"Cha đẻ" gạo ngon nhất thế giới 2019: Vẫn tiếp tục mang ST24, ST25 đi thi

"Sốc" vì bị nói "đem ST25 đi thi chỉ để đạt á hậu"

Nói về việc đưa gạo ST25, gạo đã đạt danh hiệu "Gạo ngon nhất thế giới" năm 2019 đi thi năm 2020, ông Hồ Quang Cua cho biết, chỉ 4 ngày sau gạo ST25 đoạt giải nhì thế giới trong cuộc thi gạo ngon tại Mỹ (ngày 7/12/2020), ông thực sự rất "sốc" khi có ý kiến phê bình sự kiện đem gạo "hoa hậu gạo thế giới 2019 - ST25 đi thi chỉ để đạt á hậu".

Theo ông Cua, việc chọn tạo giống và thi gạo với quan điểm "chọn tạo giống ngon cho ra ngon, thơm cho ra thơm", được ông và các cộng sự thực hiện từ hơn 20 năm về trước. Một trong những may mắn là có được nguồn gen từ giống lúa Tám Hải Hậu có mùi thơm cốm, từ một dự án do Viện Năng lượng nguyên tử thế giới (IAEA) tài trợ.

Sau khi được chiếu xạ từ Viện Nguyên tử Đà Lạt, giống này phân ly ra nhiều dòng khác nhau và đều thành giống lúa thơm ngắn ngày (dù năng suất rất thấp) nên dễ lai tạo. Tiến sĩ Lê Xuân Thám đã mang bộ giống này xuống đồng bằng và đến Sóc Trăng mới có người nhận hợp tác.

Cơ duyên đó đã tạo nên những giống lúa ST19, ST20 nổi tiếng một thời sau khi sản xuất thử từ năm 2008 . Với công trình này, ông Trần Tấn Phương (một thành viên của nhóm nghiên cứu) đã bảo vệ xuất sắc luận văn tiến sĩ của mình tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam vào năm 2011.

Trên nền tảng đó, từ lúc ST19 và ST20 đưa ra sản xuất thử, ông Cua đã đầu tư, chủ trì lai tạo nâng cấp. Sau 11 năm (2008 - 2019), Bộ Nông Nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận.

Theo ông Cua, hàng ngàn giống lúa đã được phân tích mùi thơm, hàng trăm loại cơm đã được nếm thử, hàng ngàn tấn lúa đã được xay xát thăm dò ý kiến khách hàng. Các cuộc thi nội bộ đã được tổ chức sau từng vụ thu hoạch, trong đó có một cuộc thi do tỉnh tổ chức và hai cuộc thi do Hiệp Hội lương thực Việt Nam tổ chức, 4 lần dự thi quốc tế liên tục từ 2017 đến 2020 và 4 lần đều được xếp hạng cao, nên gạo thơm Việt Nam lọt vào top đầu gạo ngon nhất thế giới.

Vì sao Việt Nam "đánh bại" Thái Lan về gạo thơm?

Ông Cua chia sẻ: "Một vấn đề rất hay mà tiến sĩ Vallop Manathanya, Chủ tịch Công ty Bangsue Chiameng (Thái Lan), đặt ra cho chúng tôi trong chuyến thăm ngày 16/1/2020, chỉ vừa mới hơn 2 tháng sau khi chúng tôi trở về từ Philippines là "Vì sao gạo của các anh (ST25) lại đoạt giải cao hơn gạo Thai Hom Mali? Tôi hiểu ông đặt ra câu hỏi này là vì người Thái luôn xem gạo thơm của họ là số một thế giới.

Tôi trả lời đó là nhờ "tính khác biệt". Gạo Thái chỉ có mùi thơm lá dứa, còn gạo ST25 của chúng tôi vừa có mùi thơm lá dứa, vừa có mùi thơm cốm. Chưa kể gạo thơm ST24 và ST25 của chúng tôi có độ bền thể gel (thể hiện sự ưa chuộng của người dùng) là 90mm +/-1mm, hơn hẳn gạo thơm Thái 13%.

Ông Hồ Quang Cua chia sẻ thêm: "Sau nhiều lần tổ chức vòng thi nội bộ, chúng tôi đều chỉ chọn loại ngon nhất, đặc sắc nhất để dự thi các vòng cao hơn. Chưa kể, chúng tôi luôn chú ý các đặc tính khác như chu kỳ sinh trưởng, chịu mặn, kháng đổ ngã, kháng bệnh, năng suất lúa, mức độ yêu thích của người tiêu dùng… để tạo nên tính bền vững của giống lúa khi đưa ra sản xuất.

Tổ chức The Rice Trader phối hợp với International Commodity Institute đều là các tổ chức thương mại, cho nên họ rất lưu ý đến các yếu tố sản lượng, doanh số để thúc đẩy thương mại lúa gạo toàn cầu, cho nên chúng tôi chỉ chọn dự thi một giống ngon nhất".

Ông Cua cho rằng, giống có tính bền vững nhất mới có yếu tố quan trọng. Nếu giống có đặc tính thơm ngon nhưng thiếu tiềm năng phát triển (như dễ đổ ngã) mà đem dự thi quốc tế và nếu đoạt giải mà sau đó không có doanh số trên thương trường quốc tế thì chỉ làm hại mình thôi.

"Do tính chất của thi quốc tế chỉ là chọn loại ngon nhất để trao giải, cho nên không dự thi theo cơ cấu "mặt trận" vì nó kéo kết quả xuống chứ không nâng lên", ông Cua cho biết.

Với vấn đề có nên thay đổi giống dự thi không, theo ông Cua, giống thơm ngon là tinh túy của quốc gia. Thơm, ngon, mềm, dẻo không phải tất cả mọi người đều chuộng. Tuy nhiên, nó vẫn được xem là tinh túy, là biểu tượng để xây dựng thương hiệu quốc gia.

"Hơn 60 năm qua, sau cuộc bình chọn công phu kéo dài nhiều năm, giống lúa Khao Dawk Mali vẫn là "duy ngã độc tôn" của Thái Lan. Qua 12 năm tổ chức thi "Gạo ngon nhất thế giới", các nước lừng danh về gạo thơm mùi dứa vẫn gửi dự thi một giống: Thái Lan đoạt giải nhất sau 6/12 lần dự thi, Campuchia 4 lần, Mỹ 2 lần, Myanmar 1 lần, Việt Nam 1 lần. Trong đó, Việt Nam là nước đầu tiên được xếp hạng nhì với ST25.

Nếu cứ thay đổi giống để đi thi, làm sao xây dựng nền tảng sản xuất để kinh doanh, chả lẽ lấy giống đã được đánh giá thấp hơn đi thi sao. Vì thế, tôi khẳng định ngày nào còn sống tôi vẫn đem gạo ST24 và ST25 đi thi để khẳng định vị thế và thương hiệu gạo Việt Nam", ông Hồ Quang Cua chốt lại một cách chắc nịch.