Kiến nghị truy suất nguồn gốc khoáng sản để chống khai thác trái phép

Theo đó, tại Dự thảo Nghị định về khai thác và kinh doanh khoáng sản đang được Bộ Công Thương lấy ý kiến các cơ quan Bộ, ngành của Việt Nam, ngoài các vấn đề kiến nghị giảm sự can thiệp về mặt quản lý Nhà nước thì cần nhiều giải pháp quản lý tận gốc.

Theo VCCI, hiện nội dung mà pháp luật chưa đầy đủ trong quản lý khoáng sản do đó cần bổ sung quy định truy suất nguồn gốc khoáng sản hay hồ sơ khoáng sản. Nói cách khác, các quy định pháp luật để bảo đảm khoáng sản được đưa vào chế biến, sản xuất, vận chuyển, lưu trữ và kinh doanh phải có nguồn gốc hợp pháp để phân biệt với khoáng sản được khai thác trái phép (không có giấy phép hoặc vượt sản lượng nộp thuế) được xuất khẩu, vận chuyển, buôn bán hoặc đưa vào chế biến, sản xuất mà không được kiểm soát đầy đủ.

VCCI khẳng định: "Đây là vấn đề chưa có công cụ quản lý một cách phù hợp, mới chỉ được thể hiện rất sơ sài trong dự thảo và tiếp tục giao Bộ Công Thương quy định chi tiết. Quy định này tương tự như quy định về hồ sơ gỗ hay chứng nhận nguồn gốc thủy sản để chống lại việc khai thác trái phép, kiểm soát tài nguyên và chứng nhận nguồn gốc xuất xứ".

Trên thực tế, theo VCCI, việc quản lý nguồn gốc xuất xứ, truy suất hồ sơ khoáng sản rất quan trọng để quản lý hoạt động khai thác tài nguyên và chống khai thác trái phép, xuất khẩu lậu ra nước ngoài.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI): Kinh nghiệm quản lý các loại tài nguyên của nhiều quốc gia phát triển cho thấy, một trong các biện pháp hiệu quả nhất để chống lại việc khai thác trái phép là kiểm soát chặt về nguồn gốc tài nguyên trong các giai đoạn vận chuyển, buôn bán và sử dụng sau này về.

Ví dụ như quản lý gỗ và sản phẩm nội thất từ gỗ phải có hồ sơ lâm sản thì mới được nhập khẩu, buôn bán tại Hoa Kỳ. Hay thủy sản phải được chứng nhận nguồn gốc thủy sản hợp pháp thì mới cho nhập khẩu vào Châu Âu. Các chính sách quản lý hai mặt hàng này, hiện Việt Nam cũng áp dụng các kinh nghiệm này để quản lý gỗ và sắp tới thủy sản được kinh doanh tại nội địa cũng vậy.

Theo VCCI, Dự thảo Nghị định về khai thác và kinh doanh khoáng sản của Bộ Công Thương sẽ điều chỉnh hoạt động khai thác, chế biến, vận chuyển, lưu trữ và kinh doanh. Như vậy phạm vi điều chỉnh rộng hơn cả Luật Khoáng sản (vì Luật này chỉ dừng lại ở việc khai thác khoáng sản).

"Khoáng sản trước khi khai thác thuộc quyền sở hữu của Nhà nước, còn sau khi khai thác một các hợp pháp lên khỏi mặt đất thì doanh nghiệp có quyền chiếm hữu, sử dụng và định đoạt đối với tài sản đó... Khoáng sản sau khi khai thác là một dạng nguyên liệu thô làm đầu vào củacác quy trình sản xuất khác. Vậy tại sao Nhà nước lại can thiệp vào việc doanh nghiệp chế biến, vận chuyển, lưu trữ... bên cạnh đó, có nhất thiết quy định quản lý riêng về loại khoáng sản hay không?", VCCI khẳng định.

Nguyễn Tuyền