Năng lực cạnh tranh vận tải Việt Nam thấp nhất châu Á

Con số trên đã được Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, chuyên gia kinh tế của Bộ Kế hoạch và Đầu tư so sánh tại hội thảo "Nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp vận tải ôtô trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế". Hội thảo do Phòng Thương mại và Công nghiệp VN (VCCI) phối hợp với Hiệp hội Vận tải ôtô VN tổ chức tại Hà Nội, sáng 11/11.

Có tăng trưởng nhưng không bền vững

Trong 10 năm trở lại đây, ngành vận tải ôtô đã có tốc độ phát triển khá cao, vận tải hàng hoá tăng trưởng bình quân năm trên 13,5% đầu phương tiện và gần 15% tổng trọng tải; vận tải hành khách đã tăng trưởng bình quân năm gần 26% đầu phương tiện và gần 9% tổng số ghế xe...

Tuy nhiên, quy mô của các doanh nghiệp vận tải ôtô phổ biến là vừa và nhỏ, (nhỏ vẫn chiếm chủ yếu). Riêng vận tải hành khách cả nước có trên 900 doanh nghiệp và gần 20.000 hộ kinh doanh. Trong 900 doanh nghiệp thì đã có tới 30% doanh nghiệp có quy mô rất nhỏ, mỗi doanh nghiệp chỉ có vài ba xe và rất nhiều doanh nghiệp tồn tại dưới dạng HTX dịch vụ vận tải.

Vận tải khách được được đầu tư xe mới, nhưng cũng chỉ có những xe chất lượng nội thất ở mức trung bình; vận tải hàng hoá được thay những xe có thời gian sử dụng cao hơn bằng những xe đã qua sử dụng có niên hạn đã sử dụng thấp hơn.

Bên cạnh đó, ôtô của VN gồm xe của nhiều nước, nhiều mác, kiểu xe khác nhau với thời gian sử dụng khá cao. Ôtô chở khách có trên 170.000 xe, ôtô chở hàng có trên 200.000 xe, ôtô chuyên dùng có khoảng 50.000 xe, tuổi sử dụng trên 10 năm chiếm 50% tổng số xe, hàng năm sẽ phải thay mới 20.000 xe.

Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng - Chủ tịch Hiệp hội vận tải ôtô VN cho biết: "Trong những năm qua, số lượng ôtô tăng nhanh nhưng thiếu định hướng, thiếu quy hoạch nên có lúc, có nơi cung vượt cầu, gây lãng phí phương tiện. Chất lượng phương tiện của chúng ta chưa tốt, chưa hiện đại, là một khó khăn lớn đối với các doanh nghiệp vận tải ôtô khi hội nhập kinh tế quốc tế".

Còn ông Lê Đăng Doanh thì cảnh báo chính kiểu làm ăn chụp giật của một số doanh nghiệp ôtô trong thời gian qua cũng sẽ làm hạn chế khả năng cạnh tranh trong bước đường hội nhập.

Đổi mới các doanh nghiệp liệu có thành công?

HTX vận tải ôtô Thành Tuyên (Tuyên Quang) trong hai năm qua đã đặc biệt chú ý đến 2 vấn đề trong kinh doanh vận tải ôtô: Giáo dục thường xuyên đạo đức, ý thức tránh nhiệm lái xe, phụ xe trong việc vận chuyển hành khách; Coi trọng việc duy tu bảo dưỡng và sửa chữa phương tiện đảm bảo tối đa khi phương tiện vận hành trên đường. HTX này hiện có 68 đầu phương tiện, trong đó, 60 xe từ dưới 15 năm và 8 xe có từ dưới 20 năm.

Còn công ty TNHH vận tải Hoàng Long (Hải Phòng), doanh nghiệp đầu tiên khơi luồng mở bến tuyến xe chất lượng cao (CLC) Hà Nội - Hải Phòng và cũng là tuyến xe CLC đầu tiên của cả nước. Khởi đầu chỉ với 12 chiếc xe loại 12-15 chỗ ngồi, đến nay doanh nghiệp này đã liên tục đổi mới khoảng hơn 40 chiếc xe đời mới nhập khẩu từ Hàn Quốc, mở nhiều tuyến xe CLC khác: Hà Nội - Lạng Sơn, Hà Nội - Hải Phòng - Hà Nội.

Tại buổi hội thảo, các doanh nghiệp cũng đã nêu lên rất nhiều kiến nghị như: Tạo điều kiện cho các doanh nghiệp được tự do kinh doanh, cạnh tranh bình đẳng; Nhà nước nên bỏ các quy định hiệp thương giá vé, để cho các doanh nghiệp tự quyết định...

Đại diện của Hiệp hội vận tải hàng hoá TPHCM, nơi cung đang vượt cầu, cũng đã tự nhận là "chất lượng yếu". Vị đại diện này cho biết: "Hầu hết các phương tiện của các nhà vận tải ở TPHCM đều là xe cũ, ngay cả khi gọi là đầu tư đổi mới các phương tiện thì chúng ta cũng chỉ là mua xe "đã qua sử dụng".

Xe cũ, chất lượng kỹ thuật không cao, thiết bị an toàn không tốt, là một loạt yếu tố làm cho hoạt động kinh doanh vận tải có chi phí cao, hiệu quả kinh tế thấp, mức độ rủi ro lớn và khó đảm bảo thực hiện các cam kết với khách hàng trong các hợp đồng kinh tế"...

Mạnh Hùng - Nguyễn Hiền