Học Mỹ để làm sạch thị trường trái phiếu Việt Nam?

Phát biểu tại diễn đàn "Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiệu quả, bền vững" diễn ra chiều 19/5, TS Nguyễn Trí Hiếu chia sẻ góc nhìn tổng quát về thị trường trái phiếu doanh nghiệp tại Mỹ, sau đó rút ra kinh nghiệm cho thị trường trái phiếu của Việt Nam.

Theo ông Hiếu, thị trường trái phiếu của Mỹ hiện lên đến 46.000 tỷ USD, chiếm khoảng 38% thị trường trái phiếu toàn cầu. Muốn phát hành trái phiếu ra công chúng, doanh nghiệp phải đăng ký với Ủy ban chứng khoán và giao dịch, và trái phiếu doanh nghiệp này thường được xếp hạng tín nhiệm.

Nếu phát hành riêng lẻ, nhà phát hành không cần có xếp hạng tín nhiệm. Tuy nhiên, nhiều trái phiếu phát hành riêng lẻ được xếp hạng thì dễ bán hơn và phát hành với lãi suất thấp nếu được xếp hạng ở mức cao.

Ở Mỹ, phần lớn trái phiếu phát hành trên thị trường sơ cấp đều có xếp hạng tín nhiệm. Thực tế, những nhà đầu tư lớn khi cam kết mua trái phiếu đều muốn mua trái phiếu có xếp hạng bởi họ muốn mau chóng bán lại cho các tổ chức tài chính khác.

"Khi phát hành trái phiếu, nhà phát hành phải đưa ra bản cáo bạch nêu rõ mục đích sử dụng vốn, các chi tiết liên quan đến lãi suất, thời hạn trả nợ, phương pháp trả nợ và các cam kết phải thực hiện. Nhiều doanh nghiệp phát hành có người quản lý trái phiếu, chịu trách nhiệm việc theo dõi các quy định được nêu ra. Trong trường hợp nhà phát hành không tuân thủ những cam kết được quy định trong bản cáo bạch thì nhà đầu tư có thể kiện nhà phát hành để đòi bồi thường thiệt hại hay đòi trả lại nợ", vị chuyên gia cho hay.

Tại Việt Nam, TS Nguyễn Trí Hiếu nhìn nhận thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang trải qua một giai đoạn khó khăn dù chưa rơi vào khủng hoảng. Lòng tin của nhà đầu tư bị dao động vì những vụ việc gần đây. Thị trường bị đánh giá rủi ro, đặc biệt với thị trường phát hành riêng lẻ và cần một sự chấn chỉnh và cải cách mạnh mẽ.

Nhìn bài học từ thị trường Mỹ từng trải qua, khi năm 2008, thị trường trái phiếu Mỹ trải qua một khủng hoảng lớn nhất trong lịch sử, giá trái phiếu trên thị trường thứ cấp giảm 10,8% khi nền kinh tế Mỹ rơi vào cuộc đại suy thoái 2008, bắt nguồn từ thị trường bất động sản vỡ bong bóng. Người dân Mỹ thiệt hại 16.000 tỷ USD và 9 triệu người mất việc.

Ông Hiếu cho rằng Việt Nam cần nâng cao khả năng kiểm soát và quyền lực cho các cơ quan quản lý thị trường, tiền tệ, kiểm toán Nhà nước trong việc thực hiện các nghĩa vụ quản lý và kiểm soát thị trường.

Nhiều người hiện nay lo ngại việc siết chặt thị trường của các cơ quan quản lý sẽ làm mất đi khả năng phát triển của thị trường. Theo vị chuyên gia tài chính ngân hàng, sự kiểm soát thị trường hiệu quả sẽ là tiền đề cho sự phát triển bền vững trong tương lai, dĩ nhiên sẽ tạo ra những khó khăn nhưng lại củng cố niềm tin cho thị trường.

Đối với xếp hạng tín nhiệm, ông Hiếu đề xuất Nghị định 88 cần bổ sung, thống nhất các ký hiệu cho các hạng mức tín nhiệm; các hạng tín nhiệm có thể chia thành nhóm Đầu tư và Không đầu tư để các nhà đầu tư nhận định ngay mức độ rủi ro khi mua trái phiếu doanh nghiệp.

"Còn việc gọi nhóm "trái phiếu rác" như ở Mỹ thì có lẽ chưa nên vì các nhà đầu tư của Việt Nam yếu bóng vía lắm, nghe trái phiếu rác thì các nhà đầu tư chạy mất dép", ông Hiếu nói.

TS Nguyễn Trí Hiếu cũng cho rằng Nghị định 153 về phát hành trái phiếu riêng lẻ cần quan tâm đến mục đích sử dụng vốn của doanh nghiệp muốn phát hành trái phiếu, đồng thời có công cụ để các nhà đầu tư theo dõi việc sử dụng vốn; làm rõ các phương pháp trả nợ và tính lãi suất của doanh nghiệp; có chế tài nghiêm khi nhà phát hành vi phạm những cam kết.