Tranh Ai Cập 4.600 năm tiết lộ loài ngỗng chưa từng được biết

Mặc dù các nhà khảo cổ học đã rất quan tâm đến đại diện của loài chim nước địa phương kể từ khi bức bích họa được phát hiện tại khu vực di chỉ Meidum, Hạ Ai Cập vào năm 1871, nhưng sau đó đã phải nhờ đến sự phân loại của nhà sinh vật học tiến hóa để xem loài chim thực sự như thế nào.

Nhà nghiên cứu Anthony Romilio từ Đại học Queensland ở Úc đã xem xét rất kỹ hơn sáu con chim đại diện trong một tác phẩm nổi tiếng được gọi là Meidum Geese, một nhà sử học hội họa 4.600 năm tuổi mô tả là một trong những kiệt tác vĩ đại về động vật Ai Cập.

Bất chấp hàng thế kỷ được xem xét kỹ lưỡng, thực tế nó vẫn giữ một vị trí trong lịch sử như là bản ghi chép lâu đời nhất về các loài chim với đủ chi tiết để xác định một loài, nhưng danh tính chính xác của hầu hết các loài đó chưa bao giờ được thống nhất.

Đặc biệt, một số loài trong bức tranh không thể tìm thấy trong bất kỳ cuốn sách nào nói về loài chim hiện nay.

Những loài động vật có vú được mô tả bao gồm đại diện của chó, gia súc, báo hoa mai và một con linh dương trắng được gọi là addax, tất cả đều được bảo tồn chi tiết tuyệt đẹp bên trong các phòng chôn cất của hoàng tử triều đại thứ tư Nefermaat I và vợ ông, Itet.

Trong khi phần lớn tác phẩm nghệ thuật đã bị cướp bóc trong nhiều thập kỷ sau khi được phát hiện, bức bích họa có hình con ngỗng đã được nhà Ai Cập học người Ý Luigi Vassalli di dời để đảm bảo sự bảo tồn của nó.

Cho đến nay, trong Bảo tàng Cổ vật Ai Cập ở Cairo, những con ngỗng cổ đại vẫn là chủ đề của một cuộc tranh luận gay gắt.

Hầu hết đều đồng ý rằng hai trong số ba loài chim quay mặt trái trong bức tranh là ngỗng lông trắng lớn hơn (Anser albifrons), một loài ngỗng cỡ trung bình vẫn được tìm thấy rộng rãi trên khắp Bắc bán cầu.

Nhưng danh tính của con chim đầu tiên và cuối cùng của bức tranh có phần bị nghi ngờ, các nhà động vật học không thể quyết định xem đó là ngỗng xám (A. anser) - tổ tiên của hầu hết ngỗng nhà - hay ngỗng đậu (Anser fabalis).

Sau đó là hai con chim màu xám và đỏ nhỏ hơn một chút đang quay mặt về phía bên phải. Chúng có vẻ ngoài tương đồng với ngỗng ngực đỏ (Branta ruficollis), một loài ngỗng hiếm được tìm thấy trên khắp Tây Âu.

Không có bất kỳ di tích nào của loài này được phát hiện trong bất kỳ địa điểm khai quật Ai Cập cổ đại nào. Tuy nhiên, Romilio đã sử dụng một cách khách quan hơn để so sánh 13 đặc điểm có thể nhìn thấy trên mỗi con vật theo một thang điểm khác biệt được gọi là "tiêu chí Tobias".

Romilio cho biết: "Đây là một phương pháp có hiệu quả cao trong việc xác định các loài sử dụng các phép đo định lượng về các đặc điểm chính của loài chim và củng cố đáng kể giá trị của thông tin đối với khoa học động vật học và sinh thái học".

Theo đánh giá của Romilio, cặp chim trong tranh quá khác với ngỗng ngực đỏ. Đối với loài chim nào mà các bức tranh có thể đại diện, chùm lông bên sườn được phóng to của chúng đủ đặc biệt để làm cho chúng nổi bật là tương đối độc đáo, cho thấy nhiều khả năng chúng ta không còn nhìn thấy đồng loại của chúng nữa.

Romilio cho biết: "Từ góc độ động vật học, tác phẩm nghệ thuật của Ai Cập là tài liệu duy nhất về loài ngỗng có hoa văn đặc biệt này, hiện nay dường như đã tuyệt chủng trên toàn cầu nhưng chuyện gì đã xảy ra với con ngỗng đặc biệt này là một bí ẩn khác cần giải đáp".

Tìm kiếm manh mối về các loài động vật đã tuyệt chủng và còn sống trong các tác phẩm nghệ thuật cổ đại, bao gồm các bức tranh hang động hàng chục nghìn năm tuổi, là một cách các nhà sinh vật học có thể theo dõi những thay đổi trong phân bố và phạm vi động vật hoang dã, hoặc để các nhà sinh thái học theo dõi những thay đổi của khí hậu.