BOT hầm Đèo Cả: Chủ đầu tư buộc phải đóng cửa hầm trong 1- 2 tháng tới?

Phát biểu tại Phiên thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội ngày 26/10, Đại biểu Quốc hội Đinh Văn Nhã (Phú Yên) cho biết, theo báo cáo đánh giá giữa kỳ 3 năm về kinh tế - xã hội của Chính phủ có nhận định, chúng ta rất khó khăn thu hút được các nhà đầu tư tham gia đầu tư xây dựng các dự án công trình hạ tầng giao thông theo hình thức BOT.

BOT hầm Đèo Cả "thiệt hại nghiêm trọng"

Theo đại biểu, ngoài các bất cập về chính sách, trong một số trường hợp còn do việc tổ chức thực hiện không nhất quán các cơ chế chính sách, các cam kết hợp đồng của một số cơ quan quản lý nhà nước đối với nhà đầu tư đã, đang và sẽ đem lại nhiều rủi ro về doanh thu, gây thiệt hại nghiêm trọng cho các nhà đầu tư kết cấu hạ tầng đồng bộ theo hình thức BOT.

Để minh chứng rõ hơn về các bất cập nói trên, ông nêu một số rủi ro đang gây "thiệt hại nghiêm trọng" về tình hình tài chính của công ty cổ phần đầu tư Đèo Cả, một doanh nghiệp trẻ của tỉnh Phú Yên, đang là nhà đầu tư BOT hầm đèo Cả bao gồm hầm đèo Cù Mông và mở rộng hầm đèo Hải Vân.

Cụ thể, theo ông Nhã, mức thu phí qua hầm Đèo Cả chỉ được thu bằng mức phí đường bộ Quốc lộ 1 là thấp nhưng so suất đầu tư hầm đèo Cả với đầu tư hầm đường bộ, mức thu này được áp dụng kéo dài chậm đổi mới.

Bên cạnh đó, phương án tài chính để hoàn vốn bù vào hai khoản mà công ty đã ứng cho ngân sách nhà nước 900 tỷ đồng để sửa chữa, mở rộng hầm đèo Hải Vân giai đoạn 1 và 300 tỷ đồng để chi vận hành hầm đèo Hải Vân từ năm 2016 đến nay không thực hiện được do không thể lập thêm trạm thu phí Nam Hải Vân theo cam kết hợp đồng vì trước đó Bộ Giao thông vận tải đã lập sai vị trí tại trạm thu phí Bắc đèo Hải Vân để hoàn vốn cho hầm đèo Phước Lượng Phú Gia.

"Điều này làm giảm nguồn thu rất lớn của công ty, đòi hỏi ngân sách nhà nước phải bố trí nguồn thanh toán vận hành đèo Hải Vân theo như đúng cam kết", ông nói.

Ông Nhã cũng cho biết, phương án tài chính để hoàn vốn của dự án bị mất cân đối nghiêm trọng, có thể hụt hơn 4000 tỷ đồng theo tính toán ban đầu do quy hoạch đường bộ cao cấp Bắc - Nam không được thực hiện trên địa bàn Phú Yên - Bình Định. Đặc biệt, do Bộ Giao thông Vận tải đã đơn phương báo cáo Thủ tướng Chính phủ không thành lập trạm thu phí La Sơn - Túy Loan, điều này không đúng cam kết hợp đồng. Do vậy, từ ngày 01/01/2019, công ty sẽ không được tổ chức thu phí.

"Đền bù khoản hụt thu này, ngân sách nhà nước phải bố trí để hỗ trợ như cam kết. Ngoài ra thiệt hại lớn của công ty là sự giảm sút niềm tin của các tổ chức tín dụng cho vay dự án vì quyền thu phí của dự án tại trạm này đã là tài sản thế chấp vay vốn tín dụng tài trợ cho dự án", ông Nhã nêu.

Thủ tướng tiền nhiệm có một quyết định "chưa đúng thẩm quyền”?

Ngoài ra, theo ông Nhã, phần vốn ngân sách nhà nước tham gia hỗ trợ giải phóng mặt bằng tái định cư của dự án còn thiếu khoảng 1.200 tỷ đồng theo cam kết của Thủ tướng Chính phủ.

Báo cáo cụ thể hơn trước Quốc hội, ông Nhã cho hay, dự án BOT hầm Đèo Cả được phê duyệt ban đầu chỉ là dự án BT hầm Cổ Mã, đường dẫn và BOT hầm Đèo Cả theo đề nghị của Chính phủ, Quốc hội khóa XIII đã bố trí vốn ngân sách là 5.048 tỷ đồng và đã thực cấp là 3.778 tỷ đồng, còn dư 1.180 tỷ đồng.

Tuy nhiên, đến cuối năm 2015 Thủ tướng Chính phủ đã mở rộng phạm vi dự án bao gồm cả BOT hầm đèo Cù Mông và mở rộng hầm đèo Hải Vân. Đồng thời đầu năm 2016, Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý cho phép sử dụng vốn trái phiếu Chính phủ còn dư của dự án để ưu tiên bố trí giải phóng mặt bằng, tái định cư của dự án thành phần hầm đèo Cù Mông, mở rộng hầm đèo Hải Vân.

Ông Nhã cho biết, việc Thủ tướng Chính phủ nhiệm kỳ 2011 - 2015 đã quyết định sử dụng vốn trái phiếu Chính phủ còn lại của dự án BOT hầm Đèo Cả như trên là chưa đúng thẩm quyền. Vì vậy, tháng 9/2017, Thủ tướng Chính phủ có tờ trình xin Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép sử dụng 1.180 tỷ đồng vốn trái phiếu Chính phủ còn lại của dự án để hỗ trợ giải phóng mặt bằng, tái định cư hầm đèo Cù Mông.

Kết quả là Ủy ban Thường vụ Quốc hội không tán thành vì không có cơ sở pháp lý và cũng do thời hạn sử dụng vốn đã quá thời hạn quy định. Vì thế, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ra nghị quyết thu hồi 1.180 tỷ đồng.

"Vậy là do các cơ quan quản lý nhà nước tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ giải quyết các vướng mắc liên quan đến phương án tài chính tổng thể đối với dự án BOT hầm Đèo Cả vừa chưa đúng thẩm quyền, vừa chậm và kéo dài nên Công ty Đèo Cả bị thiệt hại nghiêm trọng mà đúng ra phải được sử dụng vì để có được khoản vốn dư đó có một phần công lao đóng góp rất quan trọng là kết quả của hàng nghìn giờ lao động vất vả, hiệu quả, cải tiến phương pháp thi công, tiết kiệm, rút ngắn thời gian hoàn thành dự án hầm Đèo Cả so với tiến độ đề ra", ông cho biết.

Ông cho hay, việc thu hồi 1.180 tỷ đồng vốn trái phiếu Chính phủ của dự án BOT hầm Đèo Cả cũng đồng nghĩa với việc cam kết của Thủ tướng Chính phủ bố trí vốn ngân sách nhà nước tại văn bản ngày 12/01/2016 của Thủ tướng Chính phủ để hỗ trợ giải phóng mặt bằng, tái định cư của dự án trong phương án tổng thể tài chính của dự án BOT hầm Đèo Cả là vẫn chưa được thực hiện.

"Theo kiến nghị gần đây của cơ quan kiểm toán nhà nước, các vướng mắc này chậm được giải quyết thì có thể 1-2 tháng nữa Công ty Đèo Cả có thể phải buộc đóng hầm Đèo Cả, bỏ dự án hầm đèo Cù Mông còn dở dang và phải bàn giao công việc quản lý vận hành đèo Hải Vân cho cơ quan quản lý nhà nước", ông Nhã nói thêm.

Phương Dung