Loài người đang tiến hóa theo một cách hoàn toàn mới

Theo quan niệm này, quá trình tiến hóa không còn đòi hỏi các đột biến gen mang lại lợi thế sinh tồn được truyền lại và trở nên phổ biến. Thay vào đó, những hành vi đã học được truyền lại qua văn hóa chính là "đột biến" mang lại lợi thế sinh tồn.

Các nhà nghiên cứu cho rằng cái gọi là sự "tiến hóa văn hóa" này có thể định hình số phận của nhân loại mạnh mẽ hơn sự chọn lọc tự nhiên.

Hướng đi mới

Đồng tác giả nghiên cứu Zach Wood, nhà nghiên cứu sau tiến sĩ tại Trường Sinh học và Sinh thái thuộc Đại học Maine (Mỹ), cho biết: "Khi một loại virus tấn công một loài, nó sẽ trở nên miễn dịch với loại virus đó thông qua quá trình tiến hóa di truyền".

Quá trình tiến hóa như vậy diễn ra chậm chạp, vì những người dễ mắc bệnh hơn sẽ chết và chỉ những người sống sót mới truyền lại gen của họ.

Nhưng ngày nay, con người hầu như không cần phải thích ứng với những mối đe dọa như vậy về mặt di truyền. Thay vào đó, chúng ta thích ứng bằng cách phát triển vắc xin và các can thiệp y tế khác, vốn không phải là kết quả của công việc của một người mà là của nhiều người dựa trên "đột biến" tích lũy của kiến thức văn hóa.

Đồng tác giả nghiên cứu Tim Waring, phó giáo sư về mô hình hệ thống sinh thái - xã hội tại Đại học Maine, cho rằng bằng cách phát triển vắc xin, con người cải thiện "hệ thống miễn dịch" tập thể. Đôi khi, tiến hóa văn hóa có thể dẫn đến tiến hóa di truyền.

Waring nói: "Ví dụ kinh điển là khả năng dung nạp lactose. Uống sữa bò bắt đầu như một đặc điểm văn hóa, sau đó thúc đẩy sự tiến hóa di truyền của một nhóm người".

Trong trường hợp đó, thay đổi văn hóa đi trước thay đổi di truyền, chứ không phải ngược lại.

Lịch sử

Nhà nghiên cứu Waring cho biết, khái niệm tiến hóa văn hóa bắt đầu từ chính cha đẻ của học thuyết tiến hóa. Charles Darwin hiểu rằng các hành vi có thể phát triển và được truyền cho con cháu giống như các đặc điểm thể chất, nhưng các nhà khoa học vào thời của ông tin rằng những thay đổi trong hành vi là do di truyền. Ví dụ, nếu một người mẹ có một đặc điểm muốn dạy con gái kiếm thức ăn, thì bà ấy sẽ truyền lại đặc điểm di truyền này cho con gái mình. Đổi lại, con gái của người ấy có thể có nhiều khả năng sống sót hơn, và kết quả là đặc điểm đó sẽ trở nên phổ biến hơn trong dân số.

Waring và Wood lập luận trong nghiên cứu mới của họ được công bố trên tạp chí Proceedings of the Royal Society B, rằng vào một thời điểm nào đó trong lịch sử loài người, văn hóa bắt đầu giành quyền kiểm soát tiến hóa từ DNA của chúng ta. Hiện tại, họ cho rằng sự thay đổi văn hóa đang cho phép chúng ta tiến hóa theo những cách mà chỉ thay đổi sinh học là không thể.

Đó là lý do tại sao văn hóa được định hướng theo nhóm và mọi người trong những nhóm đó trò chuyện, học hỏi và bắt chước lẫn nhau. Những hành vi nhóm này cho phép mọi người truyền lại sự thích nghi mà họ đã học được thông qua nuôi cấy nhanh hơn so với những gen có thể truyền những lợi ích sinh tồn tương tự.

Một cá nhân có thể học các kỹ năng và thông tin từ một số lượng gần như không giới hạn trong một khoảng thời gian nhỏ và đến lượt nó, truyền bá thông tin đó cho nhiều người khác. Và càng có nhiều người có sẵn để học hỏi thì càng tốt. Các nhóm lớn giải quyết vấn đề nhanh hơn các nhóm nhỏ hơn và sự cạnh tranh giữa các nhóm kích thích sự thích nghi có thể giúp các nhóm đó tồn tại. Khi các ý tưởng lan rộng, các nền văn hóa phát triển những đặc điểm mới.

Ngược lại, một người chỉ thừa hưởng thông tin di truyền từ hai cha mẹ và có tương đối ít đột biến ngẫu nhiên trong trứng hoặc tinh trùng của họ, mất khoảng 20 năm để truyền cho một số ít con cái của họ. Đó chỉ là một tốc độ thay đổi chậm hơn nhiều.

"Lý thuyết này đã xuất hiện từ rất lâu rồi. Mọi người đã làm việc trong một thời gian dài để mô tả cách sinh học tiến hóa tương tác với văn hóa", Paul Smaldino, phó giáo sư khoa học nhận thức và thông tin tại Đại học California, người không tham gia vào nghiên cứu nhận định.

Các nhà nghiên cứu cho rằng có thể sự xuất hiện của văn hóa loài người đại diện cho một cột mốc tiến hóa quan trọng.

"Lập luận lớn của họ ở chỗ văn hóa là trạng thái chuyển tiếp tiến hóa tiếp theo", Smaldino nói.

Trong suốt lịch sử của sự sống, các trạng thái chuyển đổi quan trọng đã có những ảnh hưởng to lớn đến tốc độ và hướng tiến hóa. Sự tiến hóa của các tế bào có DNA là một trạng thái chuyển tiếp lớn, sau đó khi các tế bào lớn hơn với các bào quan và cấu trúc bên trong phức tạp đến, nó lại thay đổi cuộc chơi. Các tế bào kết hợp lại thành thực vật và động vật là một sự thay đổi lớn khác trên biển, cũng như sự tiến hóa của giới tính, sự chuyển đổi sang cuộc sống trên cạn v.v…

Mỗi sự kiện này đã thay đổi cách tiến hóa hoạt động, và bây giờ con người có thể đang ở giữa một quá trình chuyển đổi tiến hóa khác. Chúng ta vẫn có thể tiến hóa về mặt di truyền, nhưng điều đó có thể không kiểm soát được sự sống còn của con người rất nhiều nữa.

Waring cho rằng: "Về lâu dài, chúng tôi cho rằng con người đang tiến hóa từ các sinh vật di truyền riêng lẻ thành các nhóm văn hóa có chức năng như các siêu sinh vật, tương tự như các đàn kiến và tổ ong". Điều này có lẽ sẽ phải mất nhiều thời gian để hiểu rõ.