Phó Thủ tướng: Phải có cơ chế vượt trội cho khoa học công nghệ

Sáng 06/01, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) tổ chức Hội nghị tổng kết công tác năm 2020 và triển khai nhiệm vụ công tác năm 2021.

Tham dự Hội nghị có Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam; đại diện Lãnh đạo các cơ quan của Đảng, Quốc hội, các Bộ, ban, ngành; Lãnh đạo UBND một số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và Lãnh đạo các Sở KH&CN; đại diện một số viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp, Hiệp hội doanh nghiệp vừa và nhỏ... Về phía Bộ KH&CN, có Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt; các đồng chí Lãnh đạo Bộ và nguyên Lãnh đạo Bộ KH&CN cùng tập thể cán bộ chủ chốt của Bộ KH&CN.

Năm 2020, được xác định là năm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, năm cuối của kế hoạch 5 năm 2016-2020 và là năm tổ chức đại hội đảng các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, bầu cử Hội đồng nhân dân các cấp và bầu cử Quốc hội khóa XV.

Nhìn nhận suốt cả một nhiệm kỳ vừa qua, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam bày tỏ: Nhiệm kỳ vừa qua mặc dù gặp rất nhiều khó khăn nhưng cùng chung với Đảng và Nhà nước, trực tiếp là Chính phủ thì Bộ/ngành khoa học công nghệ, các nhà khoa học công nghệ đã góp một phần rất quan trọng để vượt qua những khó khăn thách thức này.

Việt Nam vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng khá cao trên thế giới. Một trong những chỉ số liên quan trực tiếp đến khoa học công nghệ là năng suất lao động bình quân, nhiệm kỳ 2016-2020 tăng khoảng 5,8% so với nhiệm kỳ trước là 4,32%. Trong đó đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp bình quân là 44,46% so với nhiệm kỳ trước là 33,58%; Chỉ số đổi mới sáng tạo năm thứ 2 liên tiếp giữ ở vị trí 42 trên thế giới, đầu nhiệm kỳ là đứng thứ 59; Công bố quốc tế nhiệm kỳ này tăng 32,4%, tổng số công bố gấp 3 lần so với nhiệm kỳ trước, trong đó đặc biệt là công bố của các khối đại học tăng gấp 5 lần; Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển rất là mạnh; Số doanh nghiệp KHCN đối mới sáng tạo tăng gấp 2; Quỹ đầu tư mạo hiểm tăng gấp 10 lần; Khu làm việc chung tăng rất nhiều lần (186 khu làm việc chung ở trong các trường ĐH)…

Thay mặt lãnh đạo Đảng và Nhà nước, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam chúc mừng và ghi nhận sự chuyển biến trong hoạt động của Bộ Khoa học và Công nghệ, đã nhanh nhạy, tập trung vào những nhiệm vụ trọng tâm, đột xuất (vaccine, kit thử, phòng chống dịch...).

Phó Thủ tướng cũng khẳng định, từ những tòa nhà chọc trời được thi công, những công trình lớn được xây lắp bởi những con người Việt cho thấy năng lực khoa học công nghệ của đất nước đã tăng lên rất nhiều so với trước đây,

Bộ Khoa học phải là đơn vị đề xuất cơ chế vượt trội

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cũng đánh giá, vấn đề Đổi mới sáng tạo Quốc gia với vai trò doanh nghiệp là trung tâm đã được làm và có sự tiến bộ nhưng cần thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa. Để làm được điều này cần phải có cơ chế vượt trội cho khoa học công nghệ.

"Hiện tại chưa có cơ chế này? Vậy ai là người đề xuất ra cơ chế vượt trội? Trước đây thuế , hạch toán doanh nghiệp giao cho tài chính nghiên cứu điều này là bất cập nên dứt khoát Bộ KHCN phải tập trung nghiên cứu vấn đề này", Phó Thủ tướng đề xuất.

Phó Thủ tướng cũng chỉ ra, hiện nay cơ chế quản lý về khoa học công nghệ  đã có sự thay đổi nhưng chưa thông thoáng nên rất khổ cho các nhà khoa học. Các văn bản quy phạm pháp luật vẫn là tư tưởng chống thất thoát, không tin nhà khoa học, quan trọng hơn cả là không chấp nhận nghiên cứu khoa học là rủi ro.

Quản lý khoa học công nghệ có bước tiến rất là dài nhưng cơ bản vẫn còn lãng phí, vẫn còn phân bổ theo kiểu "chia thuốc". Để giải quyết vấn đề này chỉ có thể bằng cách là phải công khai minh bạch. Vấn đề này Bộ Khoa học có tiến bộ nhưng chưa phải là đơn vị tiên phong.

 Phó Thủ tướng cũng cho rằng, mặc dù chỉ số Đổi mới sáng tạo đứng ở vị trí 42 trên thế giới nhưng nói về năng lực con người là chủ yếu. So với các nước trong khu vực thì công bố quốc tế của Việt Nam mới chỉ bằng ½ Singapore, 1/3 của Thái Lan, Malaysia; Số bằng sáng chế có tăng nhưng còn rất thấp, suốt cả nhiệm qua kỳ có 24.000 sáng chế trong đó của Việt Nam chỉ chiếm khoảng 10%. Đặc biệt là việc sẵn sàng cho nền sản xuất 4.0 còn rất yếu.

Những bất cập này muốn khắc phục thì phải tiếp tục Đổi mới sáng tạo của Quốc gia nghĩa là phải có cơ chế vượt trội và đơn vị đầu tiên đề xuất cơ chế này không ai khác chính là Bộ Khoa học.

"Có những doanh nghiệp có quỹ khoa học hàng nghìn tỷ nhưng không tiêu được; rất nhiều doanh nghiệp tư nhân không cần được nhận ngân sách mà chỉ cần đổi mới cơ chế hạch toán doanh nghiệp", Phó Thủ tướng gợi mở về việc xây dựng cơ chế vượt trội.

Trước thực tế vai trò KH&CN ở nhiều địa phương chưa được chú trọng, tiếng nói của lãnh đạo Sở khoa học là rất yếu, Phó Thủ tướng nhắn nhủ: Một trong những tâm huyết của Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ là đưa khoa học công nghệ vào phát triển nông nghiệp - nghĩa là khoa học đi vào đời sống luôn, đây là một hướng đi đúng đắn. Chính vì thế lãnh đạo các Sở nên tìm một số vấn đề về nông nghiệp để trao đổi cùng Bộ KH&CN nhằm phát triển tốt tạo ra sự chuyển biến mạnh mẽ, có như vậy tiếng của của ngành khoa học mới được lãnh đạo địa phương quan tâm.