Người Việt ở "tâm bão" chiến sự

Từ Kharkov, chúng tôi đáp xe đi Donetsk vào một buổi chiều lạnh. Hoàng hôn qua mau, để lại con đường hun hút tối phía trước. Sau hơn 6 tiếng, vượt qua nhiều chốt kiểm soát, rốt cuộc chúng tôi cũng tới thành phố Donetsk. Cảm nhận đầu tiên đây là thành phố công nghiệp lớn và hiện đại.

Việc đầu tiên khi tới Donetsk là phải làm quen với tiếng đạn pháo. Tình trạng này càng có thể cảm nhận rõ hơn bởi phần lớn người Việt chúng tôi tiếp xúc sống ở hai quận Kiev và Kuibyshep, cách sân bay thành phố - nơi giao tranh diễn ra chỉ khoảng 5 km. Dù tình hình đã lắng dịu nhiều, song tôi vẫn chẳng thể điềm tĩnh như những người Việt sinh sống ở đây mỗi khi đạn pháo phá tan bầu không khí yêu tĩnh.

Anh Nguyễn Tiến Bình, sống tại Donetsk đã 27 năm cho biết, giao tranh diễn ra ác liệt nhất vào cuối tháng 7. Đạn pháo khi đó bắn trúng dân thường chỉ cách nhà anh vài chục mét. Nhà anh Bình ở tầng 1 nên được xem là điểm an toàn, vì vậy có thời điểm rất nhiều bà con tập trung tại nhà anh tránh đạn. Theo anh Bình, giờ bà con đã quen với tiếng pháo, thậm chí anh còn có thể biết đâu là đạn pháo bắn đi và bắn lại cũng như thời điểm bắn để đề phòng.

Căn hộ của anh Trịnh Văn Tiên, Phó chủ tịch Hội người Việt Donetsk, trên tầng cao nhất - tầng 9. Từ ban công căn hộ này có thể phóng tầm mắt ra khu vực sân bay, vì thế những khóm cải xanh mướt anh Tiên trồng trên ban công có lẽ có thể "thấy" rõ các vụ bắn pháo. Ngày nào anh Tiên cũng không quên tưới tắm, chắm sóc cho "vườn" cải của mình để có rau tươi ăn cải thiện. Vợ con đã đi tản cư ở Mariupol, nhà bếp của Tiên cho thấy rõ sự chuẩn bị trong "thời chiến". Trong bếp tích trữ nước, các loại rau củ quả để lâu hay rau củ muối ăn lâu dài.

Điểm đặc biệt của người Việt ở Donetsk là sau một thời gian dài làm ăn sinh sống. Do "đất lành chim đậu", hầu hết các gia đình đều đã mua căn hộ để định cư lâu dài. Con cái họ từ lâu cũng sinh ra, lớn lên, và học hành ở đây. Vì vậy, sự gắn bó với mảnh đất Donetsk càng khiến họ ưu tư hơn, ngổn ngang hơn trước quyết định đi hay ở.

Anh Nguyễn Hữu Lan, người Hà Tĩnh, cho biết cuộc sống của bà con đều xáo trộn. Như anh, đứa con trai cả đang học tại thủ đô Kiev, còn cháu nhỏ 11 tuổi hiện ở với anh ngày nào anh cũng đưa đón đi học. Tình cảnh chia li khá khó khăn, song gia đình anh vẫn nỗ lực tạo mọi điều kiện để con cái có thể học hành đến nơi đến chốn. Theo anh Lan, do trẻ nhỏ chưa trải qua chiến tranh nên khi pháo bắn có khi còn tò mò chạy ra xem.

Ghé "Chợ ga đường sắt" vốn trước kia có đông người Việt kinh doanh nhất (khoảng 200 người), chợ vẫn mở song người mua và bán đều thưa thớt. Trong chợ có thể thấy dãy quầy dài của người Việt đóng cửa không kinh doanh. Anh Nguyễn Văn Long, ở Donetsk từ năm 1988, cho biết chiến sự vẫn tiếp diễn ra tại sân bay nằm gần đó, song anh không thể bỏ chợ vì hàng hóa đọng lại rất nhiều. Tuy nhiên, do người dân Ukraine hiện không có tiền nên hầu như không bán được hàng.

Theo anh Long, người Việt tản cư mỗi người một ngả, chủ yếu là tới Odessa, Kharkov, Mariupol, và một thành phố gần Dnepropetrovsk. Hiện ở Donetsk chỉ còn khoảng 20 gia đình song điều đáng quí là cộng đồng rất đoàn kết, thường xuyên thông báo gọi điện báo cho nhau tình hình.

Theo ông Nguyễn Việt, Chủ tịch hội người Việt tại Donetsk, trước khi chiến sự xảy ra, cộng đồng ở đây có khoảng 60 gia đình, gần 300 thành viên. Thời điểm chiến sự diễn ra ác liệt, bà con đi tản cư nhiều, còn lúc chỉ còn 20 - 30 người. Tuy nhiên sau khi lệnh ngừng bắn được ký kết, một bộ phận bà con cũng quay trở lại để ổn định cuộc sống. Điều may mắn là sau một thời gian dài chiến sự song cộng đồng chưa ai bị tổn hại về tính mạng.

Trong những ngày ngắn ngủi lưu lại Donetsk, điều tôi có thể cảm nhận là sự đoàn kết, tương trợ, bình tĩnh đối diện với thực tại của bà con người Việt ở đây.