Làm gì để quản tốt giao dịch liên kết và chặn được chuyển giá phi pháp?

Quản lý giao dịch liên kết còn nhiều hạn chế

Vấn đề giao dịch liên kết và chuyển giá đã được đề cập trong khá nhiều văn bản ở thập niên 90, trong 20 năm qua các văn bản này liên tục được sửa đổi, cập nhật và thay thế.

Chỉ đến khi Nghị định 20/2017/NĐ-CP quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết (Nghị định 20) và Thông tư 41/2017/TT-BTC hướng dẫn ban hành vào năm 2017, vấn đề về giao dịch liên kết mới được nhìn nhận và điều chỉnh một cách toàn diện.

Thế nhưng, sau một thời gian triển khai, Nghị định đã bộc lộ một số bất cập và đã được Chính phủ xem xét sửa đổi.

Theo đó, hạn chế chính là Việt Nam chưa có khái niệm rõ ràng về “chuyển giá”, cơ quan Nhà nước thiếu các quy định cụ thể để xác định các trường hợp giao dịch liên kết hay chuyển giá và cơ chế xử lý các giao dịch liên kết chưa thực sự phù hợp và hiệu quả.

Về cơ bản, hoạt động chuyển giá về bản chất không phải là một hoạt động bất hợp pháp mà chỉ có gian lận về giá hay lạm dụng chuyển giá nhằm mục đích trốn thuế mới là bất hợp pháp.

Vì những hạn chế này mà việc xác định các giao dịch liên kết và chuyển giá cũng như những kết luận thanh tra, kiểm tra về các giao dịch này còn nhiều bất cập và chưa phù hợp với thực tiễn, gây ra những quan ngại đối với các nhà đầu tư.

Phát biểu tại Hội nghị “Hà Nội 2020 - Hợp tác đầu tư và phát triển” do UBND thành phố Hà Nội tổ chức vào ngày 27/6/2020 vừa qua, bà Virginia B.Foote, Chủ tịch Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam (AmCham) đã chia sẻ: “Các hạn chế đầu tư nước ngoài, khung pháp lý hạn chế và luật pháp được thi hành không đồng đều".

Bà này cho rằng: "Hiện các thủ tục hành chính gây khó khăn nên được xem xét và nới lỏng có chọn lọc để khuyến khích đầu tư nước ngoài và hỗ trợ phục hồi kinh tế. Có lẽ điều quan trọng nhất là ban hành các thủ tục kiểm toán và thuế công bằng và nhất quán. Các thành viên của chúng tôi thường xuyên cảm thấy rằng còn nhiều điểm thiếu nhất quán và gây tranh cãi trong hệ thống thuế và kiểm toán.”

Theo các chuyên gia kinh tế, trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập ngày càng sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu, các giao dịch liên kết và xuyên quốc gia sẽ ngày càng nhiều hơn. Cách nhìn nhận không phù hợp và thiếu khách quan về những giao dịch này sẽ tạo nên những thách thức và rào cản đối các nhà đầu tư xuyên quốc gia khi quyết định đầu tư tại Việt Nam.

Giải pháp quản lý giao dịch liên kết hiệu quả

Theo PGS. TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế - tài chính cấp cao Học viện Tài chính: “Trước hết cần phải có một ngân hàng giá để từ đó có được giá khác nhau của các sản phẩm trong các ngành khác nhau để có được sự giám sát tốt khi các doanh nghiệp kê khai giá không đúng và yêu cầu kê khai lại hay kê khai theo giá thị trường".

Ông Thịnh cho rằng, "phải có các chuyên gia có hiểu biết sâu sắc về chuyển giá và các hệ thống dữ liệu để chúng ta có thể tra cứu nhằm xác định rõ các đối tượng. Bên cạnh đó, cần phải áp dụng thỏa thuận trước về phương pháp xác định giá tính thuế (APA) để có sự thống nhất về giá với những mặt hàng mà Việt Nam chưa có hoặc với những giao dịch liên kết để giảm thiểu hoạt động chuyển giá.”

Chuyên gia kinh tế, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, để kiểm soát chuyển giá hiệu quả cần làm 3 việc: “Thứ nhất là cần kiểm soát để đảm bảo giảm bớt hành vi lách thuế bằng cách hoàn thiện cơ chế chính sách pháp luật. Thứ hai là tăng cường năng lực của các cán bộ làm công tác thuế dể đánh giá được hành vi nào là hành vi sai trái. Và thứ ba là củng cố hệ thống công nghệ thông tin để khâu quản lý được công khai minh bạch hơn.”

Hiện, có nhiều ý kiến cho rằng, việc sửa đổi và hoàn thiện hành lang pháp lý cho vấn đề giao dịch liên kết và chuyển giá ở Việt Nam cũng cần được thực hiện theo hướng phù hợp với các thông lệ quốc tế.

Đây là điều kiện cần để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh, tránh những quy định gây cản trở sự phát triển, tạo gánh nặng cho doanh nghiệp để tạo sự an tâm cho các nhà đầu tư, thu hút làn sóng FDI.

Hơn nữa, các doanh nghiệp và nhà đầu tư đều mong muốn Việt Nam có một môi trường chính sách rõ ràng và ổn định kết hợp với một cơ chế thực thi minh bạch dựa trên pháp luật và thực tiễn hoạt động của doanh nghiệp cũng như thông lệ quốc tế.

An Linh