranh trong huy động vốn đã giảm đi vì NHTM có được nguồn vốn vay từ Ngân hàng Nhà nước.

Tuy nhiên, Ngân hàng Nhà nước phải kéo giảm thêm lãi suất, tiếp tục hỗ trợ cho NHTM vì nếu Ngân hàng Nhà nước chiết khấu cho NHTM với lãi suất thấp thì NHTM sẽ có điều kiện bơm vốn ra thị trường với lãi suất thấp. Có như vậy, thì mới giảm được lãi suất.

Vậy theo ông, hiện nay lãi suất bao nhiêu là phù hợp? Trong năm tới, chúng ta phải huy động hơn 400 nghìn tỷ đồng trái phiếu Chính phủ thì làm sao giảm được lãi suất?

Hiện nay với nhà ở xã hội, Ngân hàng Nhà nước chỉ cho NHTM vay với lãi suất khoảng hơn 4%, các NHTM tham gia chương trình cho vay được hưởng một khoản phụ phí.

Một điểm rất thuận lợi khác là năm 2013, lạm phát chỉ khoảng từ 6 đến 6,5% là tối đa, trong khi trước đây chúng ta dự báo tới 7-8%... Như vậy, đây là cơ hội vàng để lãi suất trái phiếu Chính phủ có thể kéo từ 8% xuống còn đến 6 hoặc 6,5%. Ngân sách Nhà nước sẽ giảm gánh nặng cho việc trả lãi nguồn vốn vay từ trái phiếu Chính phủ sẽ phát hành trong thời gian tới.

Vấn đề là chúng ta phải mạnh dạn và cần có sự hỗ trợ của Ngân hàng Nhà nước vì đây là người giữ cung tiền. Ngân hàng Nhà nước thời gian qua đã làm rất tốt việc kéo giảm lãi suất rồi, nhưng còn cần phải tiếp tục kéo xuống nữa để giúp nền kinh tế phục hồi.

Như vậy, khi Ngân hàng Nhà nước đã có thông điệp hạ tiếp lãi suất, chúng ta đã kiểm soát lạm phát thì hạ tiếp được lãi suất. Khi đó nền kinh tế mới có khả năng hấp thụ được vốn. Chứ với lãi suất hiện nay, khả năng hấp thụ vốn vẫn chưa đạt kết quả cao.

Mục tiêu Ngân hàng Nhà nước đặt ra là đến 2015 sẽ giải quyết xong nợ xấu. Theo đánh giá của ông, với cách mua bán như hiện nay có thực hiện được mục tiêu này không?

Hiện nay, Chính phủ đang có nhiều giải pháp khác bên cạnh VAMC, bản thân NHTM có nợ xấu cũng phải lo tự trích lập dự phòng. Nếu không bán được nợ xấu cho VAMC thì cũng vẫn phải trích lập. Thứ nữa là thời gian qua, Chính phủ đã cùng với bộ ngành tạo nhiều gói kích thích kinh tế, như gói 170 nghìn tỷ đồng trái phiếu Chính phủ, gói hỗ trợ cho thị trường nhà ở, hiện đang tháo tiếp các vấn đề liên quan đến miễn giảm thuế…

Tất cả các chính sách đó, cùng với chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước hợp thành bài toán tổng thể giải quyết nợ xấu, chứ không phải chỉ một mình Ngân hàng Nhà nước đơn độc thực hiện.

Cùng với đó là quyết tâm trong quá trình tái cơ cấu nền kinh tế. Vì trong nợ xấu này có nợ xấu của các tập đoàn, doanh nghiệp Nhà nước nên mình phải đẩy nhanh quá trình tái cơ cấu. Để làm việc này, vừa qua Chính phủ cũng đã hoàn thiện thể chế, đưa ra nhiều văn bản hướng dẫn để làm sao cho doanh nghiệp Nhà nước sớm được cổ phần hóa, có thể thoái vốn được ở những nơi đầu tư đa ngành.

Năm 2013 cơ bản đã làm xong, cho nên chúng ta hoàn toàn có thể kỳ vọng vào kết quả tích cực trong việc xử lý nợ xấu thời gian tới.

- Xin cảm ơn ông!

Nguyễn Hiền