Vì sao con người không có mùa sinh sản như muôn loài?

Trong khi hầu hết các loài động vật có mùa động dục rõ rệt - tức thời điểm cơ thể sẵn sàng giao phối và sinh sản - thì con người lại có thể sinh con quanh năm, không theo bất kỳ chu kỳ sinh học cố định nào.

Động dục - vũ khí sinh học của tự nhiên

Ở hầu hết các loài động vật có vú, sinh sản là hành vi bị chi phối hoàn toàn bởi bản năng sinh học và hormone.

Chu kỳ động dục - thường diễn ra vào mùa xuân hoặc mùa hè - là thời điểm cá thể cái phát ra "tín hiệu sinh sản" như mùi hương đặc trưng, biểu hiện sinh dục sưng đỏ hoặc thay đổi hành vi để thu hút bạn tình.

Đây được xem là cách tự nhiên tối ưu hóa việc sinh con vào thời điểm nguồn thức ăn dồi dào, tăng khả năng sống sót của thế hệ sau.

Ví dụ, sư tử cái trong thời gian động dục có thể giao phối tới 40-50 lần mỗi ngày để đảm bảo xác suất thụ thai cao. Tinh tinh cái sẽ phát tín hiệu rõ rệt khi rụng trứng, kéo theo sự cạnh tranh dữ dội giữa các cá thể đực.

Tuy nhiên, hệ quả là những cuộc chiến đẫm máu, chấn thương và tỷ lệ tử vong cao, đe dọa đến tính ổn định của quần thể.

Một nghiên cứu đăng trên Journal of Primatology cho thấy tỷ lệ tử vong do cạnh tranh tình dục ở tinh tinh có thể lên tới 8% mỗi năm. Một con số rất đáng kể đối với các loài động vật xã hội.

Đột phá tiến hóa bằng cách… "giấu" thời điểm sinh sản

Trái ngược với động vật, con người không có "tín hiệu xanh" rõ ràng khi rụng trứng. Phụ nữ rụng trứng âm thầm, còn đàn ông thì không trải qua chu kỳ động dục. Đây không phải là điểm yếu, mà là một sự thích nghi quan trọng về mặt xã hội.

Theo nghiên cứu của Viện Max Planck (Đức), khả năng kiểm soát ham muốn của con người cao hơn gấp 20-23 lần so với các loài linh trưởng gần gũi nhất như tinh tinh hay khỉ đầu chó.

Chính lý trí - được hậu thuẫn bởi bộ não lớn gấp ba lần tinh tinh - đã cho phép con người thoát khỏi sự chi phối của hormone.

Ngoài ra, việc "che giấu rụng trứng" (concealed ovulation) được các nhà tiến hóa học đánh giá là một trong những yếu tố hình thành nên mối quan hệ gắn bó lâu dài giữa hai giới, thúc đẩy sự phát triển của mô hình gia đình. Thứ tạo nên nền tảng cho xã hội hiện đại.

Nếu con người vẫn động dục?

Một nhóm các nhà nghiên cứu từ Đại học Emory (Mỹ) từng mô phỏng "viễn cảnh nếu con người vẫn còn chu kỳ động dục" dựa trên hành vi xã hội của khỉ đầu chó - loài có cấu trúc nhóm gần giống con người. Kết quả cho thấy:

- Năng suất lao động có thể giảm tới 72% trong thời kỳ cao điểm động dục.

- Hệ thống y tế sẽ quá tải 400% do các ca chấn thương từ xung đột tình dục.

- Tỷ lệ sinh sản mất cân đối, khi chỉ 20% cá thể nam chiếm phần lớn cơ hội giao phối, dẫn tới suy giảm đa dạng di truyền chỉ sau vài thế hệ.

Tệ hơn, hành vi tình dục bị chi phối bởi hormone sẽ khiến con người mất khả năng kiểm soát hành vi xã hội. Một điều đi ngược hoàn toàn với logic vận hành của một xã hội văn minh.

Thay bản năng bằng trí tuệ

Theo tạp chí Nature Reviews Genetics, loài người từng trải qua một đột biến gen liên quan đến hormone sinh dục, giúp ổn định quá trình tiết testosterone và estrogen, hạn chế trạng thái "bốc đồng" tình dục và cho phép não bộ tiếp tục phát triển.

Dưới góc nhìn sinh học, tinh hoàn của người chỉ bằng 1/3 tinh hoàn của tinh tinh, nhưng thể tích não lại gấp ba lần. Đây là minh chứng cho việc tiến hóa đã chọn "trí tuệ" thay vì "bản năng tình dục mãnh liệt".

Sự phát triển của các cơ chế đạo đức, tình cảm và văn hóa cũng đóng vai trò thiết yếu. Không còn phụ thuộc vào "thời điểm", con người có thể yêu, lựa chọn bạn đời và sinh con theo ý chí - chứ không phải theo tiếng gọi hormone.