Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Dừng các dự án thủy điện quá nhỏ và không có ý nghĩa với ngành điện

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh một lần nữa khẳng định, thời gian tới Bộ Công Thương sẽ rà soát báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho dừng các dự án thủy điện có nguy cơ và quá nhỏ và không có ý nghĩa với ngành điện.

Không cho phép thủy điện dùng dù chỉ 1m2 đất rừng tự nhiên

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh đã khẳng định quyết liệt như vậy, dù bất kỳ một dự án thủy điện ở quy mô nào nếu chỉ sử dụng 1m2 đất rừng tự nhiên cũng sẽ bị loại trừ và không bao giờ cho phép triển khai thực hiện.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh thẳng thắn chỉ ra, thủy điện, thủy điện nhỏ và vừa vẫn là những nguồn tài nguyên rất quý để phục vụ cho phát triển của đất nước. Nhưng nếu như chúng ta sử dụng không đi kèm với kiểm soát một cách chặt chẽ, hạn chế tác động đến môi trường, chắc chắn đây sẽ là những nguy cơ lớn cho phát triển bền vững của đất nước, chưa kể đến những dị thường cũng như tính cực đoan của thời tiết trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang tác động ngày càng mạnh mẽ.

Liên quan đến vấn đề thủy điện, những ngày qua, khi cả nước dồn sức cùng đồng bào các tỉnh miền Trung gồng mình vượt qua những thử thách to lớn từ đợt mưa lũ chưa từng có trong hàng chục năm qua, bên cạnh việc dòng thông tin chủ lưu phản ánh khách quan thì vẫn có không ít ý kiến quy kết đổ lỗi của các công trình, dự án thủy điện. Những luồng thông tin đó làm phức tạp thêm tình hình, làm lu mờ các nỗ lực hiện tại của các cơ quan Chính phủ cả trước đây và hiện tại, khiến dư luận không được cung cấp một điểm nhìn chuẩn xác.

Trong chuyến công tác khắc phục hậu quả bão số 9 và tìm kiếm cứu nạn ngày 1/11 tại tỉnh Quảng Nam, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh một lần nữa nêu rõ hơn về vấn đề thủy điện, không chỉ riêng Quảng Nam mà còn cả Quảng Bình và Quảng Trị ảnh hưởng của bão và lượng mưa rất lớn đã có tác động rất mạnh đến môi trường. Và thực tế diễn ra tại rất nhiều nơi, chứ không phải chỉ những khu vực gần công trình thủy điện.

Thậm chí đến những công trình như Rào Trăng 3, hay ở Trà Leng thì không có câu chuyện tác động trực tiếp của thủy điện. “Quá trình vận hành hồ chứa, thủy điện ở các địa phương thời gian qua rất tốt. Điển hình như Thuỷ điện Đăkmi 4, nếu không làm tốt công tác điều tiết nước thì tôi đồng ý với ý kiến địa phương là lũ sẽ đến sớm hơn trước ngày 28/10 và mực độ nước về 17.000m3/s chứ không hẳn là 11.000m3/s như báo cáo và chúng ta đã cắt lũ trên đỉnh lũ lên đến 55%. Do đó quy trình vận hành đơn hồ và liên hồ phải được các được phương quán triệt và điều tiết các đơn vị chủ đầu tư thực hiện nghiêm túc”- Bộ trưởng Trần Tuấn Anh đánh giá.

Bản thân người đứng đầu Chính phủ, Thủ trướng Nguyễn Xuân Phúc cũng khẳng định: Mưa to hàng nghìn mm, cả cánh rừng bạt ngàn cũng phải sạt, đừng có đổ lỗi cho thủy điện”.

Minh chứng vấn đề này là do yếu tố ngoại sinh gây ra sạt lở, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà thông tin thêm, theo đánh giá hiện nay, hầu hết vụ sạt lở ở các tỉnh miền Trung, từ Quảng Trị, Huế đến Quảng Nam, đều có yếu tố nội sinh hết sức rõ ràng. Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường khẳng định nguyên nhân nội sinh là lý do chính dẫn đến sạt lở thời gian qua. Thứ nhất, bản đồ dự báo sạt lở tỷ lệ 1/50.000 cho thấy những vùng này là nơi trước đây từng xảy ra sạt lở. Thứ hai, những vùng này đều nằm trên cấu trúc có dải đứt gãy đã được xác định. Thứ ba, những đứt gãy này và hoạt động kiến tạo cho thấy đất đá hình thành vùng phong hóa rất lớn, có nơi dày 15-16m.

Do đứt gãy nên phong hóa rất cao, khiến đất đá vỡ vụn, gồm có cát, bùn và đất sét. Về thảm thực vật, hầu hết ở khu vực này, các thảm thực vật cây công nghiệp và cây lương thực có nơi chiếm 100% màu xanh, có nơi chiếm 70%-80%. Ông nhận định những khu dân cư ổn định nhiều năm như điểm sạt lở tại Trà Leng và có độ phủ đầy đủ mà vẫn xảy ra sạt lở cho thấy yếu tố ngoại sinh là nguyên nhân chính.

Thủy điện phải kiểm soát một cách chặt chẽ

Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương, không phải chỉ khi bão lũ diễn ra, Bộ Công Thương mới đặt vấn đề câu chuyện về thủy điện, mà vấn đề này luôn được Bộ triển khai và tính toán cụ thể. Thời gian tới Bộ sẽ chủ động và phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành và các địa phương triển khai thực hiện nghiêm túc các chỉ đạo của Ban Bí thư, Nghị quyết của Quốc hội và chỉ đạo của Chính phủ liên quan đến phát triển năng lượng tái tạo, trong đó có thủy điện một cách đồng bộ, quyết liệt. Trong đó, tập trung thực hiện đầy đủ, đạt chất lượng các nội dung chỉ đạo nêu trên, đặc biệt là kiên quyết đề xuất loại khỏi quy hoạch, không cấp chủ trương đầu tư đối với các dự án thủy điện đến an toàn môi trường và cuộc sống của người dân. Về việc cấp phép (chủ trương đầu tư) cho các dự án thủy điện thuộc thẩm quyền của UBND các tỉnh, không thuộc thẩm quyền của Bộ Công Thương.

Để khẳng định những phân tích của Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, trước đó Bộ Công Thương cũng đã có những quyết sách cụ thể đối với thủy điện.

Trước đó, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo báo cáo, về quy hoạch, thời gian qua, thực hiện Nghị quyết 62/2013/QH13 của Quốc hội về tăng cường công tác quản lý quy hoạch, đầu tư xây dựng, vận hành khai thác công trình thủy điện và Nghị quyết 11/NQ-CP của Chính phủ ban hành chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 62 của Quốc hội về tăng cường công tác quản lý quy hoạch, đầu tư xây dựng, vận hành khai thác công trình thủy điện, Bộ Công Thương đã cùng các tỉnh, địa phương rà soát hàng loạt dự án ảnh hưởng đến môi trường, ảnh hưởng nhiều đến xã hội và rừng.

Theo đó, kể từ năm 2016 đến nay, sau khi có Chỉ thị 13 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng và các chương trình Chính phủ, tất cả các dự án thủy điện nhỏ liên quan đến rừng tự nhiên đều không được bổ sung quy hoạch. Bên cạnh đó, tất cả các dự án được bổ sung đều được kiểm tra rất kỹ các vấn đề liên quan đến rừng, đất. Trước đây nếu như mỗi MW điện chiếm 4-5 ha đất thì từ năm 2016 đến nay, không có dự án thủy điện nào chiếm đất rừng tự nhiên. Còn các dự án rừng trồng, các dự án thủy điện chỉ chiếm bình quân 2 ha/MW điện. Các nhà đầu tư, các địa phương sau khi có chỉ đạo đã nhận thức tốt, từ đó hạn chế tối đa diện tích đất rừng sử dụng. Bộ Công Thương cũng chỉ đạo các địa phương từ năm 2017 đến nay không có dự án điện nào dưới 3 MW được bổ sung quy hoạch.

Theo Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Bộ Công Thương, đến nay, công tác rà soát về quy hoạch, đầu tư xây dựng và vận hành khai thác các công trình thủy điện trên địa bàn cả nước đã cơ bản hoàn thành, đáp ứng các yêu cầu đề ra theo Nghị quyết số 62/2013/QH13 về tăng cường công tác quản lý quy hoạch, đầu tư xây dựng, vận hành khai thác công trình thủy điện ngày 18/2/2014. Cụ thể, sau 8 năm liên tục (từ 2012-2019), Bộ Công Thương đã phối hợp với UBND các tỉnh xem xét loại bỏ khỏi quy hoạch 8 dự án thủy điện bậc thang, 471 dự án thủy điện nhỏ và 213 vị trí tiềm năng thủy điện. Cùng với đó là trên 100 dự án tiềm năng, có dự án lên đến khoảng 60 MW, đa phần ở các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên, một số ít thuộc các tỉnh Tây Bắc… Bộ Công Thương khẳng định, cả năm 2019, Bộ chưa xem xét bổ sung quy hoạch các dự án thủy điện.

Không quên bài toán cụ thể cho thủy điện trong thời gian tới, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh đề nghị, cụ thể các địa phương phải rà soát tất cả cát công trình thủy điện các công trình xây dựng dân dụng và công nghiệp để đảm bảo phương án phòng chống thiên tai. Đồng thời, cần mời chuyên gia khảo sát, đánh giá nơi sinh sống có địa hình nguy hiểm phức tạp để từ đó có phương án di dời hợp lí. Ngoài ra, phải tạm dừng xây dựng các công trình thủy điện trong thời gian bão, lũ để đảm bảo an toàn cho con người.

Tăng cường chỉ đạo thực hiện tốt các quy định pháp luật hiện hành của Chủ đầu tư về quản lý an toàn đập, quy trình vận hành đơn hồ, liên hồ chứa, trồng rừng thay thế, chi trả dịch vụ môi trường rừng, bảo vệ môi trường; chỉ đạo thực hiện và xử lý các vấn đề tồn tại trong công tác bồi thường, hỗ trợ, di dân, tái định cư tại các dự án thủy điện trên địa bàn cả nước tuân thủ đúng các quy định hiện hành trên cơ sở đảm bảo các khu tái định cư cho bà con về nơi định cư mới được ổn định đời sống, sản xuất và có điều kiện sinh hoạt tốt hơn nơi ở cũ.