Chuyên gia hiến kế cứu các dòng sông chết ở Hà Nội bằng 2 con đập

Hà Nội, với mạng lưới sông ngòi chằng chịt, là vùng đất "địa linh nhân kiệt", nhưng hiện nay, nhiều con sông đang trong tình trạng suy kiệt nghiêm trọng.

Đây là thực trạng được các chuyên gia chỉ ra tại hội thảo "Giải pháp bảo đảm an ninh nguồn nước vùng Tây Hà Nội". Hội thảo do Viện Quy hoạch Thủy lợi phối hợp với Chương trình KC14; Hội Đập lớn & Phát triển nguồn nước Việt Nam (VNCOLD) tổ chức.

Các dòng sông chết vì cạn kiệt và ô nhiễm

Vùng phía Tây Hà Nội là khu vực quan trọng về kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng của Thủ đô. Tuy nhiên, đây là vùng có nhiều vấn đề nóng về an ninh nguồn nước như: thiếu nước; ô nhiễm nguồn nước; các dòng sông không có dòng chảy mùa kiệt; lũ, ngập lụt, úng nghiêm trọng.

"Nguyên nhân chính là do hạ thấp đáy sông dẫn đến hạ thấp mực nước trên sông Đà, sông Hồng làm cho các công trình thủy lợi không lấy đủ nước; biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan; phát triển kinh tế xã hội làm gia tăng nhu cầu, tính chất, mục đích sử dụng nước, đồng thời tác động đến khả năng tiêu úng, thoát lũ và phòng chống thiên tai…", các chuyên gia chỉ ra.

Việc đảm bảo an ninh nguồn nước vùng Tây Hà Nội trong những năm qua dù đã được quan tâm nhưng chưa có giải pháp khắc phục triệt để.

Nếu không có giải pháp cấp bách, nhiều dòng sông tại Hà Nội sẽ trở thành "sông chết", không thể phục hồi.

Theo GS.TS Nguyễn Quang Ngọc, Chủ tịch Hội Lịch sử Việt Nam, các dòng sông phải được trở về như trước đây.

Ông nhận định phương án lấy nước từ sông Đà mang tính thuận thiên bởi chi phí không quá lớn.

"Tôi không tin tưởng vào phương án bơm nước để tạo dòng chảy cho các sông chết", GS Ngọc nói.

Giải pháp đập dâng được kỳ vọng tái sinh các dòng sông

Tại hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học đã cùng nhau tìm kiếm giải pháp. Giải pháp xây dựng đập dâng Xuân Quang và Long Tửu được coi là chìa khóa giúp hồi sinh những dòng sông đang dần chết.

Phương án tổng thể được đề xuất bao gồm việc nâng cao mực nước sông Hồng để cấp nước tự chảy vào sông Nhuệ, sông Đáy.

Đồng thời nâng mực nước sông Đà để tự chảy vào sông Tích và vận hành chủ động các trạm bơm lớn như: Trung Hà, Phù Sa, Đan Hoài.

Theo quy hoạch đã được phê duyệt, hai đập dâng Xuân Quang và Long Tửu sẽ được xây dựng để hỗ trợ quá trình này.

GS Đào Xuân Học, Chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam cho rằng, việc xây dựng hai đập dâng để hồi sinh các dòng sông suy kiệt là khả thi. Tuy nhiên, ông đề xuất cần nghiên cứu kỹ lưỡng về chiều cao của đập dâng và phối hợp với các nhà máy thủy điện để đảm bảo lưu lượng xả ổn định.

Các chuyên gia đều nhận định nguyên nhân chính khiến lòng sông Đà và sông Hồng hạ thấp là do tình trạng khai thác cát quá mức. Do đó cần quản lý việc khai thác chặt chẽ và hợp lý.

Thượng tướng Nguyễn Văn Hưởng, nguyên Thứ trưởng Bộ Công an, đề xuất cần nghiên cứu chuyển đổi vật liệu xây dựng để giảm khai thác cát và khôi phục các dòng sông.

"Các dự án thủy lợi phải được đưa vào pháp quy để đảm bảo tính bền vững", ông Hưởng nói.