“Chiến thắng hiếm hoi” của Trung Quốc sau phán quyết của WTO

Phán quyết của WTO

Trung Quốc năm 2018 nộp khiếu nại yêu cầu Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) giải quyết tranh chấp với Mỹ liên quan đến việc chính quyền Tổng thống Donald Trump đánh thuế hơn 200 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc - đánh dấu bước đi đầu tiên của chính quyền Trump khi thổi bùng cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới.

Cơ quan Giải quyết Tranh chấp của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào tháng 1 năm ngoái thành lập hội đồng gồm ba chuyên gia thương mại để xem xét khiếu nại của Trung Quốc. Ngày 15/9, hội đồng này ra phán quyết rằng một số mức thuế chính quyền Trump áp với hàng hóa Trung Quốc vi phạm luật thương mại quốc tế, tuyên bố động thái của Mỹ là “không phù hợp” với các quy tắc thương mại toàn cầu, đồng thời yêu cầu Washington “điều chỉnh các biện pháp cho phù hợp với nghĩa vụ của mình”.

Theo WTO, các quốc gia có một số lý do hạn chế để có thể áp thuế gây ảnh hưởng tới một quốc gia khác, nhưng các đòn áp thuế của Mỹ nằm ngoài các lý do đó.

Chiến thắng hiếm hoi của Trung Quốc

Giới quan sát nhận định đây là một chiến thắng hiếm hoi của Trung Quốc trước Mỹ tại WTO, tổ chức thường được cho là “ưu ái” Mỹ trong các tranh chấp thương mại.

Theo thống kê của Viện Kinh tế Quốc tế Peterson cho thấy trong 16 năm qua, Mỹ đã kiện Trung Quốc 23 lần tại WTO, trong đó 20 lần họ giành chiến thắng, 3 đơn kiện đang chờ xem xét. Trong vụ kiện gần đây nhất, ủy ban của WTO ra phán quyết ủng hộ Mỹ, cho rằng các khoản trợ cấp nông nghiệp của Trung Quốc không tuân theo quy định của WTO.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng Trung Quốc sẽ không quá hân hoan trước thắng lợi này và sẽ không tìm cách sử dụng nó để “chọc tổ ong vò vẽ”, trong bối cảnh Trump đã bày tỏ tức giận về phán quyết này và tuyên bố sẽ xem xét hành động với WTO. Thay vào đó, Bắc Kinh sẽ sử dụng phán quyết cho mục đích tuyên truyền trong nước.

“Trung Quốc cảm thấy được ‘minh oan’, nhưng họ nhận được rất ít từ phán quyết này. Thuế quan sẽ không biến mất hoặc giảm đi, do đó tác động của phán quyết rất hạn chế”, John Gong, giáo sư tại Đại học Kinh doanh và Kinh tế Quốc tế (UIBE) ở Bắc Kinh, nói. “Đối với Mỹ, họ chắc đã lường trước kết quả này, vì vậy nó sẽ không có bất kỳ ảnh hưởng nào đến các hành động trong tương lai của Mỹ”.

Theo quy định, Mỹ có 60 ngày để nộp đơn kháng cáo lên hội đồng phúc thẩm của WTO với phán quyết trên. Tuy nhiên, hội đồng phúc thẩm 7 thành viên của WTO đang lâm vào tình cảnh “tê liệt” do chính quyền Trump từ chối đề cử thẩm phán mới thay thế các thẩm phán hết nhiệm kỳ. Bởi vậy, việc Mỹ kháng cáo sẽ khiến phán quyết của hội đồng WTO không thể thi hành.

Trong trường hợp Mỹ chọn không kháng cáo nhưng cũng không có bất kỳ thay đổi nào nhằm tuân thủ phán quyết, Trung Quốc có thể yêu cầu WTO cho phép áp thuế đối với hàng hóa Mỹ để bù đắp một phần thiệt hại của nước này.

Vấn đề ở chỗ, Trung Quốc đã “ăn miếng, trả miếng” Mỹ bằng các đòn thuế tương đương trước khi WTO ra phán quyết. Do không có sự cho phép của tổ chức, động thái của Bắc Kinh cũng vi phạm các quy định thương mại toàn cầu. Song, hội đồng chuyên gia WTO cho biết, chỉ xem xét các mức thuế của Mỹ do Washington không đệ đơn kiện các biện pháp trả đũa của Trung Quốc.

Kong Qingjiang, chuyên gia WTO tại Đại học Khoa học Chính trị và Luật Trung Quốc, nói rằng các quan chức Trung Quốc mà ông từng tiếp xúc “chắc chắn rất vui mừng”, nhưng họ “biết rằng chiến thắng sẽ không dẫn đến bất kỳ kết quả pháp lý cụ thể nào và đây là tình thế tiến thoái lưỡng nan mà Trung Quốc phải đối mặt”.

Các chuyên gia thương mại đã đoán trước được phán quyết này, vì cả đòn áp thuế của Mỹ lẫn hành động trả đũa của Trung Quốc trong cuộc chiến thương mại kéo dài giữa hai nước bị nhiều người coi là nằm ngoài quy tắc của hệ thống thương mại toàn cầu.

Trung Quốc kêu gọi Mỹ tôn trọng phán quyết của WTO

Bộ Thương mại Trung Quốc đã lên tiếng ca ngợi phán quyết của WTO là “khách quan, chính xác”. Nhà chức trách Trung Quốc bày tỏ hy vọng Mỹ sẽ tôn trọng phán quyết của WTO cũng như có hành động cụ thể để duy trì hệ thống thương mại đa phương. Đại diện Bắc Kinh cũng lặp lại quan điểm phản đối chủ nghĩa đơn phương và mô tả WTO như “nền tảng, cốt lõi của thương mại đa phương toàn cầu”.

Tuy nhiên, kết luận của WTO đã vấp phải sự phản đối quyết liệt của Mỹ. Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer lên án tổ chức này thiên vị Trung Quốc. Theo ông, WTO đã không xem xét các bằng chứng mở rộng do Mỹ đệ trình về nạn ăn cắp bản quyền trí tuệ của Trung Quốc và tổ chức cũng không đưa ra được giải pháp cho vấn đề.

“Mỹ cần được phép tự bảo vệ mình trước các hành vi thương mại không công bằng. Chính quyền Trump sẽ không để Trung Quốc sử dụng WTO nhằm trục lợi từ các công nhân, doanh nghiệp, nông dân và chủ trang trại Mỹ”, ông Lighthizer nhấn mạnh.

Giới chuyên gia đánh giá phản ứng của Bắc Kinh mang tính ngoại giao và không có ngôn từ gay gắt, cho thấy họ đánh giá rằng sẽ không đạt được lợi ích gì nếu tiếp tục chọc giận Trump. Thay vào đó, Trung Quốc sẽ tiếp tục tập trung vào thỏa thuận thương mại giai đoạn một mà hai nước đã đạt được, hiện là yếu tố mang tính xây dựng duy nhất trong mối quan hệ hai nước, khi Mỹ - Trung đang căng thẳng về một loạt vấn đề.

“Trung Quốc không thể thực hiện các biện pháp trả đũa có thể làm xấu đi quan hệ song phương”, Qingyi Su, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới, cho biết. “Rốt cuộc căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc chỉ có thể được giải quyết song phương”.

Siqi Li, giáo sư tại Viện Trung Quốc về Nghiên cứu WTO, nói thêm rằng Trung Quốc coi phán quyết của hội đồng là “giải pháp song song với các cuộc đàm phán song phương” để chấm dứt chiến tranh thương mại.

Dư luận đang nín thở chờ xem động thái tiếp theo của Mỹ, đặc biệt khi ông Trump chỉ còn hơn 6 tuần trước khi bước vào trận đấu chung kết với đối thủ Dân chủ Joe Biden trong cuộc bầu cử tổng thống năm nay.

Hiện chưa rõ ông Trump sẽ hành động thế nào với WTO. Tuy nhiên, tờ Politico nhận định, phán quyết của WTO một lần nữa khiến tổ chức đối mặt với búa rìu chỉ trích của Mỹ.

Lãnh đạo Nhà Trắng hồi tháng 8 năm ngoái từng đe dọa rút khỏi WTO, vì cho rằng tổ chức gây khó dễ cho Mỹ suốt nhiều năm qua. Ông cũng nhiều lần cáo buộc tổ chức dung túng để Trung Quốc hành xử “không theo luật chung” suốt một thời gian dài.