Bộ trưởng Tài chính muốn được giữ quyền bổ nhiệm Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán

Chiều 13/8, UB Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự luật Chứng khoán (sửa đổi). Trong những nội dung còn ý kiến khác nhau, hiện địa vị pháp lý, nhiệm vụ, quyền hạn của UB Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) còn 2 loại ý kiến chính.

Báo cáo về nội dung này, Chủ nhiệm UB Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, có hai loại ý kiến của đại biểu Quốc hội về vấn đề này. Cụ thể, 18/34 lượt ý kiến nhất trí mô hình UB Chứng khoán Nhà nước độc lập và trực thuộc Chính phủ để quyết định nhiều vấn đề trực tiếp hơn theo thông lệ quốc tế.

11/34 lượt ý kiến cho rằng mô hình UB Chứng khoán trực thuộc Bộ Tài chính đã và đang hoạt động tốt, phù hợp với chủ trương của Đảng, nghị quyết của Quốc hội. Tuy nhiên, cần quy định theo hướng tăng thẩm quyền, bảo đảm tính độc lập cho UB Chứng khoán trong hoạt động.

Một số ý kiến khác cho rằng dù theo mô hình nào cũng cần bảo đảm tính độc lập cho UB Chứng khoán Nhà nước trong hoạt động để có đủ thẩm quyền trực tiếp tổ chức quản lý và giám sát toàn diện đối với thị trường chứng khoán.

Cơ quan thẩm tra dự luật nêu 3 phương án quy định.

Phương án 1, UB Chứng khoán nhà nước trực thuộc Bộ Tài chính. Đây là phương án như Chính phủ đã trình nhưng có chỉnh lý theo hướng bổ sung thêm một số quyền hạn, nhiệm vụ.

Phương án 2, UB Chứng khoán nhà nước trực thuộc Bộ Tài chính, nhưng cần tăng thêm tính độc lập, thẩm quyền của UB Chứng khoán nhà nước và thẩm quyền của UB Chứng khoán nhà nước đối với sở giao dịch chứng khoán và tổng công ty lưu ký, sát với pháp luật của những nước có mô hình tương tự. Cụ thể, UB Chứng khoán nhà nước thay Bộ Tài chính thực hiện chức năng cơ quan đại diện chủ sở hữu Nhà nước đối với sở giao dịch chứng khoán và tổng công ty lưu ký.

Chủ tịch UB Chứng khoán phê duyệt điều lệ của sở giao dịch chứng khoán và tổng công ty lưu ký; bổ nhiệm, miễn nhiệm chủ tịch và thành viên hội đồng thành viên hoặc chủ tịch và thành viên hội đồng quản trị, ban kiểm soát (kiểm soát viên) của sở giao dịch chứng khoán và tổng công ty lưu ký; phê duyệt việc hội đồng quản trị/hội đồng thành viên bổ nhiệm, miễn nhiệm tổng giám đốc (giám đốc), phó tổng giám đốc (phó giám đốc), trưởng bộ phận giám sát giao dịch của sở giao dịch chứng khoán; tổng giám đốc (giám đốc), phó tổng giám đốc (phó giám đốc) của tổng công ty lưu ký.

Ngoài ra, để nâng cao vị thế, trách nhiệm của UBCKNN và người đứng đầu, bảo đảm vị thế khi phối hợp làm việc với cơ quan, bộ, ngành và trong hợp tác quốc tế (tương tự như quy định về UB Cạnh tranh Quốc gia tại Luật Cạnh tranh). Phương án này quy định: "Chủ tịch UBCKNN là người đứng đầu, chịu trách nhiệm trước pháp luật về tổ chức và toàn bộ hoạt động của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước do Thủ tướng Chính phủ bổ nhiệm, miễn nhiệm theo đề nghị của Bộ trưởng Bộ Tài chính".

Phương án này nhận được ủng hộ của đa số uỷ viên Thường trực UB Kinh tế.

Ngoài ra, cơ quan thẩm tra cũng đưa ra phương án 3, đó là UBCKNN  độc lập, trực thuộc Chính phủ. Theo phương án này, UBCKNN có quyền chủ động xây dựng chiến lược, đề xuất chính sách với Chính phủ về chứng khoán và thị trường chứng khoán; là cơ quan đại diện chủ sở hữu Nhà nước của sở giao dịch và tổng công ty lưu ký, có đầy đủ quyền hạn quản lý và giám sát toàn diện thị trường, bảo đảm tính độc lập theo nguyên tắc của IOSCO, thực hiện được khuyến nghị của FSAP, phù hợp với thông lệ quốc tế.

UBCKNN độc lập giúp cho việc quản lý thống nhất ban hành quy chế, chủ động về tổ chức nhân sự, ngân sách sẽ tăng cường hiệu quả quản lý, tăng trách nhiệm của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước, nâng cao tính hiệu quả và hiệu lực của thị trường, góp phần quan trọng để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.

Cơ quan thẩm tra phân tích, việc UBCKNN trực thuộc Chính phủ bảo đảm tính hiệu quả và thống nhất hơn trong giai đoạn hiện nay, tách bạch giữa chức năng của cơ quan quản lý tài chính nhà nước với chức năng của các tổ chức hoạt động trung gian tài chính. Tuy nhiên, theo phương án này sẽ phát sinh thêm đầu mối trực thuộc Chính phủ.

Tán thành với lựa chọn này, Chủ nhiệm UB Đối ngoại Nguyễn Văn Giàu cho rằng cần mở rộng tính tự chủ cho UBCKNN. “Tôi nghĩ những quy định này sẽ rất thích hợp với quá trình hội nhập quốc tế” - ông Giàu nêu quan điểm.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân lại nghiêng về phương án 1.  Bà lập luận, Việt Nam có nhiều điểm chưa tương thích với quốc tế” là lý do mà Chủ tịch Quốc hội không chọn phương án 2 và phương án 3.

“Các nước không có Ngân hàng Nhà nước mà là Ngân hàng Trung ương của các ngân hàng. Việt Nam có Ngân hàng Nhà nước và đại diện cơ quan này vẫn đi khắp thế giới họp hành. Các nước cũng không có Bộ Kế hoạch - Đầu tư nhưng Việt Nam có. Vậy nên không nên nói UB Chứng khoán cũng phải thiết kế thế nào cho phù hợp quốc tế. Việt Nam có đặc điểm riêng của Việt Nam và những gì ổn định rồi thì tiếp tục phát triển, cái gì quá bất hợp lý, bất cập thì mới sửa” -  bà Ngân phân tích.

Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội cũng đồng ý phải tăng thẩm quyền cho UBCKNN. Bà yêu cầu Bộ Tài chính phải tham mưu chỉnh lý lại các quy định để tăng thẩm quyền gì thì phải nói rõ để khi ra ngoài hội nhập được.

Lý giải thêm về việc Chính phủ lựa chọn phương án 1, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết, đây là cụ thể hoá một số nội dung trong Quyết định 48 năm 2015 của Thủ tướng Chính phủ vào luật kỳ này, tăng quyền cho UB Chứng khoán.

Liên quan đến đề xuất bổ sung thêm chức năng, nhiệm vụ cho UBCKNN, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng e ngại việc này “không phù hợp với pháp luật hiện hành”.

Lấy ví dụ việc bổ nhiệm Chủ tịch UBCKNN, Bộ trưởng Tài chính phân tích, đây là 105 chức danh không phải lấy ý kiến Ban Đảng nữa, Thủ tướng cho chủ trương, Bộ trưởng làm quy trình và ký.  Nếu giờ lại “kéo ngược” lên Thủ tướng ký bổ nhiệm, ông Dũng băn khoăn “e là cũng không phải”. Theo Bộ trưởng, những vấn đề như này cần thiết phải đối chiếu với pháp luật, quy định hiện hành.

Cũng theo ông Dũng, theo xu hướng cải cách, phân cấp thì đã để UBCKNN thuộc Bộ Tài chính thì vấn đề lựa chọn, bổ nhiệm nhân sự cũng phải giữ thẩm quyền tương ứng. Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng so sánh, hiện nay, các Tổng cục trưởng của Bộ Tài chính đều do Bộ trưởng ký quyết định bổ nhiệm hết, kể cả người đứng đầu các ngành thuế, hải quan, kho bạc, dự trữ và chứng khoán.

P.Thảo